Οι Τρεις αυτοί «διδάσκαλοι της Οικουμένης» αποτελούν πρότυπα των χριστιανών», διότι ήταν αυθεντικοί αγωνιστές του καλού αγώνα της πίστεως, βάδιζαν με συνέπεια την οδό του αγιασμού και στόχευαν σε ψηλές κορυφές της αρετής. Όχι σε μία μόνο, αλλά «πάσαν την αρετήν συλλαβόντες και πάντων των αγίων απομάξαντες τας αρετάς» βίωσαν το ιδανικό της αγιότητας και έγιναν τύπος σε όλους τους πιστούς.
Ήταν και οι τρεις ανυποχώρητοι στο κακό. Αντιστέκονταν στον αντίδικο διάβολο, ο οποίος μας επιτίθεται με πολλή σφοδρότητα. «Πολύς ο διάβολος έγκειται και σφοδρός, πάντοτε πολιορκών την σωτηρίαν την ημετέραν», παρατηρεί ο ιερός Χρυσόστομος. Αν βλέπαμε, γράφει στον έκτο του λόγο Περί Ιερωσύνης, με τους σωματικούς οφθαλμούς τον αόρατο πόλεμο που διεξάγει κάθε ψυχή, θα διαπιστώναμε ότι είναι ασυγκρίτως φρικωδέστερος από τον πόλεμο που διεξάγεται στα πεδία των μαχών. Σ’αυτόν τον πόλεμο, που έχει ως πεδίο μάχης την καρδιά του κάθε ανθρώπου και που για να τα βγάλει πέρα κανείς θα χρειαστεί να παλέψει σκληρά, οι Τρεις Ιεράρχες πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή μέχρι την τελευταία τους αναπνοή κατατροπώνοντας τον σατανά. Δεν επέτρεπαν να ηττηθεί στο πρόσωπό τους ο αήττητος Κύριος Ιησούς Χριστός.
Επίσης πρόβαλλαν γενναία αντίσταση στον παλιό τους εαυτό. Δεν είναι εύκολο να νικήσει κανείς τον σαρκικό άνθρωπο, τα πάθη και τις αδυναμίες του. Οι άγιοι του Θεού Ιεράρχες και σ’αυτό το πεδίο της μάχης αναδείχθηκαν νικητές τροπαιοφόροι. Νίκησαν τη σάρκα, τους εγωισμούς, τα θελήματά τους. Έζησαν ζωή καθαρότητας και αγιασμού και έγιναν επίγειοι άγγελοι και ουράνιοι άνθρωποι.
Αλλά και στη ματαιότητα του κόσμου πρόβαλλαν γενναία αντίσταση. «Ο μακράν του Θεού διατελών κόσμος της αμαρτίας» έχει δικό του φρόνημα, δική του νοοτροπία, δικό του θέλημα. Οι Τρεις Ιεράρχες δεν συμβιβάζονταν με το φρόνημα του κόσμου, το φρόνημα της σάρκας, αλλά πήγαιναν αντίθετα στο ρεύμα. Υπερασπίζονταν «έως θανάτου» την αλήθεια. Στηλίτευαν των αρχόντων τη δοξομανία, του λαού την υλοφροσύνη, των αιρέσεων το ψέμα, χωρίς να φοβούνται τις απειλές των ισχυρών.
Ο υπερήφανος Μόδεστος, ως εκπρόσωπος του αιρετικού αυτοκράτορα Ουάλη, απείλησε τον Μέγα Βασίλειο με δήμευση περιουσίας, εξορία, μαρτύριο, θάνατο. Κι ο Μέγας Βασίλειος του απάντησε: Με απειλείς με δήμευση της περιουσίας; Δεν έχω τίποτε άλλο παρά ένα τριμμένο ράσο και λίγα βιβλία. Θέλεις να με στείλεις στην εξορία; «Του Κυρίου η γη και το πλήρωμα αυτής» (Ψαλ.κγ΄1). Με απειλείς με μαρτύρια; Δεν θα προλάβεις. Το σώμα μου είναι τόσο ασθενικό που δεν θα αντέξει. Θέλεις να με θανατώσεις; Θα πάω συντομότερα στον ουρανό.
Τέτοιες απαντήσεις δεν άκουσα από κανέναν επίσκοπο, του απάντησε έκπληκτος ο Μόδεστος. Κι ο Μέγας Βασίλειος πρόσθεσε: Ίσως ως τώρα δεν συνάντησες αληθινό επίσκοπο. Ο Μόδεστος ομολόγησε κατόπιν στον Ουάλη την ανωτερότητα του ανδρός. «Ηττήμεθα, βασιλεύ, κρείττων απειλών ο ανήρ, λόγων στερρότερος, πειθούς ισχυρότερος»! Νικηθήκαμε, βασιλιά! Ο άνθρωπος αυτός είναι ανώτερος από τις απειλές, στερεότερος από τα λόγια, ισχυρότερος από την προσπάθεια να πεισθεί.
Αλλά και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ως Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως αντιστάθηκε στους αιρετικούς και δέχθηκε τραύματα από τις πέτρες που του πέταξαν μέσα στο ναό. Ο δε άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σηκώνοντας αναίτια διπλό σταυρό, τον σταυρό της αντικανονικής καθαιρέσεως και τον σταυρό της εξορίας, με ψηλό πυρετό και πλήρη εξάντληση, παρέδωσε την ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού την αγωνιστική ψυχή του στον Κύριο αναφωνώντας με ευγνωμοσύνη «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν». Ήταν το θριαμβευτικό τέλος της ζωής του!
Και οι Τρεις Ιεράρχες νίκησαν τον κόσμο της απιστίας και της αθεΐας, της πλάνης και της κακοδοξίας, της αμαρτίας και της απάτης. Οι ιστορικοί βεβαιώνουν ότι «τα μυρίπνοα άνθη του Παραδείσου» δεν άνθισαν σε εποχή ακμής, αλλά την υποβαθμισμένη εποχή στην οποία έζησαν την αναβάθμισαν σε χρυσό αιώνα της Εκκλησίας!
Σε μας τους μεταγενέστερους δίνουν τον τύπο της πνευματικής αντιστάσεως. Μας λένε με τον αγωνιστικό τους λόγο και το παράδειγμα: Μην τους φοβάστε τους εχθρούς. Με τη χάρη του Θεού μπορείτε να τους νικήσετε. Βρίσκεστε σε πλεονεκτικότερη θέση. Όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει ο ιερός Χρυσόστομος, «ο διάβολος είναι πεσμένος μπρούμυτα κάτω στο χώμα, ενώ εσείς είστε όρθιοι και τον χτυπάτε από πάνω. Αυτός είναι χωρίς νεύρα, ενώ εσείς ισχυροί».
* Της Χρυσούλας Χρ. Μότσιου-Τσανά
διδάκτωρ Θεολογίας Α.Π.Θ.
