Oι δημοκρατίες όχι μόνο αποτελούν μειοψηφία – μόνο 87 χώρες υπάρχουν σήμερα στον πλανήτη που αξίζουν αυτό το όνομα, δηλαδή το 45% του συνόλου -, αλλά και σημειώνουν εδώ και μια δεκαετία τάση υποχώρησης. Σύμφωνα με την οργάνωση Freedom House, από το 2006 μέχρι σήμερα 113 χώρες παρουσιάζουν ενδείξεις υποχώρησης του δημοκρατικού τους χαρακτήρα, ενώ μόνο 62 βελτιώνονται.
Αυτή η υποχώρηση των δημοκρατιών εκδηλώνεται με την παρακμή του κράτους δικαίου, της δικαιοσύνης και των ανεξάρτητων θεσμών, κάτι που πολλές φορές γίνεται με τη βοήθεια των δημοψηφισμάτων, τα οποία στο όνομα της δημοκρατίας την καταρρακώνουν. Η ίδια υποχώρηση αποτυπώνεται επίσης στην κατάρρευση των κομμάτων του κέντρου, στη δίωξη των μειονοτήτων και στην πίεση που ασκείται στα μέσα επικοινωνίας. Στην κατηγορία αυτή συναντάμε 15 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων την Πολωνία, την Ουγγαρία και την Τουρκία.
Εκτός από την εύθραυστη κατάσταση της δημοκρατίας όμως στον πλανήτη, πρέπει να μας ανησυχεί και η ενίσχυση των αυταρχικών καθεστώτων. Θεωρητικά, η οικονομική ανάπτυξη και η αύξηση του μορφωτικού επιπέδου ενισχύουν τη δημοκρατία. Στην πράξη όμως, οι δικτατορίες δείχνουν μια αξιοσημείωτη ικανότητα αντίστασης στις αλλαγές.
Η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν μετατρέπονται σε τέλειες δικτατορίες. Οι χώρες αυτές βελτιώνουν συνεχώς τις μεθόδους κοινωνικού ελέγχου. Εμποδίζουν την πρόσβαση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και ξένων ακτιβιστών στη χώρα και βάζουν εμπόδια στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα που διαθέτουν για την προπαγάνδα κι τη διάδοση ψευδών ειδήσεων είναι απεριόριστα. Ο έλεγχος του Διαδικτύου και η ηλεκτρονική παρακολούθηση τους επιτρέπουν να εξουδετερώνουν τις αντιπολιτευόμενες οργανώσεις προτού αποτελέσουν απειλή. Κι όταν οι οργανώσεις αυτές ξεφεύγουν από τον έλεγχο, τα καθεστώτα καταστέλλουν με επιτυχία τις αυθόρμητες ή οργανωμένες διαδηλώσεις.
Η αντίσταση σε αυτά τα καθεστώτα είναι πολύ ακριβή, έχει μικρές πιθανότητες επιτυχίας και σπανίως απολαμβάνει διεθνούς υποστήριξης. Έτσι, οι αντίπαλοι καταθέτουν γρήγορα τα όπλα.
Στην πλατεία Τιαν Ανμέν το 1989, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και μετά τις εκλογές στο Ιράν το 2009, οι ελίτ των χωρών αυτών συνειδητοποίησαν ότι η μόνη απειλή για την εξουσία τους ήταν οι ίδιες, οι εσωτερικές τους διαιρέσεις. Αλλά και από αυτό διδάχθηκαν: στο εξής επιδιώκουν τη διαίρεση του αντιπάλου. Ακριβώς το αντίθετο από αυτό που κάνουν οι δημοκρατίες.
Του José Torreblanca
(*) Ο Χοσέ Τορεμπλάνκα είναι αρθρογράφος της El País
(Πηγή: El País)
