Μου δίνεται όμως η ευκαιρία για να σταθώ δομικά, και ενισχυτικά στα ντοκουμέντα, μέσα στο πλαίσιο του χώρου που δίνονται από μια εφημερίδα.
Επί των γεγονότων και της δολοφονικής, ληστρικής και βίαιης δράσης της ληστοσυμμορίας του Σούρλα δεν υπήρχε καμιά αμφισβήτηση. Άλλωστε εκτός απ’ τις γνωστές δολοφονίες αθώων πολιτών, στο Μακρυχώρι ([1]), Φάρσαλα ([2]), Νίκαια ([3]) κ.α., στον τοπικό Τύπο της εποχής βρίσκει κανείς πλήθος ειδήσεων. Αυτές τις μέρες δέχτηκα μεγάλο αριθμό προτάσεων καταγραφής περιγραφών, των βίαιων, απάνθρωπων και φριχτών συμπεριφορών της ληστοσυμμορίας Σούρλα, που έζησαν συμπολίτες μας ή στενά τους συγγενικά πρόσωπα.
Ακόμα θα πρέπει να αναδείξω την νομική ερμηνεία για το δικαίωμα στην Αυτοάμυνα των «Δημοκρατικών Πολιτών» ([4]).
Όπως είναι γνωστό η «Αυτοάμυνα» επιλέχτηκε ως νόμιμη πολιτική πράξη για την εποχή της, προκειμένου να αποκρούσει τις επιθέσεις των ληστοσυμμοριών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το βασικό ερώτημα ήταν: ποιος επιτέθηκε σε ποιον;
Η απάντηση στα γεγονότα των Γόννων ήταν καθαρή. Η ληστοσυμμορία του Σούρλα απ’ τα Φάρσαλα ήρθε στην ευρύτερη περιοχή των Γόννων δολοφονώντας, δέρνοντας και πλιατσικολογώντας, άρα, οι «Αυτοαμυνίτες» ενήργησαν με απόλυτη εφαρμογή της νομιμότητας στη βάση του άρθρου 99 παραγ. 1 ποινικού νόμου που έλεγε πως: «…Για να υπάρξει άμυνα, πρέπει να υπάρξει επίθεση συνεπαγομένη τον κίνδυνο της ζωής, υγείας, ελευθερίας ή τιμής, αυτή η επίθεση γενικά λέγεται επίθεση κατά του προσώπου. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις συγχωρείται η αυτοάμυνα…» ([5]).
Και δεν ήταν μόνο αυτή η ενέργεια των ληστοσυμμοριτών που έκανε τους Θεσσαλούς να τους καταγράψουν στην κοινή τους συνείδηση και στη συλλογική μνήμη ως εγκληματίες δολοφόνους, βιαστές και ληστές. Ακόμα και αυτοί οι ίδιοι συγγενικοί, ιδεολογικά, φορείς αναγκάστηκαν να τον επικηρύξουν τον Φλεβάρη του 1946: «Κατ’ ανακοίνωσιν του επανελθόντος εξ Αθηνών Νομάρχου κ. Μαν. Βασαλάκη επικηρύχθη ο γνωστός ληστοσυμμορίτης Γρ. Σούρλας αντί του ποσού των 5.000.000 δρχ. …» ([6]). ● Στις αναφορές που βρίσκουμε στη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (Δ.Ι.Σ.), τους αναφέρουν με το προσωνύμιο ληστοσυμμορίτες, συμμορία, ληστοσυμμορία, «…παρακρατικήν οργάνωσιν» ([7]).
ΔΩΣΙΛΟΓΟΣ ΜΕ ΒΟΥΛΑ
Πάμε τώρα και στο πιο βασικό κομμάτι που αποδεικνύει οριστικά και τελεσίδικα πως ο Σούρλας ήταν δωσίλογος. Τα στοιχεία είναι αδιάσειστα και οι πηγές αναμφισβήτητες και απ’ όλες τις ιδεολογικές κατευθύνσεις. Αυτά άλλωστε τα περισσότερα είναι γνωστά από παλιά, αλλά ήταν διάσπαρτα. Μερικά θα παρουσιάσουμε σήμερα ενώ υπάρχουν και άλλα πολλά.
α) Να τι λέει για την «αντιστασιακή δράση του Σούρλα ο υπαρχηγός του ΕΔΕΣ, Κομνηνός Πυρομάγλου: «…Που καταντήσαμε, που φτάσαμε που μας οδήγησε η κατοχή των δικτατόρων; Ο Γρηγόρης Σούρλας μέλος, εθνικής αντιστάσεως. Θα τρίξουν τα κόκκαλα των αγωνιστών και των δεκάδων θυμάτων της συμμορίας Σούρλα. Θα μας καταριούνται γεννεές γεννεών για την ανοχή μας αυτή…» ([8]).
β) Ο ήρωας συνταγματάρχης και καταδικασθείς σε θάνατο από τους κατακτητές, Θανάσης Κατσαρός, από τη θέση του διοικητή της ΧVΙ ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ και σαν αυτόπτης μάρτυρας στην επίθεση κατά των γερμανικών φρουρών Φαρσάλων, Δεμερλή και Λιανοκλαδίου, καθώς και κατά των ΕΑΣΑΔ, αποκαλύπτει τη σχέση ΕΑΣΑΔ - Σούρλα: «Από 22 Αυγούστου αρχίζει η συγκέντρωση των ΕΑΣΑΔ στο Δεμερλή. Διοικητές είναι ο λοχαγός Ψύλλας, που υπηρετεί και σήμερα στον «εθνικό στρατό» και ο λήσταρχος Σούρλας, που λυμαίνεται σήμερα τις περιφέρειες Φθιώτιδας – Θεσσαλίας … [Κατά την εξέλιξη της μάχης] ο προδότης λοχαγός Ψύλλας και ο Σούρλας, διοικητές του τμήματος αυτού, την τελευταία στιγμή διέφυγαν προς άγνωστη κατεύθυνση. Στο χωριό βρέθηκαν σκοτωμένοι από τη μάχη 20 προδότες, οι λοιποί 150 αιχμαλωτίστηκαν ...» ([9]). Τα στοιχεία και η επιβεβαίωση της συμμετοχής του Σούρλα προήρθαν από «ιδία αντίληψη» του Κατσαρού, τα αρχεία του Ψύλλα που έπεσαν στα χέρια του ΕΛΑΣ, αλλά και από τους 150 ΕΑΣΑΔίτες αιχμαλώτους.
γ) Δίκες των δωσιλόγων: Μόνο αν μελετήσει κανείς τις δίκες των δωσιλόγων για τα ΕΑΣΑΔ, θα αντιλαμβάνονταν πως: μόνο η κατάθεση της μήνυσης στο Ειδικό Δικαστήριο κατά των δωσιλόγων εκείνη την περίοδο, ήταν κατόρθωμα. Όταν και αν η υπόθεση έφτανε στο ακροατήριο, οι μηνυτές ή οι μάρτυρες κατηγορίας κάτω από την αφόρητη πίεση των ένοπλων παρακρατικών οργανώσεων (Σούρλα, Ταμπούρη κ.ά.) απουσίαζαν. Όσοι δε απ’ αυτούς εμφανίζονταν, στην πλειοψηφία τους, με τις μαρτυρίες τους άμβλυναν την αρχική τους κατάθεση ή μετατρέπονταν ουσιαστικά σε μάρτυρες υπεράσπισης. Σε πολλές δίκες, ανάμεσα σ’ αυτές και για τον Σούρλα, δεν διακρίνεις διαφορά στους μάρτυρες κατηγορίας και τους μάρτυρες υπεράσπισης ([10]). Οι δε μάρτυρες υπεράσπισης κατέθεταν ό,τι ήθελε ο κατηγορούμενος.
Οι κατηγορούμενοι: Η συντριπτική μερίδα των κατηγορουμένων στις πρώτες δίκες «απουσίαζε», περιμένοντας τον κατάλληλο χρόνο για την αθώωσή τους. Ο Σούρλας το ήξερε πολύ καλά, πότε έπρεπε να κρυφτή και πότε οι «προστάτες του θα άναβαν το πράσινο φως». Όσο απομακρύνονταν οι δίκες από το 1945 – αν και από την αρχή φάνηκε πως θα λειτουργούσαν (11) - και όσο φούντωνε ο εμφύλιος, τόσο και οι αποφάσεις με προκλητικότητα βγαίνουν αθωωτικές.
Στις δίκες που γίνονταν, συνήθως απάλλασσαν τους παρόντες και καταδίκαζαν τους απόντες και όταν μετά από χρόνια εμφανίζονταν οι απόντες απαλλάσσονταν κι αυτοί.
Για την ίδια υπόθεση με τη δίκη του Σούρλα (δολοφονία δύο αντιστασιακών φοιτητών από την Άρτα) δικάστηκαν την ίδια ημερομηνία 25 Οκτώβρη, με αρ. 220/1946 και καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά, οι απόντες της δίκης Ν. Γεωργίου και Δήμος Βαΐτσης - που εμπλέκονται με τους Σούρληδες (Γρηγόρη και Χρήστο) και σε άλλες δίκες δωσιλόγων - πέφτοντας στα μαλακά γιατί το δικαστήριο δέχθηκε ότι «την πράξιν ταύτην εξετέλεσαν ούτοι εις κατάστασιν αναιτίου συγχύσεως των αισθήσεων και του νοός των λόγω βλακείας …». Το 1947 απαλλάσσονται και αυτοί μαζί με τον Σούρλα, που συνεχίζει να μην εμφανίζεται, κηρύσσοντας «άπαντας τους κατηγορουμένους αθώους λόγω αμφιβολιών, των εν τω κατηγορητηρίω πράξεων», το δικαστήριο με αρ. 310/1947.
Όλες αυτές οι δίκες είναι απαραίτητα μνημεία διδασκαλίας για τη λειτουργία της «ανεξάρτητης», «αδέσμευτης» και «ακριβοδίκαιης» απονομής δικαιοσύνης.
Οι δικαστές; Ήταν το απαύγασμα των Μεταξικών και των κατοχικών μηχανισμών, όπως για παράδειγμα ο εισαγγελέας Κ. Κόλλιας([11]) που μέχρι τη ναζιστική Ε.Ε.Ε αθώωσε στο «δικαστήριο»([12]). Αλλά και οι πιέσεις σ’ αυτούς έφτασαν μέχρι τη σύλληψη του εισαγγελέα Πατακιά από τον Σούρλα.
δ) Άλλες πηγές για τη δωσίλογη σχέση του Σούρλα με τα ΕΑΣΑΔ, ήταν οι εφημερίδες και τα βιβλία.
Αυτά και όχι μόνο είναι κάποια από τα ελάχιστα - σε περίληψη - ντοκουμέντα που δείχνουν τη ληστρική, δολοφονική και δωσίλογη δράση του Σούρλα και της ληστοσυμμορίας του, που αποτελούν διδακτικά παραδείγματα αποφυγής τέτοιων συμπεριφορών, από τη νεολαία κυρίως, επιλέγοντας τον δρόμο της ειρήνης, της προόδου και της κοινωνικής ανατροπής μέσα από τη συλλογική δράση.
* Από τον Τάκη Μπάρμπα
ΜΠΑΡΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
Takis-mp@hotmail. com
([1]) Τα καταπληκτικά άρθρο που δημοσιεύτηκαν στην «Ε» 13.4.2016 του Χρήστου Σαΐτη.
([2]) Προκήρυξη του Επαρχιακού Συμβουλίου ΕΠΟΝ Φαρσάλων του 1945.
([5]) «ΑΛΗΘΕΙΑ» 27 και 28 Οκτώβρη 1946. Αυτό το καταπληκτικό άρθρο γράφτηκε από τον έγκριτο αγωνιστή δικηγόρο και χωριανό μου, Θόδωρο Ν. Νούτσια.
([6]) Εφημ. Λάρισας «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» και «ΑΛΗΘΕΙΑ»21.2.1946.
([7]) Ζαφειρόπουλος Δημ., «Ο Αντισυμμοριακός Αγώνας 1945-1949», σ.491.
([8]) Εφημερίδα «Δημοκράτης» της Λάρισας, φ.2, 7.10.1974.
([9]) Κατσαρός Θανάσης, περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», τ. 72, 1991.
([10]) (Παπαγιάννης Σταύρος, «Ε.Α.Σ.Α.Δ.», εκδ. Σοκόλη, 2007, σ.223-224).
([11]) Ο πρώτος χουντικός «πρωθυπουργός». Ανώτατος δικαστικός και διετέλεσε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου από το 1962 ως τον Ιανουάριο του 1968. Γνωστός και για τις παρεμβάσεις στην υπόθεση δολοφονίας Λαμπράκη
([12]) Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων, 20 Δεκέμβρη 1945, τριών ηγετών της Ε.Ε.Ε., Ι. Τσιριγγάκη, Β. Σχινά και Ι. Βιανέλλη.
