Κατά τη δεκαετία το 1970, ασχολήθηκε με την καταπολέμηση της φτώχειας και της πείνας στη χώρα του, ενώ συμμετείχε και στην καταπολέμηση της πείνας το 1974. Το 1976, κατά την επίσκεψή του στο χωριό Τζόμπρα, ο Yunus ανακάλυψε πως πολύ μικρά δάνεια μπορούσαν να επιφέρουν σημαντική βελτίωση στη ζωή ενός φτωχού ατόμου. Παρατηρούσε τους χωρικούς που έπλεκαν καλάθια, να ζουν σε απόλυτη ένδεια παρ’ όλη την επιδεξιότητά τους. Θεωρώντας ότι θα είχαν χαμηλό πιστωτικό κίνδυνο, οι τεχνίτες βεβιασμένα δανείζονταν χρήματα με πολύ υψηλό τόκο για να αγοράσουν μπαμπού και, αφού εξοφλούσαν τους δανειστές τους, δεν τους απέμενε καθόλου κέρδος.
Το σύστημα της τράπεζας βασίζεται εξ ολοκλήρου στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ τράπεζας και δανειοληπτών. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις, δεν υπάρχουν δικηγόροι, δεν υπάρχει καμία γραφειοκρατία, νομικοί όροι και κυρώσεις. Απλά δίνουν λεφτά στον άνθρωπο που δεν έχει απολύτως τίποτα, κι επομένως καμία άλλη τράπεζα δεν θα του έδινε δάνειο. Αυτά τα δάνεια δίνονται με τόκο που δεν μεταβάλλεται και το τελικό αποπληρωτέο ποσό δεν μπορεί ποτέ να ξεπεράσει το αρχικό ποσό του δανείου. Ταυτόχρονα, υπάρχει τέτοια άνεση στην αποπληρωμή του, που ο δανειολήπτης δεν υποχρεούται να αποπληρώσει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Τον συμφέρει όμως να εξοφλήσει το συντομότερο δυνατό, διότι έτσι παραμένει μια «πόρτα ανοιχτή» για τις ανάγκες του. Με κάθε αποπληρωμή, έχει δικαίωμα να ξαναζητήσει άμεσα νέο δάνειο. Αντίθετα, εάν δεν εξοφλήσει το δάνειό του, δεν υπάρχει βέβαια καμία τιμωρία, αλλά η «πόρτα» της τράπεζας κλείνει γι’ αυτόν.
H τράπεζα είναι γνωστή και ως «ηθική τράπεζα» ή αλλιώς « Τράπεζα των Φτωχών» και ο Mohammed Yunus τιμήθηκε για την προσφορά του με Νομπέλ Ειρήνης το 2006. Η συνολική φιλοσοφία του Yunus για την αντιμετώπιση του φαινομένου της φτώχειας διαφοροποιείται από τη συνήθη μέθοδο που ακολουθούν συχνά διεθνείς οργανισμοί και ΜΚΟ. Η δική του πρωτοποριακή ιδέα ήταν η προώθηση της επιχειρηματικότητας σε περιοχές απόλυτης εξαθλίωσης και μάλιστα σε μεγάλο ποσοστό οι ωφελούμενοι ήταν γυναίκες. Ο ίδιος πίστευε ότι ο γυναικείος πληθυσμός του Μπαγκλαντές, είχε μεγαλύτερη «ηθική» στην αποπληρωμή των δανείων και αποδείχθηκε ότι είχε πραγματικά δίκιο, μιας και τα ποσοστά αποπληρωμής των μικροδανείων άγγιζαν το 99%. Τους παρείχε την δυνατότητα να αποκτήσουν δικό τους εισόδημα ενισχύοντας την θέση τους έναντι των συζύγων τους. Η προτίμηση όμως ειδικά στις γυναίκες πάει ακόμα βαθύτερα: Μετά από έξι χρόνια έρευνας και παρατήρησης, ο Γιουνούς κατέληξε ότι τα λεφτά όταν δανείζονταν στις γυναίκες και όχι στους άνδρες είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να αποφέρουν κέρδος στην οικογένεια. Διότι οι γυναίκες, ειδικότερα σε μια μουσουλμανική κοινωνία, είναι πολύ πιθανότερο να επενδύσουν τα λεφτά τους σε κάτι μακροπρόθεσμα ωφέλιμο για την οικογένειά τους.Το Μπαγκλαντές είναι μουσουλμανική χώρα, όπου αντιλήψεις όπως η επιβολή τόκου στον δανεισμό και η αντισύλληψη θεωρούνται «αντιϊσλαμικές».
Σχηµατικά, η δοµή της Grameen θα µπορούσε να αποδοθεί πυραµιδοειδώς ως εξής: Άτοµο - Οµάδα -Κέντρο - Υποκατάστηµα - Τράπεζα. Η εµµονή της Grameen στη δημιουργία των Οµάδων και των Κέντρων, αν και επιφέρει µια εξτρά πολυπλοκότητα στην λειτουργία της τράπεζας, οφείλεται σε δύο λόγους: Η Grameen δε «δένει» κανέναν από τους πελάτες της µε οποιοδήποτε νοµικό έγγραφο, άρα τυχόν αποτυχία τους να αποπληρώσουν τις δόσεις του δανείου, δεν συνεπάγεται γι' αυτούς καµία δικαστική περιπέτεια. Η μοναδική τους κύρωση είναι ότι δεν µπορούν να συνεχίσουν να είναι πελάτες της τράπεζας. Την ίδια «τιµωρία» υφίστανται και τα υπόλοιπα τέσσερα µέλη της οµάδας, που χωρίς να είναι αναγκασµένοι να πληρώσουν τα χρέη του κακοπληρωτή, παύουν και αυτοί να θεωρούνται αξιόπιστοι πελάτες και αυτόµατα χάνουν κάθε δικαίωµα περαιτέρω συναλλαγής τους µε την Grameen.
Κάθε εβδομάδα τα µέλη των οµάδων που αποτελούν ένα κέντρο συναντιούνται µε τον διορισμένο από την Grameen, επιτηρητή του κέντρου τους. Στις συναντήσεις αυτές, πέρα από την αποπληρωµή των εβδομαδιαίων δόσεων του δανείου τους, οι πελάτες επαναλαμβάνουν τον όρκο που έδωσαν για να γίνουν «µέλη» της τράπεζας. Αλλά εκείνο που έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία είναι ότι οι δανειολήπτες της Grameen πρέπει επίσης να υποσχεθούν συμμόρφωση με τις «16 υποχρεώσεις» του προγράμματος, στις οποίες περιλαμβάνονται ο οικογενειακός προγραμματισμός, η εκπαίδευση των παιδιών τους, το να μην παίρνουν ούτε να δίνουν προίκα, καθώς και να ασπασθούν τις αρχές «της πειθαρχίας, της ενότητας, του θάρρους και της σκληρής δουλειάς» σε όλες τις πλευρές της ζωής τους.
Tο 97% των δανειοληπτών της τράπεζας είναι γυναίκες και τα εννέα από τα δώδεκα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου είναι γένους θηλυκού. Σήµερα, η Grameen είναι µια από τις μεγαλύτερες τράπεζες στο Μπαγκλαντές- διατηρεί ένα καλά οργανωµένο δίκτυο από 1.456 καταστήµατα µε 13.500 υπαλλήλους, που εξυπηρετούν σχεδόν 52.000 χωριά σε ολόκληρη τη χώρα.Η κερδοφορία της τράπεζας είναι συνεχής από την ίδρυση της µέχρι και σήµερα, µε εξαίρεση τον πρώτο της χρόνο και τη διετία '91-92. Η επιτυχηµένη αυτή πορεία της Grameen Bank, δεν αλλοίωσε πάντως στο ελάχιστο, την αρχική της «ιδεολογία».Εντούτοις, το 2011 έπαυσαν από τα καθήκοντά του τον τιμημένο με Νομπέλ Οικονομίας Μοχάμεντ Γιουνούς, ο οποίος ήταν γενικός διευθυντής της Grameen Bank, την οποία ο ίδιος είχε ιδρύσει.Tο μεγάλο οικονομικό και επιχειρησιακό μάθημα που μας δίνει ο Γιουνούς είναι ότι: «πρέπει να πιστέψουμε στους ανθρώπους και στην ικανότητά τους να αλλάξουν τη ζωή τους».
Από τον Στυλιανό-Ειρηναίο Μακρή
* Ο Στυλιανός-Ειρηναίος Μακρής είναι οικονομολόγος-σύμβουλος Επιχειρήσεων
