Έτσι άτομα κάθε κοινωνικής τάξης δήλωναν εθελοντές για να υπηρετήσουν την πατρίδα τους και να κερδίσουν δόξα και τιμή. Η ιστορία έγραψε ότι ακολούθησαν άλλα τέσσερα χρόνια σκληρών, φονικών μαχών που οδήγησε στην απώλεια εννέα εκατομμυρίων ζωών και στην κατάργηση τεσσάρων αυτοκρατοριών: της Γερμανικής, της Ρωσικής, της Οθωμανικής και της Αυστροουγγρικής.
Αφορμή αυτού του επαχθούς πολέμου ήταν η δολοφονία στο Σεράγεβο της Βοσνίας (επαρχία της Αυστροουγγαρίας) του αρχιδούκα διαδόχου της Αυστρίας Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας. Κύριο και αποφασιστικό θέατρο των πολεμικών συγκρούσεων αποτέλεσε το δυτικό μέτωπο όπου τέθηκαν αντιμέτωπες οι δυνάμεις της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας με αυτές της Γαλλίας, της Βρετανίας, του Βελγίου και αργότερα των ΗΠΑ. Ήταν παραμονή των Χριστουγέννων του 1914 και οι πολεμικές επιχειρήσεις στο Δυτικό μέτωπο είχαν βαλτώσει με τουςαντιμέτωπους στρατούς να επιδίδονται σε έναν απάνθρωπο πόλεμο φθοράς μέσα στα χιλιόμετρα χαρακωμάτων που απλώνονταν σε όλο το θέατρο επιχειρήσεων. Οι στρατιώτες ήταν εγκλωβισμένοι στις λάσπες και ένιωθαν απελπισία που ήταν μακριά από τις οικογένειές τους.
Οι ηγεσίες της Βρετανίας και της Γερμανίας προσπαθώντας να εμψυχώσουν τα στρατεύματά τους, φρόντισαν να τους στείλουν δώρα. Τα αντίπαλα χαρακώματα σε μερικές περιπτώσεις βρίσκονταν σε απόσταση αναπνοής μεταξύ τους (ακόμη και τριάντα μέτρα) και μπορούσαν οι αντιμαχόμενοι να διακρίνουν τις κινήσεις του καθενός τους. Κατ` αυτό τον τρόπο έγιναν οι πρώτες δειλές προσεγγίσεις μεταξύ των αντιπάλων με ανταλλαγές ευχών μέσα από τις οχυρωμένες θέσεις τους και με προτάσεις για κατάπαυση του πυρός ώστε να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα. Καθ` όλη την διάρκεια της ημέρας πολλοί Γερμανοί και Βρετανοί στρατιώτες τραγουδούσαν μεταξύ τους χριστουγεννιάτικα κάλαντα από τις θέσεις χαρακωμάτων που βρίσκονταν. Η υγρασία της ημέρας έδωσε την θέση της στο κρύο και καθώς το σούρουπο προέλαυνε άρχισαν να εμφανίζονται κεριά και μικρά υποτυπώδη χριστουγεννιάτικα δέντρα κατά μήκος των γερμανικών γραμμών ενώ τα μεσάνυχτα έψαλαν την Άγια Νύχτα και σύντομα τους μιμήθηκαν και οι Βρετανοί. Παρόλο που οι στρατιώτες ήταν συνηθισμένοι να πυροβολούν και στο παραμικρό φως που εμφανιζόταν στον ορίζοντα, αυτή την φορά κανείς πυροβολισμός δεν ακούστηκε καθώς το πνεύμα των Χριστουγέννων είχε φωλιάσει στις καρδιές τους.
Οι καθηλωμένοι στα χαρακώματά τους στρατιώτες συνέχισαν όλη νύχτα να τραγουδούν εορταστικά τραγούδια ενώ εκπρόσωποι των δύο εχθρικών δυνάμεων συναντήθηκαν στη νεκρή ζώνη παρακούοντας τις εντολές των ανωτέρων τους. Ήταν μια μικρή ανταρσία και από τις δύο πλευρές που σταμάτησε για λίγο τον πόλεμο. Το επόμενο πρωινό πρώτα κάποιοι Γερμανοί στρατιώτες βγήκαν από τα ορύγματά τους και φώναζαν «Καλά Χριστούγεννα» στα αγγλικά προς τους αντιπάλους τους. Στρατιώτες της συμμαχικής δύναμης τους μιμήθηκαν και βγήκαν αυθόρμητα να τους συναντήσουν. Χαιρετήθηκαν, έκαναν παρέα μεταξύ τους και αντάλλαξαν τρόφιμα και ενθύμια ενώ τους δόθηκε η ευκαιρία να θάψουν τα άψυχα σώματα των συντρόφων τους που κείτονταν για εβδομάδες μέσα στις λάσπες της νεκρής ζώνης, το έδαφος μεταξύ των αντιπάλων χαρακωμάτων. Πολλοί από τους στρατιώτες διοργάνωσαν πρόχειρους αγώνες ποδοσφαίρου χρησιμοποιώντας ότι εύρισκαν από τενεκεδάκια ως κάλτσες δεμένες στρογγυλά, ενώ τα τέρματα φτιάχτηκαν από ξύλα, χλαίνες και κράνη. Ήταν μια παράτολμη, σχεδόν απίστευτη μαζική εκδήλωση, που αιφνιδίασε τις στρατιωτικές διοικήσεις των εμπολέμων και απλώθηκε σε ολόκληρη τη γραμμή του δυτικού μετώπου, μέχρι τις ακτές της Φλάνδρας.
Υπολογίζεται ότι περίπου ένα εκατομμύριο στρατευμένοι και των δύο αντιμαχόμενων πλευρών συμμετείχαν σε αυτή την ανεπίσημη ανακωχή παραμερίζοντας τις εντολές των στρατηγών τους που κλεισμένοι στα ασφαλή γραφεία των επιτελείων τους, χιλιόμετρα μακριά από το μέτωπο και αποκομμένοι από την πραγματικότητά του σχεδίασαν ένα πόλεμο κινήσεων που μετατράπηκε σε έναν τελματώδη πόλεμο χαρακωμάτων με εκατόμβες νεκρών. Παραφωνία σε όλο αυτό το πανηγυρικό σκηνικό στάθηκαν κάποιοι αξιωματικοί που προσπαθούσαν μάταια να εξαναγκάσουν τους στρατιώτες να επιστρέψουν στις θέσεις μάχης ανησυχώντας πως η συμπεριφορά τους θα υπονόμευε το μαχητικό πνεύμα. Ανάμεσα σε αυτές τις εξαιρέσεις ήταν και ένας Αυστριακός δεκανέας του γερμανικού στρατού, ο μετέπειτα αιμοσταγής δικτάτορας Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος υποστήριξε ότι «τέτοια πράγματα δεν επιτρέπεται να συμβαίνουν, σε καιρό πολέμου» σημειώνοντας δεικτικά προς τους συντρόφους του «δεν έχετε καθόλου αίσθηση της γερμανικής τιμής;»
Ο Μπέρναρντ Μοντγκόμερυ, μελλοντικός στρατάρχης κατά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν αντισυνταγματάρχης κατά τη διάρκεια του Α` Παγκοσμίου Πολέμου και περιγράφοντας το χάσμα επικοινωνίας μεταξύ ανώτατων αξιωματικών και λοιπού στρατεύματος ανέφερε: «Οι αποκαλούμενοι μάχιμοι στρατηγοί μου φαινόταν ότι είχαν τέλεια περιφρόνηση για την ανθρώπινη ζωή». Σήμερα, έναν αιώνα αργότερα, η ανακωχή αυτή είναι καταγραμμένη στην ιστορία ως κατάθεση της δύναμης της ελπίδας και της ανθρωπιάς σε μια πραγματικά σκοτεινή ώρα της ανθρωπότητας. Στο αιματοβαμμένο Δυτικό Μέτωπο οι περισσότεροι στρατιώτες έζησαν μια αλησμόνητη ιστορία πραγματικής αλληλεγγύης και συντροφικότητας, που θα έμενε γνωστή ως η «χριστουγεννιάτικη εκεχειρία».
Το θαύμα αυτό των Χριστουγέννων δεν επαναλήφθηκε τα επόμενα χρόνια και έτσι στην «γη του πουθενά» συνέχισαν να σωριάζονται κατά δεκάδες χιλιάδες άψυχα κορμιά. Μπορεί αυτή η ανακωχή, εμπνευσμένη από το πνεύμα των Χριστουγέννων, να αποτέλεσε μια μικρή παύση των συγκρούσεων, όμως το γεγονός ότι παρέμεινε τόσο πλατιά μνημονευμένη πιστοποιεί το γεγονός ότι συμβολίζει την βαθιά ανθρώπινη επιθυμία για ειρήνη όσο φευγαλέα και αν είναι αυτή. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία, μία από τις δεκάδες, ενός Γερμανού στρατιώτη όπως την κατέγραψε στο ημερολόγιό του: «Ήταν μια πολύ συγκινητική στιγμή. Μισητοί εχθροί τραγουδούσαν χριστουγεννιάτικα τραγούδια γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Σε όλη μου την ζωή δεν θα ξεχάσω αυτό το θέαμα. Είδαμε ότι οι άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν, ακόμη και αν τους κάνουν χασάπηδες και φονιάδες… Τα Χριστούγεννα του 1914 θα μου μείνουν αλησμόνητα».
Πηγές: «Παγκόσμια ιστορικά θέματα» (τόμοι 2)
* Από τον Γεώργιο Ν. Ξενόφο
Ο Γεώργιος Ν. Ξενόφος, είναι λογοτέχνης-ποιητής, ιστορικός μελετητής, συγγραφέας
