Όταν οι επιδόσεις στον τομέα αυτό είναι χαμηλές, χαμηλές είναι και οι πιθανότητες για προσωπική και επαγγελματική επιτυχία. Πέρα όμως από το βασικό ρόλο που παίζει ο αλφαβητισμός στη ζωή του κάθε ατόμου ξεχωριστά είναι το ίδιο σημαντικός και για μια κοινωνία στο σύνολό της γενικότερα.
Τι είναι λοιπόν η ανάγνωση; Ανάγνωση είναι η διαδικασία κατά την οποία εξάγει κάποιος νόημα από τον γραπτό λόγο, είναι μια σύνθετη ικανότητα που απαιτεί τον συντονισμό ενός μεγάλου αριθμού αλληλένδετων πηγών πληροφόρησης.
Η ανάγνωση αρχίζει από το σπίτι. Σε έναν μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό ανάλογα με το οικογενειακό περιβάλλον τα παιδιά αποκτούν πριν ακόμη φοιτήσουν στο σχολείο ,τις γνώσεις που θα αποτελέσουν τη βάση για τη διδασκαλία της ανάγνωσης. μαθαίνουν απαραίτητες έννοιες για την κατανόηση πραγμάτων, γεγονότων, σκέψεων, αισθημάτων ,ενώ παράλληλα αποκτούν το απαραίτητο λεξιλόγιο για να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις. Επίσης αποκτούν τις πρώτες βασικές γνώσεις της γραμματικής δομής του προφορικού λόγου.
Η ανάγνωση προϋποθέτει ένα σημαντικό εύρος γνώσεων. Όσο περισσότερες είναι οι γνώσεις που τα παιδιά παίρνουν από τα σπίτια τους τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες για επιτυχία στην ανάγνωση. Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς μιλούν στα παιδιά τους για κάποιο θέμα επηρεάζει σημαντικά το πόσο θα κερδίσει το κάθε παιδί από τη συγκεκριμένη εμπειρία, καθώς και το πόσο θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις του αυτές όταν διαβάζει ένα κείμενο. Ο τρόπος που διατυπώνεται μια ερώτηση ή μια παρατήρηση επηρεάζουν το τι ένα παιδί θα αποκομίσει από τη συγκεκριμένη εμπειρία. Ερωτήσεις μπορούν να διατυπωθούν είτε με τρόπους που το μόνο που ζητούν είναι το να επαναλάβουν κάτι απ΄ όσα έχουν παρατηρήσει, είτε με τρόπους που μπορούν να τα οδηγήσουν σε σκέψεις και προβληματισμούς. Πχ. ένας γονιός μπορεί να ρωτήσει « Τι υπάρχει κάτω από την πόρτα;» ή «Γιατί νομίζεις ότι υπάρχει αυτό το χαρτί κάτω από την πόρτα;». Οι ερωτήσεις που προβληματίζουν υποκινούν τη γνωστική ανάπτυξη που προαπαιτείτε για την επιτυχή ανάγνωση. Σε πολλές οικογένειες οι περισσότερες συζητήσεις αφορούν πράγματα που γίνονται τη συγκεκριμένη στιγμή. Αντίθετα σε άλλες οικογένειες οι γονείς συχνά ζητούν από τα παιδιά να περιγράψουν γεγονότα που έχουν συμβεί παράδειγμα στο σχολείο ή σε μια επίσκεψη σε έναν φίλο. Οι ερωτήσεις αυτές αναγκάζουν τα παιδιά να εξασκήσουν τη μνήμη τους, να μάθουν να δίνουν πλήρη περιγραφή και να διηγούνται ολοκληρωμένες ιστορίες. Τα παιδιά που έχουν μάθει να συζητούν εκτενώς με την οικογένειά τους , να προβληματιστούν πάνω στις εμπειρίες τους ,μπορούν να ερμηνεύουν πολλές διαφορετικές καταστάσεις. Κατά συνέπεια έχουν ένα πλεονέκτημα όταν μαθαίνουν να διαβάζουν.
Πέρα όμως από ένα πλούσιο απόθεμα εμπειριών και την ικανότητα να διηγείται κανείς με ευχέρεια τις εμπειρίες αυτές, οι ικανότητες που πρέπει ν΄ αναπτύξει κάποιος για να μάθει να διαβάζει μπορούν να αναπτυχτούν μόνο μέσα από την επαφή με τον γραπτό λόγο. Η αρχή ότι τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν μέσα από τη διδασκαλία ,ισχύει τόσο για το σπίτι όσο και για το σχολείο. Η μορφή ωστόσο που πρέπει να χει η διδασκαλία στο σπίτι σε σχέση με το σχολείο πρέπει να είναι τελείως διαφορετική.
Η πιο σημαντική δραστηριότητα για την ανάπτυξη της απαραίτητης γνώσης για επιτυχία στην εκμάθηση της ανάγνωσης είναι να διαβάζει κανείς βιβλία στα παιδιά. Το κέρδος είναι ακόμη μεγαλύτερο όταν τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά, συζητούν για τις ιστορίες και τα παραμύθια που περιέχονται στο βιβλίο, μαθαίνουν να αναγνωρίζουν γράμματα και λέξεις καθώς και να μαντεύουν το νόημα καινούριων λέξεων.
Τα βιβλία όμως δεν είναι το μοναδικό μέσο για να μυήσει τα παιδιά κανείς στο γραπτό λόγο.CD που συνοδεύονται από τα βιβλία βοηθούν τα μικρά παιδιά στο να μάθουν να διαβάζουν. Επίσης παραδοσιακά μέσα διδασκαλίας όπως ο πίνακας και η κιμωλία ή το χαρτί και το μολύβι μπορούν να επηρεάσουν θετικά την εκμάθηση της ανάγνωσης. Η γραφή δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να ανιχνεύσουν τις σχέσεις ανάμεσα στους ήχους και τα γράμματα. Οι μαγνητικοί πίνακες και τα γράμματα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν από νεαρά άτομα που δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν χαρτί και μολύβι.
Όπως συμβαίνει και με τη διδασκαλία άλλων σύνθετων δεξιοτήτων έτσι και η διδασκαλία της ανάγνωσης έχει μορφή επεξηγηματική, συμβουλευτική, καθοδηγητική και προϋποθέτει συστηματική εξάσκηση των απαραίτητων επιμέρους δεξιοτήτων. Για να γίνει κάποιος ικανός αναγνώστης απαιτείται να σκέφτεται γι΄ αυτά που διαβάζει χρησιμοποιώντας τις γνώσεις που ήδη έχει αντλήσει μέσα από την καθημερινή ζωή ,να έχει αναπτύξει όλες τις επιμέρους δεξιότητες , ώστε να εκτελούνται αυτόματα χωρίς να παρεμποδίζουν την κατανόηση του κειμένου, να μάθει να διατηρεί την προσοχή του και να γνωρίζει ότι ο γραπτός λόγος πολλές φορές είναι ενδιαφέρων και πληροφοριακός.
Η βελτίωση στον τομέα της ανάγνωσης είναι αγώνας μιας ζωής. Το να γίνει κάποιος ικανός αναγνώστης είναι θέμα συνεχούς εξάσκησης και ανάπτυξης .
Από την Αγαθή Παπανδρέου
Η Αγαθή Παπανδρέου είναι ειδική παιδαγωγός
