Από τον Ι.Ν.Ηλιούδη, δ.Φ.*
Ο σκοπός της κρατικής Παιδείας κατά το Σύνταγμα (άρθ.16,2) είναι «να διαπλάθει ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες». Παραδόξως όμως αυτό δεν διδάσκεται, δεν υφίσταται στα σχολικά εκπαιδευτικά προγράμματα ούτε μια πεντάλεπτη ερμηνευτική προσέγγιση του παραπάνω στόχου, ώστε και πολλοί εκπαιδευτικοί ευσυνείδητοι εξαντλούν την εκπαιδευτική τους υπηρεσία αγνοώντας τον σκοπό της Παιδείας. Επειδή δε κατά τον παλαιό σοφό «αρχή παιδεύσεως ονομάτων επίσκεψις» πρέπον είναι κατά πρώτον να γνωρίζουμε την ετυμολογία του ονόματος πολίτης, την αιτία της ονοματοθεσίας, την πρωταρχική σημασία αυτής της λέξεως, που περιγράφει ή/και προσδιορίζει θεμελιωδώς τον ανθρώπινο πολιτισμό και τον αντιδιαστέλλει από την αγεληδόν συνύπαρξη και συμπεριφορά των ζώων, που βέβαια ρυθμίζεται από τα ένστικτα. Διατυπώνω λοιπόν αμφισβήτηση για την ετυμολογική ερμηνεία των εν χρήσει ετυμολογικών λεξικών της Ελληνικής (Frisk, Chantraine),που ετυμολογούν το πολίτης από την αρχ. λέξη «π(τ)όλις» (αρχ. σημασία φρούριο), διότι μια τέτοια ερμηνεία συμπεριλαμβάνει πολεμική (αμυντική έστω) ατμόσφαιρα κατά την κατανόηση του ονόματος. Κατά την άποψή μου το αρχ. όνομα πολίτης ετυμολογείται από το ρ. πολίζω (<πόλις) , που σημαίνει «οικίζω, συνοικίζω πόλιν» (λεξικό LSJ ). Και βέβαια σχετίζεται με το ομόρριζο ρ. πέλω , που σημαίνει συνυπάρχω (ενν. ειρηνικώς, διότι άλλως δεν νοείται συνύπαρξη). Και συναφώς να γνωρίζουμε απαραίτητα ποιες είναι οι προ-υποθέσεις της ειρηνικής συνύπαρξης, φυσικά διά μέσου της παιδείας (πρβλ.«παίδευσις των παρ’ ημίν αγαθών εστί το πρώτον»).
Κατά δεύτερον, αναγκαίο είναι να γνωρίζουμε το αρχικό σημασιολογικό περιεχόμενο του ονόμ. «ελεύθερος» και τα εν συνεχεία παραχθέντα ποικίλα σημαινόμενα μέσα σε πλαίσια πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά κλπ. Έτσι άλλωστε ενδεχομένως θα κατανοήσουμε – ή έστω θα προσεγγίσουμε ερμηνευτικά- τη σπουδαία φράση του Θουκυδίδη «το εύδαιμον το ελεύθερον το δ’ ελεύθερον το εύψυχον» που προσδιορίζει ως προυπόθεση της ευδαιμονίας την ελευθερία,η οποία θεμελιώνεται στην «ευψυχία» και όχι στα χρήματα ή άλλα υποδεέστερα αγαθά ή φαύλα, που προβάλλονται κατά κόρον στην επικαιρότητα και κουράζουν (<κόρος) και παραπλανούν τον «δήμο» και αχρηστεύουν το δημοκρατικό πολίτευμα, καθιστώντας το πλήθος «ζαλισμένο κοπάδι». Έπεται συνέχεια ενδεχομένως…
*Ο Ι.Ν.Ηλιούδης υπηρετεί ως σχολ. σύμβουλος Φιλολόγων Λάρισας
