Θα παραβλέψω το γεγονός ότι οι εξαγγελίες δεν μπορούν να περιμένουν τον Σεπτέμβριο για να πραγματοποιηθούν και… φυσικά δεν μπορούν να παραμένουν απλά εξαγγελίες. Στόχος του άρθρου δεν είναι να κρίνει την υλοποίηση ή όχι των περσινών εξαγγελιών• εξάλλου, μια ματιά γύρω μας και μια γρήγορη αναζήτηση εύκολα μαρτυρά του λόγου το αληθές. Στόχος είναι η αποδόμηση των γεγονότων• και ξεκινώ αμέσως.
Η ραστώνη και η ανεμελιά του καλοκαιριού δημιουργούν πάντα μια χαλάρωση στην πληροφοριακή εγρήγορση των πολιτών και σε αυτό προσαρμόζεται πάντα ο δημοσιογραφικός λόγος, ο οποίος παρακολουθεί βέβαια τα γεγονότα, αλλά γνωρίζει καλά πως η κοινωνία το καλοκαίρι… για αλλού αρμενίζει. Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης ήταν και είναι πάντα το πρώτο μεγάλο γεγονός μετά την ανάπαυλα του καλοκαιρού, έτοιμο προς κατανάλωση που ανάγεται σε θέμα μεγίστης οικονομικής σημασίας (τα περασμένα χρόνια, καθώς έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την αίγλη της πια) και μεγίστης πολιτικής σημασίας από τη στιγμή που αναμένουν όλοι οι φορείς (οικονομικοί παράγοντες, πολιτικοί παράγοντες και δημοσιογράφοι) τις περίφημες εξαγγελίες του εκάστοτε πρωθυπουργού για το τι μέλει γενέσθαι σε αυτή τη χώρα το επόμενο διάστημα. Οι εξαγγελίες, βέβαια, δεν έχουν πάντα το μακροπρόθεσμο χαρακτήρα, δεν μπορούν εξάλλου αφού την επόμενη χρονιά η Διεθνής Έκθεση φέρνει στο προσκήνιο νέες, προσαρμοσμένες στα νέα δεδομένα και στις ανάγκες της κοινωνικής αποδοχής. Εξού και οι φετινές θα έχουν μεταξύ άλλων και χαρακτήρα εκπαιδευτικό.
Καθότι έχει γίνει παντιέρα η αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος (βασικά η αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στα πανεπιστήμια σε βάθος τριετίας, και όχι του εκπαιδευτικού συστήματος, για να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους) μαθαίνουμε πως στο Υπουργείο κόβουν και ράβουν τις ημέρες αυτές, ώστε να επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα που θα ανακοινωθεί και εν μέσω όλων των άλλων επευφημιών θα πάρει την έγκριση από τους ακροατές για την υλοποίησή του. Κατανοητή η επιθυμία να ενημερωθεί η κοινωνία για τις νέες αυτές αλλαγές, αλλά μάλλον ως ανέξοδη που είναι θα δώσει τροφή για πολιτικές αντιδικίες εκατέρωθεν, και πιθανολογώ πως θα επισκιάσει πολλά άλλα επιμέρους ζητήματα.
Και επί του πρακτέου, επειδή είναι πολύ εύκολη η απομνημόνευση (εξάλλου σε χώρα με σύστημα που έχει ευνοήσει την αποστήθιση όλα αυτά τα χρόνια ζούμε), τονίζεται και εμφατικώς θα έλεγα για να μένει στο νου, ο αριθμός τρία: τρία προτείνεται να είναι τα μαθήματα που οι μαθητές θα δίνουν στο τέλος της Γ’ Λυκείου για απολυτήριο με ένα μάθημα επιλογής, τρία προτείνεται να είναι και τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα, με ένα μάθημα επιλογής (δηλαδή τέσσερα!). Χανόμαστε στη μετάφραση αλλά ο ρόλος των τύπων είναι μεγάλος: σημασία δεν έχει τι θα γίνει στο τέλος αλλά οι… λοξίου τύπου ρήσεις που μεταφράζονται ποικιλοτρόπως και καλύπτουν τον λέγοντα επίσης ποικιλοτρόπως.
Δεν ισχυρίζομαι πως το θέμα της εκπαίδευσης δεν απασχολεί την κοινωνία, ωστόσο η παρουσία του στην περιβόητη ομιλία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ δεν έχει κανένα λόγο. Υπάρχουν κάποια θέματα που από τη φύση τους δεν μπορούν να αφορούν, και στο προπαρασκευαστικό τους στάδιο ακόμη, ένα ιερατείο ειδημόνων και μόνο ούτε να τοποθετούνται σε επίπεδο πολιτικής ρητορείας. Οι μελέτες για την εκπαίδευση είναι θέμα κοινωνικό και μόνο, δεν πρέπει για κανένα λόγο να είναι θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης, γιατί διαφορετικά ξεφτίζουν και χάνουν τον πραγματικό τους στόχο. Οι όποιες αλλαγές προκύψουν θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους πως η αλληλεξάρτηση των βαθμίδων της εκπαίδευσης είναι κάτι παραπάνω από εγγενείς• είναι εκ των ων ουκ άνευ. Δεν μπορούμε να περιμένουμε πως η αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στα πανεπιστήμια θα αλλάξει άρδην και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης ή θα δημιουργήσει νέα ήθη στα σχολεία. Οι αλλαγές θα πρέπει να είναι αναδιαμόρφωση (ούτε καν μεταρρύθμιση) και θα πρέπει να προσβλέπουν σε βάθος δεκαετίας ή δεκαπενταετίας, και όχι τριετίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι σταθερός πυλώνας μιας χώρας και όχι πεδίο πολιτικών αντιπαραθέσεων και λαϊκίστικων ιδεολογιών, δεξαμενή άντλησης ανέξοδων υποσχέσεων για να τρέφεται ο λαός με εξαγγελτικές φιέστες.
Ούτε η διαβούλευση που ξεκινά για το νέο Λύκειο θα πρέπει να αφορά μόνο τις πολιτικές παρατάξεις, όπως ακούστηκε ο Υπουργός Παιδείας να απευθύνει το λόγο για την έναρξή της την περασμένη Τρίτη σε κεντρικό δελτίο ειδήσεων. Ας εμπνευστούμε τουλάχιστον, με την ξενομανία που μας καταλαμβάνει συνολικά σαν χώρα, σε θέματα οργανωτικά από εκείνα τα εκπαιδευτικά συστήματα στα οποία η λειτουργία του σχολείου, η ικανότητα των εκπαιδευτικών, τα θέματα της σχολικής κοινότητας δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από τον λόγο της κεντρικής διοίκησης αλλά και από τον λόγο της τοπικής κοινότητας στην οποία ανήκει το σχολείο (δες Φιλανδία, παγκόσμιο πρότυπο εκπαίδευσης). Γιατί αν το σχολείο δεν είναι πρώτα απ’ όλα ανθρώπινη επαφή και συνεργατικότητα όλων των φορέων (γονείς, εκπαιδευτικοί, τοπικοί παράγοντες) και όχι η άψυχη και καθαρά ακαδημαϊκή και τεχνοκρατική αντιμετώπιση όλων των ζητημάτων που το αφορούν, τότε τι είναι;
Αδύνατο στην μικρή έκταση του άρθρου να εξαντληθεί το θέμα της εκπαίδευσης αλλά θα ήθελα στα παραπάνω να καταθέσω μια αγωνία: δέχομαι την πρόθεση εκάστοτε υπουργού για την αναμόρφωση της εκπαίδευσης, όταν αυτή όμως δεν είναι εμμονική στο βαθμό της υστεροφημίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα διαχρονικά πάσχει σε πολλά επίπεδα και σίγουρα ένα είναι η διοίκηση που αποφασίζει για την πορεία του. Οι μικροπολιτικές τακτικές και τα πυροτεχνήματα δεν μπορούν να έχουν θέση πουθενά, πόσο μάλλον στον ευαίσθητο χώρο της εκπαίδευσης. Θα πρέπει πια να σταματήσει άπαξ διά παντός όλη αυτή η πολιτική επιδίωξη που θέλει τον κόσμο στην αγορά να περιμένει τους… βαρβάρους του να εξαγγέλλουν από βήματος διάφορα και αυτός να ζητωκραυγάζει.
Γιατί τότε, σε καιρούς παρακμής ιδεολογικής και κοινωνικής, η αποχώρηση από την αγορά είτε του ενός είτε του άλλου είναι πάντα οδυνηρή για την κοινωνία και τη δημοκρατία. Ας σταματήσουν και οι εξαγγελίες και ας ξεκινήσουν οι ενημερώσεις, οι προτάσεις που θα τίθενται σε πραγματικό δημόσιο διάλογο και το λόγο θα έχουν ανάλογα με το θέμα όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Ίσως τότε αλλάξουν τα ήθη και αλλάξει πια και η εκπαίδευση.
* Από τον Δημήτρη Νεοφώτιστο
