Τους διακρίναμε, γιατί είχαν προσφέρει τη ζωή τους για την πατρίδα, είχαν ευεργετήσει με τον προσωπικό τους μόχθο τους συνανθρώπους τους, είχαν τιμήσει με την υψηλή τους τέχνη ή την επιστήμη τους τον τόπο τους. Τη σημερινή όμως εποχή φοβούμαι πως ψάχνουμε σε λάθος δρόμους ν’ ανακαλύψουμε τους πραγματικούς θερμοπυλοφύλακες.
Ψάχνουμε συνήθως να τους βρούμε ανάμεσα στους κρατικοδίαιτους πολιτικούς και συνδικαλιστές, τους επαγγελματίες κομματότροφους. Νομίζουμε πως προσφέρουν στην κοινωνία, όταν επιτελούν απλά και μόνον το ρόλο για τον οποίο εκλέχτηκαν ή διορίστηκαν. Στην πραγματικότητα όμως, αφού γεύονται την εξουσία (λιμουζίνα, οδηγό, αστυνομικούς να τους φυλάνε, παρατρεχάμενους να τους χειροκτροτούν κλπ.) και τις οικονομικές απολαβές του αξιώματος, φροντίζουν ταυτόχρονα να εξυπηρετήσουν ή να ταχτοποιήσουν επαγγελματικά συγγενείς και κομματικούς φίλους και μη. Πότε-πότε βέβαια ασφαλτοστρώνουν και κανένα δρόμο και καμιά πλατεία με χρήματα ασφαλώς του δημόσιου κορβανά κι όχι δικά τους. Πριν αποχωρήσουν όμως από το αξίωμα, έχουν φροντίσει ν’ αποκαταστήσουν επαγγελματικά τα παιδιά τους π.χ. σε κάποια τράπεζα, με κάποιο βουλευτιλίκι κλπ. Όταν αφήνουν το αξίωμα είναι πλουσιότεροι απ’ ό,τι πριν ανέβουν σ’ αυτό. Δεν υπάρχουν πια Πλαστήρες. Κι όταν φύγουν από τούτο το μάταιο κόσμο, κάποιος κομματικός διάδοχος ύστερα από χρόνια θα δώσει το όνομά του σε κάποια πλατεία, δρόμο, νοσοκομείο κλπ., τάχα μου πως φύλαγαν στη ζωή τους Θερμοπύλες.
Και το ερώτημα βέβαια είναι. Φύλαγαν αυτοί και οι ανάλογοι Θερμοπύλες; Όχι βέβαια. Το πολύ- πολύ κάποιοι από αυτούς να έκαναν κάπως καλά τη δουλειά για την οποία εκλέχτηκαν, με το αζημίωτο βέβαια. Γι’ αυτό κι ο ποιητής δε θα τους ενέτασσε στη χορεία αυτών θερμοπυλοφυλάκων. Θα τους αγνοούσε. Θα έψαχνε σήμερα σε άλλη κατεύθυνση. Σε απλούς ανθρώπους, που δεν κατέχουν βέβαια δημόσια θέση, αλλά επιτελούν ένα καθήκον κοινωνικό, προσφέρουν στους συνανθρώπους τους, χωρίς οι ίδιοι, αλλά κι αυτοί που δέχονται την προσφορά, να το συνειδητοποιούν. Ενδεικτικά θα φέρω ένα παράδειγμα, για να δείξω προς τα πού πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας, για να ανακαλύψουμε αυτούς που πραγματικά φυλάγουν σήμερα Θερμοπύλες, ώστε να τους εκτιμούμε και να τους τιμούμε.
Η Κρανιά Ολύμπου, του δήμου Τεμπών, είναι ένα ορεινό χωριό, που όπως τα περισσότερα ορεινά έχει καταρρεύσει πληθυσμιακά. Οι μόνιμοι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τους 40. Όλοι τους περασμένης ηλικίας. Δέκα μήνες το χρόνο τα γερόντια αυτά δεν έχουν γείτονα να κουβεντιάσουν, κάτι τόσο αναγκαίο για την ψυχική τους υγεία. Γιατί τα σπίτια που κατοικούνται απέχουν πολύ το ένα από το άλλο. Το ρόλο αυτό του ψυχοθεραπευτηρίου δυο μέρη μπορούν να τον παίξουν, η εκκλησιά την Κυριακή -αν βέβαια ο Δεσπότης στείλει ιερέα- και το καφενείο στην πλατεία καθημερινά.
Το καφενείο στην Κρανιά, αλλά και σ’ όλα τα ορεινά χωριά των 20-40 γερόντων, παίζει πάρα πολύ σημαντικό και πολλαπλό ρόλο στη ζωή των ελάχιστων κατοίκων, επικοινωνιακό, κοινωνικό, ψυχαγωγικό, ψυχοθεραπευτικό, κλπ. Είναι το μέρος της επικοινωνίας, όπου πρώτα- πρώτα συναντιούνται καθημερινά οι άντρες, αλλά και οι γυναίκες την Κυριακή το μεσημέρι μετά την εκκλησιά. Εκεί οι άντρες 2-3 μαζί:
1. Πίνουν καφέ και σχολιάζουν τις αρρώστιες τους, τον καιρό, τα νέα της ημέρας, την πολιτική, τα όσα συμβαίνουν στο χωριό και στο δήμο κλπ.
2. Θυμούνται τα παλιά, κυρίως την περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου.
3. Διαβάζουν την εφημερίδα της Λάρισας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, που αγοράζει ο καφετζής.
4. Παίζουν ύστερα καμιά δηλωτή ή τάβλι, για να περάσει η ώρα, πειράζοντας ο ένας τον άλλο, ενώ πίνουν ταυτόχρονα και κανένα τσίπουρο, αν το επιτρέπει ο γιατρός.
Το καφενείο λειτουργεί ακόμα ως: α) Ιατρείο, όπου ο γιατρός μια φορά την εβδομάδα τους εξετάζει και γράφει τα φάρμακα, δίνοντας ο ίδιος τις συνταγές στο φαρμακοποιό του Πυργετού, β) φαρμακείο, μια που ο φαρμακοποιός στέλνει εκεί τα φάρμακα που γράφει ο γιατρός. γ) ταχυδρομείο, μια που εκεί αφήνει τα γράμματα ο ταχυδρόμος, δ) αγορά, γιατί εκεί πηγαίνει ο φούρναρης από τη Ραψάνη το ψωμί και καταφθάνει κι ο μανάβης. Θα μπορούσα ν’ απαριθμήσω κι άλλες κοινωνικές λειτουργίες που επιτελεί το μοναδικό κοινοτικό καφενείο στην πλατεία της Κρανιάς Ολύμπου.
Για να επιτελέσει όμως το καφενείο τον κοινωνικό του ρόλο, χρειάζεται να υπάρχει καφετζής, που θα το ανοίγει όλο το χρόνο κι όχι μόνο 2-3 καλοκαιρινούς μήνες. Γιατί ξέρει πως από το Σεπτέμβρη μέχρι τον Ιούνιο δεν μπορεί να βγάλει τα έξοδα και να συντηρεί οικογένεια. Γι’ αυτό και σ’ όλες τις ανάλογες περιπτώσεις τα καφενεία στα χωριά αυτά λειτουργούν μόνο τους 2-3 καλοκαιρινούς μήνες, όταν έρχονται και παραθερίζουν με τις οικογένειές τους οι απόδημοι ή οι απόγονοί τους, όπως συμβαίνει στα νησιά και τα παραθαλάσσια χωριά. Ο καφετζής που θ’ αποφασίσει για οποιοδήποτε λόγο να μείνει στο χωριό και τους 12 μήνες ανοίγοντας καθημερινά το καφενείο, για να βρίσκουν τον παράδεισό τους οι 30- 40 γέροι και γριές, είναι ένας βυζαντινός Ακρίτας, ένας πραγματικός θερμοπυλοφύλακας, κι αξίζει κάθε έπαινο και τιμή, κι ας μην το συνειδητοποιεί ούτε ο ίδιος ούτε και οι γέροντες.
Η Κρανιά Ολύμπου είναι πολύ, μα πάρα πολύ τυχερό χωριό, γιατί εδώ και πολλά χρόνια βρήκε τους θερμοπυλοφύλακες στο πρόσωπο ενός ζευγαριού Ρωσοπόντιων, της Χρυσούλας και του Πέτρου. Πολύ νέο ζευγάρι βρέθηκε με τα δυο τους μικρά κορίτσια στις κατασκηνώσεις της Κρανιάς μαζί με άλλους Έλληνες από την περιοχή του Καυκάσου λίγο μετά το 1991. Η Χρυσούλα έπιασε δουλειά στο κοινοτικό καφενείο, ενώ ο Πέτρος έβγαζε μεροκάματο κάνοντας ποικίλες δουλειές στο χωριό. Τότε υπήρχαν δουλειές, γιατί οι Κρανιώτες έχτιζαν τα σπίτια τους και το καφενείο ήταν γεμάτο. Με τα χρόνια ο κόσμος λιγόστευε πολύ. Όμως η Χρυσούλα με τον Πέτρο τόλμησαν και νοίκιασαν ένα παλιό καφενείο στην άκρη της πλατείας. Καθώς το κεντρικό καφενείο από το 2000 και μετά δε στέριωνε καφετζή της προκοπής, το μικρό καφενείο της Χρυσούλας έγινε το καταφύγιο των Κρανιωτών. Κι εδώ και δέκα περίπου χρόνια το ζευγάρι νοίκιασε το κοινοτικό καφενείο. Τα κορίτσια τους μεγάλωσαν, σπούδασαν, έφυγαν, αλλά η Χρυσούλα με τον Πέτρο, Ακρίτες πραγματικοί , ρίζωσαν στο χωριό. Κι έτσι κάθε πρωί, Χειμώνα-Καλοκαίρι, τα γερόντια της Κρανιάς μπορούν να πίνουν τον καφέ τους στο κοινοτικό καφενείο κι οι περαστικοί, σαν και μένα, να μπορούν να φάνε ένα σουβλάκι με ντόπιες εξαιρετικά τηγανισμένες πατάτες.
Οι υπηρεσίες που προσφέρει το ζευγάρι στους ελάχιστους Κρανιώτες, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιεί κανένας, είναι ανεκτίμητες. Είναι πραγματικοί Ακρίτες, φύλακες των Θερμοπυλών, που λέει κι ο ποιητής. Γι’ αυτό θα πρότεινα στο Δήμαρχο όχι μόνο να μην παίρνει μίσθωμα, αλλά, τιμώντας τους για το κοινωνικό έργο που επιτελούν ως πραγματικοί φύλακες της ξεχασμένης κι απ’ τον ίδιο Κρανιάς, να τους επιχορηγεί κιόλας. Γιατί, αν φύγει η Χρυσούλα με τον Πέτρο, η ζωή των γερόντων θα είναι μια έρημος. Είμαι βέβαιος πως δε θα βρεθεί άλλο ζευγάρι ν’ αναλάβει το καφενείο ζώντας το καταχείμωνο στην παγωμένη Κρανιά Ολύμπου. Τέτοιους ανθρώπους οφείλουμε να τιμούμε σήμερα κι όχι αυτούς που ανάφερα στην αρχή του άρθρου μου.
Από τον Γιάννη Μπασλή, δρ.φ.
