Οι επιδράσεις της Ορθόδοξης νηστείας στην ανθρώπινη υγεία

Του Δρ. Θεοχάρη Κουφάκη

Η ορθόδοξη πίστη συνιστά στους πιστούς να απέχουν από συγκεκριμένες τροφές για συνολικά 180 – 200 ημέρες κάθε έτος, μία διαδικασία που είναι γνωστή ως νηστεία και στοχεύει στον εξαγνισμό σώματος και ψυχής.

Κατά τη διάρκεια των περιόδων νηστείας απαγορεύεται η κατανάλωση ζωικών προϊόντων (κρέατος, αυγών, γαλακτοκομικών). Το πρότυπο της ορθόδοξης νηστείας παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την κλασική μεσογειακή διατροφή, της οποίας ο ωφέλιμος ρόλος στην πρόληψη ποικίλων νοσημάτων - όπως η στεφανιαία νόσος και ο σακχαρώδης διαβήτης- έχει καταδειχθεί από πλήθος επιστημονικών μελετών.
Πρόσφατα, δημοσιεύσαμε στην έγκυρη, επιστημονική επιθεώρηση European Journal of Nutrition, την πρώτη στον κόσμο συστηματική ανασκόπηση σχετικά με τις επιδράσεις της ορθόδοξης νηστείας στην ανθρώπινη υγεία1. Θα πρέπει να ειπωθεί ότι τα διαθέσιμα δεδομένα είναι μέχρι στιγμής περιορισμένα, ωστόσο με βάση αυτά μπορούν να εξαχθούν κάποια χρήσιμα συμπεράσματα. Οι περίοδοι της νηστείας χαρακτηρίζονται από σημαντικό περιορισμό της κατανάλωσης λίπους (προφανώς λόγω αποχής από το κρέας) και ενέργειας, ενώ αντίθετα φαίνεται να αυξάνεται σημαντικά η πρόσληψη υδατανθράκων και φυτικών ινών (λόγω αυξημένης κατανάλωσης προϊόντων με βάση το αλεύρι). Θετική φαίνεται να είναι η επίδραση της νηστείας στην ολική καθώς και στην «κακή» (LDL) χοληστερόλη, με τις παρατηρηθείσες μειώσεις να φτάνουν σε ποσοστά 17.8 και 31.4%, αντίστοιχα. Ωστόσο, αυτά τα καλά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά στα λιπίδια, δε φάνηκαν να διατηρούνται όταν οι νήστες επέστρεψαν στο συμβατικό μοντέλο διατροφής τους. Οι νήστες εξάλλου, βρέθηκαν να έχουν ικανοποιητικά επίπεδα σιδήρου και των σχετικών αιματολογικών παραμέτρων, παρά τον περιορισμό της κατανάλωσης κρέατος, προφανώς λόγω της αυξημένης πρόσληψης μη ζωικών πηγών σιδήρου, όπως τα όσπρια.
 Κάποιες δυνητικά αρνητικές επιπτώσεις της νηστείας, κυρίως σε ό,τι αφορά στη μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου (λόγω αποχής από τα γαλακτοκομικά) και των βιταμινών D και B12, χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης στο μέλλον. Ενδιαφέρον σημείο αποτελεί το γεγονός πως κατά τη διάρκεια των περιόδων νηστείας, η αρτηριακή πίεση φάνηκε να αυξάνεται. Εξήγηση για αυτήν την παρατήρηση θα μπορούσαν να αποτελέσουν η προσθήκη μεγαλύτερης ποσότητας αλατιού κατά τη νηστεία, προς χάριν της γεύσης, αλλά και η μειωμένη πρόσληψη του ασβεστίου, δεδομένου ότι το τελευταίο έχει ευνοϊκή επίδραση στη ρύθμιση της πίεσης.
Συμπερασματικά, η ορθόδοξη νηστεία φαίνεται να έχει αρκετές θετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία, αλλά και κάποιες που χρήζουν περαιτέρω αξιολόγησης. Θα πρέπει ωστόσο να γίνει σαφές, ότι όλες οι μέχρι σήμερα μελέτες έχουν διεξαχθεί σε υγιείς πληθυσμούς και δεν υπάρχει κανένα διαθέσιμο δεδομένο για την επίδραση της τελευταίας σε «ειδικές» κατηγορίες πληθυσμού, όπως εγκυμονούσες, παιδιά, διαβητικοί, γυναίκες με οστεοπόρωση κ.τ.λ. Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο οι ασθενείς να συμβουλεύονται τον γιατρό τους πριν ξεκινήσουν περιόδους νηστείας και ειδικά όταν αυτές πρόκειται να είναι παρατεταμένες. 1 Koufakis T, Karras SN, Antonopoulou V, Angeloudi E, Zebekakis P, Kotsa K “Effects of Orthodox religious fasting on human health: a systematic review” European Journal of Nutrition 2017, Epub ahead of print.
Θεοχάρης Ι. Κουφάκης
ειδικός παθολόγος
διδάκτωρ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας