Στη δουλειά έχεις δεχτεί ήδη μια κίτρινη κάρτα και δεν είναι εποχές για κόκκινες. Τρία στενά πριν τελειώσει η ειδική σου διαδρομή, ξεχασμένος σουρωμένος του σαββατόβραδου έχει αγκαλιάσει με το μπράτσα του το δρόμο, βρισκόμενος καταφανώς σε κατάσταση επείγουσας ανάγκης για βοήθεια. Τον προσπερνάς. Και το βράδυ κοιτώντας το ταβάνι σε τρώνε οι τύψεις.
Μη τις αφήσεις. Τις τύψεις να το κάνουν. Θα πας χαμένος άδικα, αφού οι περισσότεροι το ίδιο θα έκαναν στη θέση σου. Σίγουρα δεν είναι το σωστό, αλλά είναι το φυσιολογικό, όσο κι αν σοκάρει το τελευταίο. Όλη η παραπάνω σκηνή είναι μια ευθεία αντιπαραβολή του φημισμένου πειράματος της κοινωνικής ψυχολογίας που έχει τον ειρωνικό τίτλο «Ο Καλός Σαμαρείτης» το οποίο για πρώτη φορά εκτελέστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Εκεί οδηγός του ΚΤΕΛ ήταν φοιτητές της Θεολογίας και το δρομολόγιο για τη θάλασσα μια δεκάλεπτη ομιλία που έπρεπε να κάνουν και είχαν αργήσει. Ο δε σωριασμένος ξενύχτης ένας απλός πειραματικός συνεργός. Ελάχιστοι έμειναν να βοηθήσουν, αν και η ομιλία τους είχε σχέση με την φιλανθρωπία και η ιδιότητά τους (φοιτητές Θεολογίας) ίσως η πλέον κατάλληλη ως, υποτίθεται, διαβατήριο ευαισθησίας.
Που οδηγεί όλο αυτό; Στο ότι είναι πολύ απλουστευτικό να κρίνουμε τις αντιδράσεις των άλλων με βάση μόνο την προσωπικότητά τους, το παρελθόν τους, τα ενδιαφέροντά τους, τις ανάγκες τους, τα κίνητρά τους κ.λ.π. Πολλοί άλλοι, περισσότερο ή λιγότερο σημαντικοί, παράγοντες εμπλέκονται και επηρεάζουν την αντίδρασή μας σε κάθε χρονική στιγμή, όπως είναι η κοινωνική πίεση της ομάδας, οι συνθήκες και οι ρόλοι διαβίωσης, ακόμη κι ο χρόνος που έχουμε στη διάθεσή μας (όπως στο παράδειγμά μας), το αν έχουμε προετοιμαστεί ασυνείδητα για μια και μόνο συγκεκριμένη αντίδραση (αγγλιστί priming), ακόμα και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή τη συγκεκριμένη στιγμή. Άτομα που έκριναν πράξεις ή και ανθρώπους κρατώντας ανάλογα κρύα ή ζεστά ποτά στα χέρια έκαναν ευνοϊκότερες κρίσεις στη δεύτερη περίπτωση απλώς επηρεαζόμενοι από την ζεστασιά της κούπας στα χέρια, χωρίς φυσικά να το συνειδητοποιούν. Την άλλη φορά, λοιπόν, που θα ρισκάρουμε στον συνομιλητή μας την ερώτηση «Τι γνώμη έχεις για μένα;», ας φροντίσουμε αυτός να κλείνει στη χούφτα του έναν ζεστό καπουτσίνο κι όχι ένα φρέντο εσπρέσσο με διπλά παγάκια!
Μακάρι να ήταν γραμμική και τόσο απλή η σχέση: Καλός άνθρωπος-καλή πράξη, συναισθηματικά σταθερό άτομο-ισορροπημένη αντίδραση. Δε θα περιμέναμε από μια τρελαμένη με τα κοσμήματα νοικοκυρά να διαλέξει ως δωράκι ένα φο-μπιζού κόσμημα, παρά ένα απορρυπαντικό ρούχων, μετά τη συμμετοχή της σε ένα πειραματικό ηθικό δίλλημα όπου συντονισμένα οδηγήθηκε στην ανήθικη επιλογή; Κι όμως αυτή θα επιλέξει το καθαριστικό (εννοείται πάλι ασυνείδητα) ως έμμεση προσπάθεια να εξαγνιστεί από τις… αμαρτωλές επιλογές της στο ηθικό δίλλημα, στο οποίο κλήθηκε να πάρει θέση. Εδώ είναι οι ανομολόγητες και ασυνείδητες ενοχές της που ορίζουν την συμπεριφορά της κι όχι η σταθερή προσωπικότητα της, τα ενδιαφέροντά της, οι αξίες της κ.λ.π.
Είμαστε οι επιλογές μας, αλλά προσοχή ακόμη κι αυτές που δεν ομολογούμε ή που δεν είμαστε σε θέση να ομολογήσουμε γιατί δεν γνωρίζουμε ούτε καν που βασίζονται, ούτε καν επί ποιων ζητημάτων τίθενται. Είμαστε το σύνολο των επιλογών μας, ακόμα και των τυχαίων! Είναι γνωστό ότι γυναίκες που βρίσκονται σε φάση ωορρηξίας στον κύκλο τους επιλέγουν, σε φωτογραφίες, ως πιο ελκυστικά τα πρόσωπα των ανδρών με πιο έντονα τα ανδρικά τους χαρακτηριστικά (τριχοφυΐα, έντονα ζυγωματικά κ.λ.π), αφού τα τελευταία είναι δείγματα ισχυρής παρουσίας της ανδρικής ορμόνης, της τεστοστερόνης, η οποία βοηθά στη διαδικασία της αναπαραγωγής και αυξάνει τις πιθανότητες τεκνοποίησης. Οι ίδιες γυναίκες (παρακαλώ να δοθεί έμφαση στο «ίδιες») τις υπόλοιπες μέρες φαίνεται να προτιμούν ανδρικά πρόσωπα με θηλυπρεπή στοιχεία όπως οι καμπύλες γραμμές, τα λιγότερο τονισμένα φρύδια κλπ. Αυτά τα στοιχεία προέχουν τώρα που το ζητούμενο δεν είναι η αναπαραγωγή, αλλά η εμπιστοσύνη, η επένδυση στη σχέση, η οικειότητα, αλλά και η αλληλοβοήθεια στην πιθανή ανατροφή των τέκνων. Αν η τεστοστερόνη είναι επιθυμητή κατά το ζευγάρωμα δεν συμβαίνει καθόλου το ίδιο μετά από αυτό, αφού ευνοεί την απιστία. Οπότε, σοφά, πράττουν , κι ας μη το γνωρίζουν οι κυρίες, η δέσμευση δε μπορεί να γίνει με τον …Ντάνο (ένας είναι ο Ντάνος)!
Την ώρα, λοιπόν, που είσαι έτοιμος να κατσαδιάσεις τον οδηγό του ΚΤΕΛ, που καθυστέρησε να έρθει για να σε πάει αυτή την Κυριακή στην παραλία, σκέψου πρώτα αν έχεις αδειάσει τη …φούσκα σου (την ουροδόχο κύστη σου) στην τουαλέτα. Αν δε το έχεις πράξει αυτό, ο κατά τα άλλα πράος και φιλήσυχος χαρακτήρας γίνεσαι πιο επιθετικός, χάνεις το δίκιο σου, δε σε αναγνωρίζει η γυναίκα σου και είναι κρίμα για 200ml ούρα να χαλάσει μια Κυριακή στη θάλασσα. Και μπορεί αυτή η Κυριακή να είναι μια ωραία μέρα.
Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο
