Η υπόρρητη παραδοχή της ουδετερότητας των ΜΜΕ αποτελεί οριστικά παρελθόν. Η οπτική δηλαδή ότι τα ΜΜΕ είναι ένα ουδέτερο πεδίο που διασφαλίζει ενημερωτική αντικειμενικότητα δεν υπάρχει πια. Αυτή μπορούσε ως ένα σημείο να διαφυλαχθεί μόνο από τα παραδοσιακά μέσα. Μέσα που διασφάλιζαν την αφήγηση των γεγονότων με υπευθυνότητα, χωρίς να παρακάμπτουν δεοντολογικές ιεραρχήσεις. Αυτές οι ιεραρχήσεις στα μέσα δεν υπάρχουν πια. Τα social media πλέον δίνουν το ρυθμό διάχυσης και ποιότητας του μηνύματος με εντελώς διαφορετικούς κανόνες. Μόνος κανόνας ο μη κανόνας. Η κοινωνική δικτύωση παράγει ειδήσεις απροϋπόθετα, διασαλεύοντας την ισορροπία ελευθερίας και υπευθυνότητας, δημοσιογραφίας και ερμηνείας.
Οι ειδήσεις υποβιβάζονται σταδιακά σε εμπορεύματα. Σαν εμπορεύματα χωρίς ηθικό περιεχόμενο. Τις διαχειριζόμαστε σαν να πουλάμε και να αγοράζουμε αυτοκίνητα. Τις μετατρέπουμε σε διασκέδαση που αφορά, ως επί το πλείστον,κοινά μικρής κλίμακας.
Δεν μιλάμε πια τόσο για δημοσιογραφία όσο για ένα ετερόκλητο παιχνίδι της πληροφορίας και της ειδησεογραφικής πολυαρχίας.Δεν ενδιαφέρει τόσο το δημοσιογραφικά αληθές ή ορθό, αλλά η αποτελεσματικότητα της παραγόμενης πληροφορίας. Η είδηση και η ερμηνευτική δημοσιογραφία έχουν αντικατασταθεί από μεγάλες ποσότητες πληροφόρησης. Ο ειδήμων-δημοσιογράφος αποξενώνεται από την είδηση και γίνεται βορά του μόνου κριτηρίου επικοινωνιακής επιβίωσης: της δυνατότητάς του να γίνει συμμετρικός με το νέο τοπίο επικοινωνιακού χυλού.
Η κοινωνική δικτύωση έχει ένα βασικό επιχείρημα: ότι υπηρετεί (υποτίθεται) την επικοινωνιακή διαφάνεια. Μία διαφάνεια που επανακαθορίζει τη σχέση πομπού-δέκτη. Καθένας έχει τη δυνατότητα και την εξουσία πλέον να παράγει μηνύματα,με αποτέλεσμα ο αριθμός των ειδησεογραφικών αποφάνσεων να γιγαντώνεται . Η γιγάντωση μάλιστα ενθαρρύνεται ως πλουραλιστική, άρα και δημοκρατικότερη. Εκεί βρίσκεται και η παγίδα.
Η δημοσιογραφική διαχείριση της αλήθειας ή της διασταύρωσης της είδησης έχει μετατοπιστεί. Δεν μετρά τόσο η αλήθεια καθαυτή ή η διασταύρωση της είδησης αλλά το διαχειριστικό τους αποτέλεσμα. Και όσο πιο επικοινωνιακά αποδοτικό είναι το αποτέλεσμα τόσο περισσότερο δικαιώνει τον πομπό. Αυτή η δύναμη του αποτελέσματος νομιμοποιεί περίεργες δημοσιογραφικές πρακτικές, αφού κυριαρχεί η αρχή της αποδοτικότητας.
Η αρχή της αποδοτικότητας, η υποταγή δηλαδή του δημοσιογραφικού λειτουργήματος στην εξουσία της, μετασχηματίζει τη δημοσιογραφική πραγματικότητα. Οι πολλοί πομποί αίρουν τις γνωστές δημοσιογραφικές κανονιστικές αρχές, δημιουργώντας ενημερωτική αποσταθεροποίηση.
Είμαστε πια αντιμέτωποι με μικρές αφηγήσεις ανθρώπων που δημοσιολογούν χωρίς αξιώσεις ενημέρωσης. Έτσι η δημοσιογραφική ορθοδοξία βάλλεται από στάσεις που την εκθεμελιώνουν. Εισήλθαμε βλέπετε στην μαζικοδημοκρατία που συνδυάζει τα πάντα με τα πάντα. Και η δημοσιογραφία πληρώνει σκληρά το τίμημα του γενικότερου επανακαθορισμού. Τίμημα μαζί της πληρώνει φυσικά και η δημοκρατία μας…
* Του Νίκου Ντόλα
* Ο Νίκος Ντόλας, Φιλόλογος είναι, Δρ. Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ, Συγγραφέας του βιβλίου «Από την υποκειμενοκεντρική ηθική στην ηθική της επικοινωνίας».
