Του Παναγιώτη - Σωκράτη Λουμάκη, γενικού γιατρού στο Κέντρο Υγείας Αγιάς
Το άρθρο του εκλεκτού συνάδελφου Αργύρη Ντόβα για τη νηστεία (Ελευθερία 3/3/2015) ήταν πολύ καλό και αναλυτικό. Επειδή όμως αναπαράγει και κάποιες, δυστυχώς διαδεδομένες, εσφαλμένες απόψεις για τη διατροφή, ας μου επιτραπεί ένας σχετικός σχολιασμός.
Η άποψη ότι πρέπει κάποιος να καταναλώνει οπωσδήποτε ζωϊκές πηγές πρωτεϊνών για να παίρνει τα απαραίτητα αμινοξέα, δηλαδή αυτά που ο ανθρώπινος οργανισμός αδυνατεί να συνθέσει από μόνος του, είναι λανθασμένη. Είναι πλέον παραδεκτό ότι ακόμα και ένας μόνιμα φυτοφάγος, πολύ περισσότερο βέβαια κάποιος που τηρεί τις θρησκευτικά καθορισμένες νηστείες, δηλαδή απέχει παροδικά μόνο από την κατανάλωση ζωϊκών τροφών, μπορεί να προμηθευθεί όλα τα απαραίτητα αμινοξέα για τον οργανισμό συνδυάζοντας διαφορετικές φυτικές πρωτεϊνούχες τροφές π.χ. όσπρια και ρύζι.
Αλλωστε η «βιολογική αξία» των πρωτεϊνών είναι ένα τεχνικό βιολογικό μέγεθος που εχει πολύ ορθά επικριθεί γιατί συχνά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική διατροφική αξία τους στις συνηθισμένες συνθήκες διατροφής του σύγχρονου ανθρώπου. Όμως ακόμα και αν τη δεχθούμε ως απόλυτο μέτρο εκτίμησης των πρωτεϊνούχων τροφών, η σόγια είναι εφάμιλλη από αυτή την άποψη με το γάλα και το αυγό.
Οσον αφορά τη βιταμίνη Β12, τα αποθέματα της στον οργανισμό είναι τόσο μεγάλα, που χρειάζονται πολλά χρόνια συνεχούς αυστηρής φυτοφαγίας (της αποκαλούμενης vegandiet) για να εξαντληθούν. Μόνο σε άτομα μεγάλης ηλικίας ή σε άτομα που παίρνουν ήδη για μεγάλο χρονικό διάστημα συγκεκριμένα φάρμακα που προκαλούν μείωση της απορρόφησης της βιταμίνης Β12 από το έντερο, π.χ. μετφορμίνη (φάρμακο για διαβητικούς) ή πραζόλες (φάρμακα για ασθενείς με προβλήματα του στομάχου), μπορεί η νηστεία να επιταχύνει την εμφάνιση ανεπάρκειας βιταμίνης Β12.
Η επάρκεια φυλλικού οξέος δεν αποτελεί πρόβλημα για τους νηστεύοντες, εφ’ όσον το φυλλικό οξύ είναι πλούσιο στις φυτικές τροφές και ιδιαίτερα στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μαρούλι, χόρτα κλπ.)
Η νηστεία λόγω της αποχής από γαλακτοκομικά προϊόντα πράγματι προκαλεί μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου. Από διαιτητική άποψη αυτό μπορεί να αντισταθμιστεί μέχρις ένα βαθμό καταναλώνοντας φυτικές τροφές σχετικά πλούσιες σε ασβέστιο, όπως γάλα σόγιας ή άλλα προϊόντα σόγιας, ταχίνι, αμύγδαλα, ηλιόσπορους και μπάμιες καθώς και μικρά ψάρια με τα κόκκαλα (σαρδέλλες, γαύρους κλπ.) τις περιόδους νηστείας που επιτρέπεται η βρώση ψαριών (π.χ. νηστεία των Χριστουγέννων).
Επίσης περιορίζοντας τις αλμυρές τροφές και το αλάτι του φαγητού, διότι το αλάτι αυξάνει την αποβολή ασβεστίου από τα ούρα. Ούτως ή άλλως ένα διαιτολόγιο βασισμένο σε φρούτα και λαχανικά περιορίζει αυτόματα την απώλεια ασβεστίου από τα ούρα λόγω αλκαλοποίησης των. Πάντως τα άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση ή οστεοπενία μείτε θα πρέπει να μην αποκλείουν τα γαλακτοκομικά από τη διατροφή τους στις περιόδους νηστείας, είτε να παίρνουν συμπληρώματα ασβεστίου.
Η νηστεία δεν μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκεια βιταμίνης D. Η βιταμίνη D παράγεται σε ικανοποιητικές ποσότητες μόνο με την έκθεση του δέρματος στον ήλιο και οι περισσότερες τροφές που ως λαός καταναλώνουμε περιέχουν μικρά ποσά βιταμίνης D. Αλλωστε τα βιομηχανικά γαλακτοκομικά προϊόντα στην Ελλάδα δεν εμπλουτίζονται με βιταμίνη D, όπως γίνεται σε κάποιες χώρες του εξωτερικού. Η εμφάνιση ανεπάρκειας βιταμίνης D στο τέλος της νηστείας της μεγάλης σαρακοστής αποτελεί καθαρή σύμπτωση, δεδομένου ότι τα χαμηλότερα ετήσια επίπεδα βιταμίνης D παρατηρούνται γύρω στο Μάρτιο-Απρίλιο, λόγω της προηγηθείσας απουσίας ηλιοφάνειας και μείωσης της έντασης της ηλιακής ακτινοβολίας τους χειμερινούς μήνες.
Οσον αφορά τον σίδηρο, συμφωνώ απόλυτα ότι ο σίδηρος των φυτικών τροφών είναι χαμηλής βιοδιαθεσιμότητας (απορροφητικότητας) σε σχέση με τον ζωϊκό σίδηρο. Ατομα με αναιμία ή χαμηλά αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό (όπως εκτιμώνται με τη μέτρηση της φερριτίνης στο αίμα) θα πρέπει να παίρνουν συμπληρώματα με σίδηρο.
