Να βγουν οι Βλάχοι στα βουνά …

ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ

«Κείνα τα χρόνια, τέτοιες μέρες, μπορεί και λίγο νωρίτερα, παίρναμε τον δρόμο για τα ψηλά βουνά…

Εβγαίναμε ψηλά στους Μαυραναίους και κει σμίγαμε όλοι οι Βλάχοι με τα κοπάδια μας,πριν χωρίσουμε και τραβήξει ο καθένας για το χωριό του…». Ο γερο- Βλάχος απ’ την Αετομηλίτσα που μιλούσε στο «Κηποθέατρο» του Αλκαζάρ» ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου Λαρισαίων, σκόρπισε νοσταλγία στους παλαιότερους, μα και συγκίνηση στους νεότερους μεταφέροντας αυθεντικές σκηνές βλάχικου νομαδισμού. Και στα μυαλά όλων άρχισαν τότε να έρχονται εικόνες από τα ψηλά βουνά. Τα πράσινα λιβάδια που διακόπτονταν από τις αρμονικές λευκές γραμμές που σχημάτιζαν τα κοπάδια. Οι κορφές, Βασιλίτσα, Όρλιακας, Αβγό, όπου τα χιόνια δεν έχουν ακόμη λιώσει. Τα πανύψηλα πεύκα με τις κορφές χτυπημένες από τις ομοβροντίες των κεραυνών που λες και έστειλε κάποια θεϊκή οργή. Μιλούσε ο γερο- Βλάχος… Και την ίδια στιγμή σαν ένα παγωμένο μαγιάτικο αγεράκι να φύσηξε και να δρόσισε τα πρόσωπα των θεατών… Και στ’ αυτιά τους σαν να αντήχησαν γλυκόλαλα κουδούνια προβάτων, μαζί και σφυρίγματα τσοπαναραίων καθώς σαλαγούσαν τα πρόβατα : - Πότε θα ρθει η άνοιξη; Θα ρθει το καλοκαίρι; Να βγουν οι Βλάχοι στα βουνά, να βγουν κι οι Βλαχοπούλες; Να ’ταν άραγε όλα τόσο ρομαντικά όσο θέλει το μυαλό να τα βλέπει και η φαντασία να τα μυθοποιεί; Δεν ήταν… Οι μετακινήσεις των Βλάχων και άλλων νομαδικών κτηνοτροφικών πληθυσμών, αυτή η πολυήμερη μετακίνηση ζώων, ανθρώπων και νοικοκυριών στη ραχοκοκαλιά της Πίνδου ήταν ένας πόλεμος. Η λέξη τα λέει όλα. Ένας πόλεμος με τη φύση και τις καιρικές συνθήκες που δοκίμαζε στο έπακρο τα όρια της ανθρώπινης αντοχής. Να διαχειριστείς και να κουμαντάρεις χιλιάδες ζώα. Να τα αρμέξεις, να συγκεντρώσεις και να τυροκομήσεις το γάλα, μέσα στην μπόχα, την ξινίλα, την κοπριά και τον ιδρώτα. Και κάθε τόσο οι μπόρες, οι τόσο συνηθισμένες στις Πίνδου τις βουνοκορφές, να χτυπούν τους ανθρώπους δίχως έλεος. Απέναντί τους και η κρατική εξουσία, πάντα ψυχρή, διαχρονικά διεφθαρμένη. Είναι ο αγροφύλακας που τους κυνηγά και παρεμποδίζει την ελεύθερη βοσκή. Μα ο Βλάχος δεν είναι άνθρωπος που μεμψιμοιρεί, βρίσκει τρόπο να σώνει τη δουλειά του, «λαδώνει» και εξασφαλίζει την τροφή για τα ζωντανά. - «Μπρε, φύγετε έλεγε κείνος, μα μόλις του βάλαμε ένα δεκάρικο στην τσέπη, καθίστε κι αύριο μας είπε…». Γελούν οι θεατές στο «Κηποθέατρο». Βρεγμένος ο άντρας, ο «αφέντης», ψόφιος από την κούραση και την κακουχία γυρίζει στην πρόχειρη «τέντα» από γιδόμαλλο . Κι εκεί η γυναίκα, άλλη αγωνίστρια κι αυτή, πρέπει να του δώσει ρούχα στεγνά. Φαΐ να φάει, ψωμί, τυρί, κρεμμύδι, καμιά τοματούλα, μην φανταστείς τίποτε σπουδαίο και να βάλει τα παιδιά για ύπνο στην «ντόγκα» να μην ενοχλούν. Η ανάπαυση του άντρα είναι ιερό πράγμα. Η ζωή του νομάδα προφανώς και δεν ήταν η ειδυλλιακή ζωή στη φύση που ύμνησε ένας Κρυστάλλης. Δεν είχε ως μουσική υπόκρουση φλογέρες βοσκών και χαρούμενα τραγούδια. Μοναχά αλυχτήματα σκυλιών και ουρλιαχτά άγριων ζώων τους συντρόφευαν τα βράδια γύρω απ’ τις φωτιές, και μαζί κρότοι από αστραπόβροντα. Μα και στον κάμπο σαν κατέβηκαν αυτές οι περήφανες ράτσες, δεν τους περίμεναν ποτέ ανοιχτές αγκαλιές. Το «κοσμητικό» «κωλόβλαχε» τους συνόδευε απ’ τα μικράτα τους. Η ίδια η λέξη «βλάχος» που τους αποδόθηκε από τους αστικούς πληθυσμούς έγινε συνώνυμο του άξεστου, του απολίτιστου ορεσίβιου. Και ας είχαν οι Βλάχοι αναδείξει μερικά από τα πιο τρανταχτά ονόματα της τότε ελληνικής αριστοκρατίας. Αβέρωφ, Ζάππας, Τοσίτσας, Στουρνάρας, Αρσάκης, Σίνας, Δούμπας, Σταύρου και άλλοι, δεν ήταν μοναχά Βλάχοι, αλλά και άνθρωποι που ήξεραν να βάζουν το χέρι στην τσέπη και να προσφέρουν σ’ ένα Κράτος που άλλοι μονάχα άρμεγαν και λεηλατούσαν λες και ήταν φέουδό τους. Λάρισα Ιούνιος 2017. Οι εκδηλώσεις για το 33ο Αντάμωμα των Βλάχων, που αποτελούσαν και αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού της πόλης, έχουν κορυφωθεί. Στο κέντρο της πόλης κυριαρχούν τα κλαρίνα, και άνθρωποι όλων των ηλικιών ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές. Είναι απίστευτο πόσες χιλιάδες ανθρώπων έχουν έρθει να παρακολουθήσουν τα δρώμενα. Στην πραγματικότητα, για να βρουν «τους δικούς τους», να ακούσουν τα «δικά τους», να διαδηλώσουν δηλαδή την ταυτότητά τους μέσα στον πολιτισμικό χυλό της εποχής. Αν κόμματα ή ποδοσφαιρικές ομάδες μπορούσαν πια να μαζέψουν τόσα πλήθη θα ήταν μάλλον ευτυχείς. Μα δεν μπορούν. Στην Κεντρική πλατεία της Λάρισας παρατηρώ τα νέα παιδιά των Συλλόγων Βλάχων. Το θέαμα είναι και λιγάκι κωμικό. Φορούν βαριές παραδοσιακές στολές και περιμένοντας να έρθει η σειρά τους για ν’ ανέβουν στη σκηνή, χαζεύουν με τα υπερσύγχρονα κινητά τους. Κάποιοι άλλοι, νεαροί Βλάχοι κι αυτοί με φουστανέλες, πίνουν φρέντο εσπρέσσο σε πλαστικό (η…σημαία δηλαδή του σύγχρονου νεοελληνικού ευδαιμονισμού), και καπνίζουν. Λογικό. Είναι σημερινά παιδιά της πόλης και κουβαλούν τις σημερινές συνήθειες. Όπως όλα τα παιδιά της Λάρισας, ανεξαρτήτως καταγωγής, φορούν κι αυτά στενά τζιν σκισμένα παντελόνια, λευκά δερμάτινα «αντίντας», σπουδάζουν, κάνουν μεταπτυχιακά, ανεβάζουν φωτογραφίες στο F/B και στο Instagram. Δεν περιμένεις από δαύτα να πάρουν τα … βουνά σαν τους προγόνους τους, η εποχή του νομαδισμού είναι προ πολλού παρελθόν. Στα χωριά τους ανεβαίνουν μόνο τον Δεκαπενταύγουστο, για το πανηγύρι της Παναγιάς, κάτι είναι κι αυτό, να κρατηθεί τουλάχιστον μια επαφή… Και εσύ, το μόνο που εύχεσαι είναι να έχει παραμείνει μέσα τους ζωντανός ο σπόρος, το DNA της βλάχικης φυλής. Των ακάματων αυτών ανθρώπων που με πολύ κουράγιο έδωσαν και κέρδισαν τη μάχη της επιβίωσης με τα θεριά της εποχής τους: κακές συνθήκες, φτώχεια, προκαταλήψεις και κοινωνικούς αποκλεισμούς . Να έχουν τα νέα αυτά παιδιά –καθώς και όλα τα παιδιά μας- κάτι από την περηφάνια των βουνών. Κάτι από την αφοβία των ορεινών και το ακονισμένο μυαλό που αναγκαστικά έχει ο άνθρωπος όταν πρέπει να παλέψει με «Θεούς και δαίμονες» και να νικήσει. ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ [e-mail]