Του Δημήτρη Α. Μπάρμπα
Μ’ αφορμή τη Διεθνιστική μέρα Τιμής της Γυναίκας είναι καλό να θυμίσουμε πως την ημέρα αυτή τιμούμε την Κοινωνική Αγωνίστρια που παλεύει για την απόκτηση ίσων δικαιωμάτων στη δουλειά, στη γνώση, στο σπίτι, στην πολιτική και σε κάθε άλλη κοινωνική δραστηριότητα στη ζωή της. Για τη μέρα αυτή, γίνονται προσπάθειες από τους κυρίαρχους ιδεολογικούς μηχανισμούς του συστήματος χρησιμοποιώντας κάθε πηγή παρέμβασης που διαθέτει στο πολιτικό εποικοδόμημα όπως: παραγωγική διαδικασία, ΜΜΕ, εκπαίδευση, εκκλησία, κλπ., να αλλοιώσουν τη φυσιογνωμία της. Με γιορτές των λουλουδιών, με άνευρες εκδηλώσεις για την «καλή» μητέρα, την «αφοσιωμένη» σύζυγο, τη «δραστήρια» φιλάνθρωπο και το «αντικείμενο» ερωτικού πόθου, προσπαθούν να αποσυνδέσουν από την ουσία του διεκδικητικού περιεχομένου των υπόλοιπων 365 ημερών του χρόνου.
Η 8η Μάρτη γιορτάστηκε για πρώτη φορά με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΗΠΑ το 1908 για να τιμήσουν τις εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας το 1857. 15.000 γυναίκες διαδήλωναν στους δρόμους της Νέας Υόρκης διεκδικώντας δικαίωμα ψήφου, λιγότερες ώρες εργασίας και καλύτερους μισθούς. Η Δεύτερη Διεθνής οργάνωσε το 1910 την πρώτη διεθνής συνδιάσκεψη τον γυναικών στην Κοπεγχάγη. Τότε ανακηρύχθηκε η Παγκόσμια Ημέρα των Γυναικών, μετά από πρόταση της διακεκριμένης Γερμανίδας σοσιαλίστριας Κλάρα Τσέτκιν, η ημερομηνία 8 Μαρτίου όμως δεν καθιερώθηκε μέχρι το 1917. Μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία, οι Μπολσεβίκοι θεσμοθέτησαν το Δικαίωμα Ψήφου στις γυναίκες και η 8η Μαρτίου καθιερώθηκε ως επίσημη Αργία.
Μόλις το 1977 αναγνώρισε ο ΟΗΕ ως Διεθνή Μέρα της Γυναίκας την 8η Μάρτη, κάτι που ήδη γιορτάζονταν από το προοδευτικό γυναικείο κίνημα σ’ όλη τη γη. Στη χώρα μας μόνο κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης γίνονται τα πρώτα βήματα κατοχύρωσης της ισότητας στην πράξη. Οι γυναίκες ψηφίζουν και ψηφίζονται σε όλα τα όργανα και συμμετέχουν σ’ όλους τους θεσμούς. Χρειάστηκαν να περάσουν άλλα δέκα χρόνια για να μπορέσουν οι Ελληνίδες να εκφράζονται και αυτές εκλογικά. Μόλις το 1975 καθιερώθηκε στο Σύνταγμα η αρχή της ισότητας των δύο φύλων και η νομική ισοτιμία ανδρών και γυναικών θεσμοθετήθηκε μόλις το 1981 που δυστυχώς μέχρι σήμερα βρήκε μόνο μερική εφαρμογή στην πράξη.
Όσο και αν προσπαθούν, δεν θα μπορέσουν να σβήσουν το ασίγαστο πάθος του γυναικείου κινήματος για την οριστική απελευθέρωση. Το ξέρουν επίσης πολύ καλά οι γυναίκες πως ο δρόμος για την πραγματική τους απελευθέρωση, περνάει μόνον με την κατάργηση κάθε μορφής συστημικής εκμετάλλευσης και κοινωνικής ανισότητας. Γι’ αυτό και αντιλαμβάνονται πως όσο υπάρχει το εκμεταλλευτικό καπιταλιστικό σύστημα που γεννάει τις ανισότητες, άλλο τόσο γίνεται επιτακτική η ανάγκη για τη δημιουργία κοινού μετώπου πάλης με τον άνδρα για την ανατροπή του.
Τα δυο φύλα μπορεί να είναι διαφορετικά, αλλά είναι ίσα και σαν τέτοια θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται. Μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα και στις ανταγωνιστικές σχέσεις, ανταγωνιστικά αναπτύχθηκαν και οι σχέσεις των δύο φύλων, αυτή άλλωστε ήταν η επιδίωξη της Αστικής τάξης.
Ένα τέτοιο δείγμα αντίληψης, που μπορούμε να αντλήσουμε πολλά συμπεράσματα είναι και το παρακάτω άρθρο με υπογραφή «ο Ναυτικός» της εφημερίδας «ΜΙΚΡΑ» της Λάρισας με ημερομηνία 2 Απριλίου 1909 και με τίτλο «Γυναίκες... πλοίαρχοι».
«Τέλος πάντων, αι γυναίκες εννοούν να εισχωρήσουν παντού. Κατήντησαν οι πτωχοί οι άνδρες να μην έχουν θέσιν, εις την οποίαν να μη ευρίσκωνται αντιμέτωποι θηλικών ανταγωνιστών.
Ο φεμινισμός εξηπλώθη επίμονος προς όλα τα επαγγέλματα. Δεν υπάρχει σχεδόν επάγγελμα, εις το οποίον να μη εγκατεστάθη, ή το οποίον να μη περιτριγυρίζη ερωτικώς το ωραίον φύλον.
Έως την ώραν, αν αφαιρέσωμεν το πολεμικόν στάδιον, απρόσβλητος από κάθε γυναικείαν φιλοδοξίαν έμεινεν η βιοπάλη της θαλάσσης. Αλλά και το προπύργιον τούτο της ανδρικής εργατικότητος και εγκαρτερήσεως, πλησιάζομεν να είπωμεν, πολιορκείται από τον ποδόγυρον! Την είδησιν μας την αναγγέλλει με όλην την σοβαρότητα που τω ανήκει, το ιταλικόν περιοδικόν «Γυναικεία ζωή».
Η αρχή πρόκειται να γείνη από την ωραίαν Ιταλίαν. Δύο πλοίαρχοι ανοικτών θαλασσών εζήτησαν να εγγράψουν τας δύο νεαράς κόρας των εις το εν Πόρτο – Μορίτσιο λειτουργούν Ναυτικόν Ινστιτούτον και εις το τμήμα, το παρέχον διπλώματα πλοιαρχίας διά τους πλόας των ανοικτών θαλασσών.
Βλέπετε εις τους άνδρας δεν χαρίζεται ουδέ η παρηγορία της επιφυλάξεως, με την οποίαν εισάγεται έν κακόν. Η αρχή γίνεται απότομος. Ενώ αι δύο δεσποινίδες ήτο φυσικώτερον ν’ αρχίσουν από την ακτοπλοΐαν με τα μικρά βαποράκια, τα οποία οπωσδήποτε ‘μπορούν να συγκρατήσουν, τα λεπτά γυναικεία χέρια, θέλουν να κυβερνήσουν κολοσσούς, τους οποίους φοβούνται και αυτοί οι γερόλυκοι της θαλάσσης!
Αυτό βέβαια είναι αφροσύνη, και αι φεμινίστριαι δεν πρέπει να παραλείψουν να διαμαρτυρηθούν, διότι η ενδεχόμενη αποτυχία των δύο αυτών φιλοδόξων δεσποινίδων κινδυνεύει να προεξοφλήση την ικανότητα των γυναικών εις έν νέον στάδιον, εις το οποίον εν τούτοις η επιτυχία δυνατόν να ήτο ασφαλής, αν η επίδοσις εγίνετο βαθμιαία.
Οπωσδήποτε το γεγονός είναι – αντιστάσεως εκ μέρους του νόμου μη ούσης – ότι 2 γυναίκες ετοιμάζονται να γίνουν θαλασσινοί γερόλυκοι!
Το πράγμα φυσικώ τω λόγω προεκάλεσε συζητήσεις και σχόλια υπέρ και κατά, η δ’ επίθεσις εγένετο σφοδροτάτη, ενώ η άμυνα υπήρξεν ασθενής.
Η γυναίκα δεν είναι πλασμένη διά την θάλασσαν· αυτή ναυαγεί μέσα εις ένα σπήτι, το οποίον έχει τρία δωμάτια και 2 – 3 ενοίκους· τι θα κάμη εις τον ωκεανόν; Αν τα κύματα είχον ... καρδίαν, το ζήτημα θα διέφερεν· αλλ’ έχουν μόνον αφρούς, δηλαδή θυμούς και πείσματα! Επάνω εις τας γέφυρας των θαλασσίων κολοσσών, οι οποίοι φαίνονται βαρκούλες εις την μανίαν της τρικυμίας, χρειάζεται τεραστία αντοχή, θάρρος και τόσα άλλα πράγματα, τα οποία φεύ δεν υπάρχουν υπό τον κορσέν!
Ο πλοίαρχος, εις δυσχερείς μάλιστα στιγμάς, έχει το ένα μάτι του στην πυξίδα και το άλλο εις τον ορίζοντα· η γυναίκα θέλει και τα δύο μάτια της διά τον ... καθρέπτην!».
8.3.1944
Σαν σήμερα 71 χρόνια πριν 40 κορμιά θερίζονται στο Αντιαεροπορικό της Λάρισας από τους φασίστες κατακτητές. Για να «τιμήσουν» ιδιαίτερα τη μέρα της γυναίκας εκτέλεσαν ανάμεσα στους σαράντα συνολικά αγωνιστές και 5 γυναίκες που ήταν: η Σουλτούκη Βασιλική, η Παπακωνσταντίνου Χριστίνα και η Μητσούλη Κατίνα από τη Φαλάνη, η Παπαδοπούλου Βασιλεία από την Καρδίτσα και η Τσάτσου Δήμητρα από τη Λάρισα.
Για την εκτέλεση αυτή γράφει ο τότε Νομάρχης Λάρισας Γιάννης Γκότσης στο βιβλίο του «Φλόγες στον Όλυμπο». «Φτάνει ένα καμιόνι. Κατεβαίνει ένας στρατιώτης διερμηνέας... και εγχειρίζει στο διευθυντή το φάκελο, τον διαβάζει... κι υστέρα λέει στο διερμηνέα να μου το ανακοινώσει: —Ο Ανώτερος στρατιωτικός Διοικητής εις επιβολήν αντιποίνων δια την ανατίναξαν της αμαξοστοιχίας εις τα Τέμπη διέταξε την εκτέλεσιν 40 ατόμων εκ των κρατουμένων εις το στρατόπεδο συγκεντρώσεως... Πρόκειται περί κομμουνιστών και μερικών αρχηγών του ΕΛΑΣ.
Έπειτα από ένα τέταρτο, φθάνει το πρώτο καμιόνι με μελλοθάνατους. Είναι πέντε, όλες γυναίκες. Πρώτη κατεβαίνει απ’ αυτό, η Δήμητρα Τσάτσου κομμώτρια από τη Λάρισα. Απολύτως ήρεμη και ήσυχη. Ούτε μια σύσπαση στο πρόσωπο, ούτε η ελάχιστη νευρική κίνηση. Το βλέμμα της μόνον έχει μια έκφραση σκληρότητας.
Δίνει το χέρι στην επόμενη τη Σουλτούκη που δεν μπορούσε να στηριχθεί στα πόδια της, γιατί τρεις συνεχείς ημέρες πριν την έδερναν αλύπητα για να προβεί σε ομολογίες. Πίσω απ’ τη Σουλτούκη ακολουθεί η Παπαδοπούλου της οποίας ο άνδρας σκοτώθηκε αμέσως έπειτα από αυτήν.
Οι πέντε αυτές Ελληνίδες περνούν ανάμεσα απ’ τούς Γερμανούς, χωρίς να τους κοιτάξουν, και παίρνουν θέση σαν να ξέρουν όλες τις λεπτομέρειες, μπροστά στο χείλος της τάφρου. Πατούν πάνω στο νωπό χώμα, που έπειτα από λίγο θα σκεπάσει για πάντα τα άψυχα κορμιά τους. Οιαδήποτε περιγραφή θα μειώσει το μεγαλείο των γυναικών αυτών μπροστά στον θάνατο.
Ούτε ένας ψίθυρος. Ούτε μια γκριμάτσα στο πρόσωπο. Βήμα σταθερό. Στάση υπερήφανη, μάλλον αγέρωχη. Όλες το ίδιο. Και η νέα κοπέλα και η σύζυγος και η μητέρα. Τόση εκπληκτική περιφρόνηση στο θάνατο, είναι αμφίβολο αν παρουσίασαν γυναίκες άλλης εποχής. Πίσω τους σ’ απόσταση τριών μόνο βημάτων παίρνει θέση το εκτελεστικό απόσπασμα. Δίδεται το παράγγελμα και πυροβολούν στο κρανίο. Σωριάζονται κι οι πέντε προς τα πίσω. Στις δύο δεν έχει ευστοχήσει η βολή. Ένα αγωνιώδες βογγητό ξεσχίζει τη νεκρική σιγή. Η χαριστική βολή χαρίζει τη λύτρωση. Διερρηγμένα κρανία, ξεχυμένα μυαλά, λίμνη αίματος. Ιδού το θέαμα. Το αριστερό χέρι ενός Ες-Ες γεμίζει από αίμα και μυαλά ανακατωμένα. Βγάζει το μαντήλι του και το καθαρίζει ενώ συγχρόνως δείχνει αυτό στους άλλους και γελάει».
