Τότε που οι γονείς μου μάλωναν διαρκώς και ξεσπούσαν σε εμάς. Τότε που έβλεπα τη μαμά μου να διεκδικεί τα αυτονόητα, να κλαίει, να φωνάζει και το μπαμπά μου συνέχεια να απομακρύνεται. Ώσπου ο μπαμπάς έφυγε από το σπίτι. Το διαζύγιο μας τρόμαξε και μας έδεσε με ένα περίεργο τρόπο. Εμείς που μείναμε πίσω πρέπει να είμαστε ενωμένοι, αλλιώς θα χαθούμε, ήταν το ασυνείδητο μήνυμα που πήραμε. Έκτοτε λειτουργούμε σαν μια μονάδα, που δεν αφήνει χώρο για προσωπικές ανάσες». Αυτά ήταν από τα πρώτα λόγια της Ειρήνης όταν με επισκέφτηκε στο γραφείο. Και συνέχισε λέγοντας: «Τώρα καταξιωμένη πια στη δουλειά μου, ευτυχισμένη μαμά δύο παιδιών, έρχομαι αντιμέτωπη μπροστά στο αναπάντεχο. Αισθάνομαι ξένη μέσα στη σχέση με τον άντρα μου. Το μόνο που μας συνδέει πλέον είναι οι καβγάδες. Ανελέητοι καβγάδες με ασήμαντες αφορμές. Με πολύ σημαντικές όμως αιτίες. Εκείνος με κατηγορεί πως τον παραμελώ, πως δεν έχω μυαλό παρά μόνο για τα παιδιά και τη δουλειά μου. Και σαν να μην έφτανε αυτό, το λίγο υστέρημα του χρόνου και της ενέργειας, με κατηγορεί πως το ξοδεύω στη μητέρα μου. Και τι να κάνω δηλαδή; Να την αφήσω αβοήθητη, μόνη είναι στον κόσμο. Την παράτησε ο πατέρας μου, δεν θα την παρατήσω κι εγώ.Από την άλλη εγώ νιώθω πως είναι απόμακρος, δεν με νοιάζεται, δεν κατανοεί τις δυσκολίες και τα ζόρια μου κι όσο πάει απομακρύνεται. Κι όσο απομακρύνεται τόσο δυναμώνουν οι καβγάδες».
Αυτοί οι δύο άνθρωποι όταν παντρεύτηκαν ονειρεύονταν μια άλλη ζωή από αυτή που έζησαν ως παιδιά. Ως ένα σημείο της κοινής τους πορείας το πέτυχαν. Τι στράβωσε όμως; Τι δεν κάνανε καλά; Και τι επίδραση θα έχει αυτό στα δικά τους παιδιά;
Με αυτά τα πιεστικά ερωτήματα να τη βασανίζουν ήρθε η Ειρήνη, ζητώντας άμεσες απαντήσεις. Ερωτήματα όμως που δεν μπορούσαν να βρουν εύκολες και γρήγορες απαντήσεις. Που για να απαντηθούν χρειαζόταν να κάνει μια βουτιά μέσα της και μέσα στους κόλπους της πατρικής της οικογένειας, εκεί που μεγάλωσε και ανέπτυξε τη δική της ταυτότητα. Εκεί θα έκανε τις πρώτες κατανοήσεις για να ανακαλύψει το δικό της μερίδιο ευθύνης για την εξέλιξη της συντροφικής της σχέσης. Εκεί θα μπορούσε να δει τι συνέβη και αναπαρήγαγε το μοντέλο της σχέσης που είχαν οι δικοί της γονείς, ενώ πάντα ήθελε να ξεφύγει από αυτό. Σε αυτή τη διαδρομή θα καταλάβαινε πως δεν μπορείς να ξεφύγεις εύκολα από αυτό που φοβάσαι.
Όταν παντρεύτηκε με τον Κώστα σκέφτηκε πως αυτός ο άντρας θα είναι για πάντα μαζί της, δίπλα της σε όλα τα σπουδαία και καθημερινά τους γεγονότα. Γι’ αυτό τον παντρεύτηκε εξάλλου, επειδή αναζητούσε έναν άντρα που δεν θα είναι όπως ο πατέρας της, «λιποτάκτης», και ο Κώστας τότε τα υποσχόταν όλα αυτά μόνο με το βλέμμα του. Ήταν για εκείνον η μοναδική, η σπουδαία γυναίκα, που με τη σειρά της υποσχόταν πως θα τον φροντίζει για πάντα. Αυτό βλέπεις είχε ανάγκη εκείνος, μια μόνιμη αγκαλιά να τον φροντίζει άνευ όρων.
Η Ειρήνη τρόμαξε όταν συνειδητοποίησε πως μέσα από ασυνείδητες διεργασίες έφτασε στο σημείο οι σχέσεις στη δική της οικογένεια να μην έχουν και πολλές διαφορές από αυτές της πατρικής της οικογένειας. Αυτός ο τρόμος την οδήγησε σε εσωτερικές αναζητήσεις, κάνοντας συνδέσεις με την ιστορία των οικογενειακών της σχέσεων.
Μέσα από την ιστορία της Ειρήνης (στην οποία για ευνόητους λόγους το όνομα δεν είναι το πραγματικό)μπορούμε να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζει κανείς σε βάθος την οικογενειακή του ιστορία και να συνειδητοποιεί τα μοτίβα των σχέσεων μέσα στα οποία μεγάλωσε και τα οποία καθορίσανε την προσωπικότητά του. Γιατί αυτή η γνώση μπορεί να οδηγήσει σε μια βαθύτερη γνώση του εαυτού και να φωτίσει διαφορετικά την καθημερινότητα και τα προβλήματά της.
Ο Ελύτης υποστήριζε πως δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από την πατρική μας οικογένεια ούτε κατά μια κρεατοελιά. Υποστήριζε δηλαδή με το δικό του ποιητικό τρόπο πως τα μέλη της οικογένειας βρίσκονται σε τόσο στενή σχέση αλληλεξάρτησης, που μοιάζει αδύνατο κάποιος να αποφύγει τις επιρροές της, εκτός αν ο άνθρωπος κάνει μια ενσυνείδητη προσπάθεια για να αλλάξει. Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε μέσα σε μια οικογένεια, αυτή είναι το πρώτο και το πιο καθοριστικό σύστημα στο οποίο ανήκουμε, αυτή μας καθορίζει. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Καζαντζάκη στην ασκητική που έγραφε «δεν μιλάς εσύ, η ράτσα σου μιλάει». Σαν να μας έλεγε δηλαδή πως το σενάριο της ζωής μας έχει γραφτεί γενιές πίσω από εμάς. Πως ό,τι κουβαλάει διαχρονικά η κάθε οικογένεια αποτελεί το χάρτη πάνω στον οποίο θα χαραχθεί η προσωπική μας διαδρομή.
Η κατανόηση επομένως των λειτουργιών της πατρικής οικογένειας και η συνειδητοποίηση των επιρροών που κουβαλάμε από αυτή είναι η πρώτη απαραίτητη γνώση για να χαράξουμε μια αυτόνομη πορεία στη ζωή.
Γιατί «Όταν δεν ξέρεις πού πηγαίνεις, κοίτα από πού έρχεσαι!»
* Του Γιώργου Γιαννούση, ψυχοθεραπευτή, οικογενειακού θεραπευτή, διδάκτορα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, info@nhmacenter.gr
