Σε όλους μας είναι γνωστό ότι, το «Ζητούμενο» της εφαρμογής του προγράμματος Μείωσης της νιτρορύπανσης είναι η εξάλειψη ή η μείωση των εξωγενών παραγόντων που επηρεάζουν την επιβάρυνση του φρεάτιου και του υπόγειου νερού από νιτρικά και νιτρώδη στοιχεία. Οι εξωγενείς αυτοί παράγοντες είναι: Η χωροχρονική, καλλιεργητική, βιομηχανική, αστική και η κτηνοτροφική δραστηριότητα καθώς επίσης και ο βαθμός εκμετάλλευσης του υπόγειου υδάτινου δυναμικού. Όλοι αυτοί οι εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι είναι ελεγχόμενοι, σε συνδυασμό με τις ενδογενείς υδρογεωλογικές σταθερές και μη ελεγχόμενες, όπως ο τύπος υδροφορίας που εκφράζει την αμεσότητα υδραυλικής σύνδεσης του εδαφικού νερού με το υπόγειο, ο χημισμός των πετρωμάτων συνθέτουν τις προϋποθέσεις επικινδυνότητας της νιτρορύπανσης ή άλλης επιβάρυνσης σε μια υδατική περιοχή.
Άρα λοιπόν για να διερευνηθεί ο βαθμός επικινδυνότητας νιτρορύπανσης μιας υδατικής περιοχής είναι διαδικασία διεπιστημονικής έρευνας, η οποία ολοκληρώνεται με την αξιολόγηση των χημικών αναλύσεων του υπόγειου νερού σε συνδυασμό με τις υδρογεωλογικές συνθήκες και τις εξωγενείς παρεμβάσεις (λιπάνσεις, λύματα κ.λπ.). Έτσι λοιπόν, έχοντας υπόψη όλα τα παραπάνω που είναι προϊόν της 35ετούς εμπειρίας μου στο φυσικό αυτό αγαθό που λέγεται «νερό» και ειδικότερα στη νιτρορύπανση συμμετέχοντας στη μελέτη - έρευνα «Η νιτρορύπανση στους υπόγειους υδροφορείς της Θεσσαλίας» δηλώνω απερίφραστα ότι: Τα μέτρα προστασίας για την νιτρορύπανση, όπως τα πληροφορήθηκα από τα ΜΜΕ δεν έχουν καμία επιστημονική προσέγγιση. Είναι τελείως αυθαίρετα και απέχουν πολύ από το «ζητούμενο» του προγράμματος που είναι η μείωση της νιτρορύπανσης.
Και εξηγούμαι: Με την μη συμμετοχή των δενδροκαλλιεργειών και αμπελιών στο πρόγραμμα μείωσης της νιτρορύπανσης, αυτομάτως αποκλείονται περιοχές με ανοδικές τάσεις νιτρορύπανσης και σημειακά αρκετά ανησυχητικές. Γεωλογικά οι περιοχές αυτές με δενδροκαλλιέργειες είναι κυρίως κώνοι κορημάτων που δημιουργούνται στην έξοδο των υδατορευμάτων (ποταμών, παραποτάμων, χειμάρρων) από τους ορεινούς όγκους προς την πεδινή ζώνη. Τα γεωλογικά αυτά συστήματα, εδαφολογικά ευνοούν τις δενδροκαλιέργειες (ασυμπίεστα και μη στεγανά εδάφη) έχουμε άριστες υδρογεωλογικές συνθήκες για την κάλυψη των αρδεύσεων, αλλά είναι επιδεκτικά στην νιτρορύπανση του υπόγειου νερού. Γεωγραφικά τέτοιες υδατικές περιοχές στην Ανατολική Θεσσαλία είναι οι παρ-Μαυροβούνιοι κώνοι κορημάτων Καλαμακίου, Αμυγδαλής, Μαρμαρίνης, ο κώνος κορημάτων του Κουσμπασανιώτη στη Χάλκη (Ζώνη Υδροφορίας Χάλκης), οι αποθέσεις του Τιταρήσιου στην ευρύτερη περιοχή Τυρνάβου, Αμπελώνος, το Δέλτα Πηνειού (η ευρύτερη περιοχή Κουλούρας - Στομίου), καθώς επίσης και οι περιφερειακές υπολεκάνες, Συκουρίου - Μακρυχωρίου - Γόννων, Ελασσόνας - Τσαριτσάνης, Αγιάς, και γενικά υδατικές περιοχές με κώνους κορημάτων μικρότερης έκτασης.
Να σημειωθεί επίσης ότι, και η κάλυψη των υδρευτικών αναγκών των περισσοτέρων Δήμων και Δ.Δ. στηρίζονται σε αυτούς τους σχηματισμούς με την ανόρυξη υδρευτικών γεωτρήσεων και με τεχνικές προδιαγραφές κατασκευής απομονώσεως μικρού βάθους υδροφόρων στρωμάτων. Άρα λοιπόν σημαντική η προσφορά των σχηματισμών αυτών στην γεωργία (δενδροκαλιέργειες), άρδευση και ύδρευση. Επειδή, ο προσδιορισμός της τάσης ή της ροπής της νιτρορύπανσης για κάθε ζώνη υδροφορίας, έστω και επιγραμματικά είναι αδύνατον τεχνικά να γίνει στην τοποθέτησή μου αυτή, θα σταθώ μόνο στην υδατική περιοχή Τυρνάβου - Αμπελώνος - Δαμασίου, από την οποία υδρεύονται, ο Δήμος Τυρνάβου, Δήμος Ελασσόνας (μερικώς), Δήμος Λάρισας, Δήμος Κιλελέρ (μερικώς) με συνολικό πληθυσμό 200.000 έως 220.000 κατοίκους (με τους φοιτητές, στρατό και επισκέπτες).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Από τις διάφορες έρευνες που έχουν γίνει προκύπτει:
1. Το προσχωματικό υπόγειο σύστημα του Τιταρήσιου μαζί με το γειτονικό και υδραυλικά συνδεδεμένο καρστικό (ασβεστολιθικό) σύστημα Κουτσοχείρου - Δαμασίου - Τίρναβου, αποτελούν πλούσιο «ρεζερβουάρ» (αποθήκη) υπόγειου νερού. (Το δεύτερο της Θεσσαλίας μετά την Καλαμπάκα - Τρίκαλα)
2. Οι υδατικές ανάγκες τόσο για άρδευση (λόγω δενδροκαλλιέργειας) όσο και για την ύδρευση (λόγω υποβάθμισης της ποιότητας νερού στην ενδότερη πεδινή περιοχή) παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις.
3. Η μεγάλη συνεισφορά του Τιταρήσιου στην δίαιτα των υπογείων υδροφορέων (και στα δύο συστήματα είναι αρκετά σημαντική της τάξης των 70-75*106 m3 νερού) για κάθε υδρολογικό έτος με συνέπεια την αειφορική δυναμική των υδροφορέων με την οποία εξασφαλιζεται η καλή ποιότητα νερού και η βιωσιμότητα των βιοτόπων (Μάτι Τίρναβου, Αγίας Άννης Τίρναβου, Λούτζια Αμυγδαλέας), αν και οι σημερινές εκφορτίσεις των αντίστοιχων πηγών έχουν μειωθεί από 2,5m3/sec στο 1,5m3/sec.
Αλλά πέραν των αναμφισβήτητων αυτών στοιχείων εμπειρικά έχει εδραιωθεί στην συνείδηση των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής Τίρναβου Αμπελώνος από 10ετίες πριν ότι: «μόλις κατεβάσει ο Ξηριάς αμέσως γεμίζουν τα πηγάδια και βγάζει νερό η βρύση (πηγή Αγίας Άννας)».
Ύστερα από τα παραπάνω δεν απομένει παρά να γίνει συνείδηση στους κρατούντες για τον σημαντικό ρόλο του Τιταρήσιου στη δίαιτα του Υπόγειου νερού τόσο στη ποσότητα όσο και στη ποιότητα.
Τέλος σε ότι αφορά τον έλεγχο της τάσης επιβάρυνσης του υπόγειου νερού (όχι σημειακά αλλά επί του συνόλου των υδρογεωλογικών συστημάτων), θα βοηθούσε πάρα πολύ το δίκτυο λήψης δειγμάτων που δημιουργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε στα πλαίσια της μελέτης του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. «Η νιτρορύπανση στους υπόγειους υδροφορείς της Θεσσαλίας». Με την λήψη και χημική ανάλυση των νέων δειγμάτων από τα 25-30 σημεία δειγματοληψίας που χρησιμοποιήθηκαν στην μελέτη το 2000, θα αποτελέσουν συγκριτικά στοιχεία στην μεταβλητότητα της νιτρορύπανσης και αυτό μπορεί να γίνει κάθε αρδευτική περίοδο (από ένα δείγμα αρχή και τέλος) και από τα στοιχεία που θα προκύψουν από την χημική ανάλυση θα προσδιοριστεί η τάση της μεταβλητότητας στη διάσταση του χρόνου. Επίσης να δημιουργηθεί δίκτυο από πιεζομετρικές γεωτρήσεις όπου θα ελέγχεται η πιεζομετρία για να καθορίζονται οι υδραυλικές τάσεις από τον Πηνειό ποταμό προς το καρστικό σύστημα καθώς επίσης από το πεδινό τμήμα προς το καρστικό σύστημα ή και αντίστροφα. Τα στοιχεία αυτά της πιεζομετρίας είναι πολύ χρήσιμα για να γνωρίζουμε κατά πόσο και σε πιο βαθμό τα συστήματα συνδέονται υδραυλικά στη διάρκεια του υδρολογικού έτους. Όλοι οι παραπάνω προβληματισμοί, όχι μόνο για την υδατική περιοχή Τίρναβου - Αμπελώνος, αλλά για όλες τις ζώνες υδροφορίας του Νομού Λάρισας, είχαν τεθεί υπόψη πριν από 10-15 χρόνια στους κρατούντες πολιτικούς της τότε τοπικής αυτοδιοίκησης (Περιφερειάρχη, Νομάρχη, Δημάρχους, προέδρων Τ.Ο.Ε.Β., ΓΕΩΤ.Ε.Ε., υπηρεσίες Περιφέρειας και Νομαρχίας, Υπουργείου Γεωργίας στα πλαίσια Υδρογεωλογικής Μελέτης με τον τίτλο: «Κατάσταση εκμετάλλευσης Υπόγειων Υδροφορέων Ν. Λάρισας», Αθανάσιος Ευαγγελόπουλος Δ.Ε.Β. Λάρισας. Με την εργασία αυτή (η οποία έλαβε έπαινο από το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. Κεντρικής Ελλάδος) συντάχθηκαν εκτιμητικά Υδρογεωλογικά Ισοζύγια, διερευνήθηκαν τρόποι εξοικονόμησης νερού, με τεχνητούς εμπλουτισμούς, με αναρρύθμιση πηγών (Βρυσιών, Μάτι Τιρνάβου), και με επιφανειακή ταμίευση νερού, καθώς επίσης επισημάνθηκαν υδατικές περιοχές επιρρεπείς στην νιτρορύπανση και υφαλμύρωση.
Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία από τις προτάσεις και ούτε έχουν ληφθεί μέτρα προστασίας τόσο της ποσότητας όσο και της ποιότητας. Αρκεί και μόνο μία επίσκεψη στην κοίτη του Τιταρήσιου για να διαπιστωθεί το αληθές των προβληματισμών της μελέτης. Φαίνεται ότι οι επιστημονικές προτάσεις δεν μετρούν θετικά στο πολιτικό κόστος όσο μετρούν οι αυθαίρετες πολιτικές προτάσεις για περιβαλλοντικά θέματα. Ο ΝΟΩΝ ΝΟΕΙΤΩ. Αυτή φαίνεται να είναι η ''τύχη'' του τόπου μας και γιατί όχι όλου του πλανήτη μας (Κλιματική αλλαγή κλπ).
Το κατάντημα αυτό το καθορίζει απόλυτα ένα κομμάτι από την Αποκάλυψη του Ιωάννου Κεφ.11 στιχ. 18 «Και τα έθνη ωργίσθησαν και ήλθε η Οργή Σου και ο καιρός των εθνών κριθήναι και δούναι τον μισθόν τοις δούλοις Σου ταις προφήταις και τοις Αγίοις, τοις μικροίς και τοις μεγάλοις και διαφθείραι τους διαφθείροντας την ΓΗΝ».
Του γεωλόγου Αθανάσιου Ευαγγελόπουλου
