Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) αποτελεί ένα ξεχωριστό φαινόμενο στο χώρο των αντιστασιακών οργανώσεων των νέων. Ιδρύεται στις 23 Φεβρουαρίου του 1943, πριν ακριβώς από 72 χρόνια σ΄ένα μικρό σπίτι στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους και επρόκειτο να αποτελέσει τη μεγαλύτερη νεολαιίστικη οργάνωση της χώρας.
Υπήρξε χωνευτήρι όλων των νεανικών οργανώσεων που ιδρύθηκαν και έδρασαν στην κατεύθυνση της Αντίστασης, αριστερής κυρίως ιδεολογίας, οργανώσεων που διαλύθηκαν και οικοδόμησαν κάτι καινούριο χρησιμοποιώντας ως θεμέλια τα κοινά τους σημεία. Η περίπτωση αυτή αποτελεί ένα σπάνιο φαινόμενο, καθώς οι οργανώσεις που διαλύθηκαν δεν προσπάθησαν να διαφυλάξουν και να περιφρουρήσουν τα κεκτημένα, αλλά να συνεργαστούν στη νέα οργάνωση σε ισότιμη βάση. Μια νέα ταυτότητα δημιουργήθηκε για τα μέλη της νέας οργάνωσης, ένα πρότυπο νέου ανθρώπου, οι Επονίτες και οι Επονίτισσες.
Η δράση της, οι αγώνες, το αίμα που έχυσαν οι ήρωες της ΕΠΟΝ έχουν γραφτεί με ανεξίτηλα γράμματα στις σελίδες της ιστορίας. Γαλουχήθηκαν με τα ιδανικά μιας ελεύθερης πατρίδας ενάντια στον ξένο κατακτητή. Η πορεία της είναι γεμάτη αγώνες και θυσίες. Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της συμμετείχε στον ένοπλο αγώνα κατά των κατακτητών με τις υποδειγματικές ανταρτοεπονίτικες ομάδες. Πρωτοστάτησε στις μαζικές και δυναμικές διαδηλώσεις, στον αγώνα ενάντια στην πείνα με την οργάνωση συσσιτίων, στην προστασία των μικρών παιδιών, στην οργάνωση της ψυχαγωγίας και της αλληλεγγύης ανάμεσα στους νέους. Παράλληλα, όμως, με την αντιστασιακή δραστηριότητα έκανε πράξη και μια άλλη ζωή για τους νέους. Ο πολιτισμός με τη δημιουργία συλλόγων, λεσχών, την θεατρική δραστηριότητα, τον τύπο, τα λογοτεχνικά περιοδικά και τη μουσική άνθισε σε όλες τις περιοχές, κατεχόμενες, αλλά και ελεύθερες.
Η ΕΠΟΝ υπήρξε μια οργάνωση σπάνιας μαζικότητας. Ποτέ μια γενιά δεν έχει ταυτιστεί τόσο πολύ με μια οργάνωση όσο η νεολαία της κατοχής με την ΕΠΟΝ. Προσέβλεπε στο μέλλον, έδινε μια προοπτική, γι αυτό και δεν εμφανίστηκε ως οργάνωση με ημερομηνία λήξης την επομένη της απελευθέρωσης. Η ΕΠΟΝ ανταποκρίθηκε στους πόθους της νεολαίας για αντίσταση στον κατακτητή, αλλά προσέφερε και ένα όραμα ζωής που ανταποκρινόταν σε βαθύτερα αιτήματα των νέων της εποχής. Γι αυτό το λόγο δεν αρκέστηκε μόνο να αρνηθεί τον κατακτητή, να αρνηθεί τους νόμους της κατοχής, αλλά τοποθετήθηκε απέναντι στη ζωή σχετικά με το ποια έπρεπε να είναι η ζωή των νέων, ποια τα δικαιώματά τους, ποια η θέση τους στην κοινωνία. Στόχος ήταν η ανάπτυξη του νέου ανθρώπου αποκαθιστώντας την αξιοπρέπειά του κάτω από ένα καθεστώς που ήθελε να τον εξουδετερώσει. Πρόβαλε μια στάση ζωής, όπου δίπλα στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή τοποθετούσε ως αξία τη χαρά της ζωής. Σε αυτό το σημείο έγκειται και η επιτυχία της ΕΠΟΝ. Έδινε το μήνυμα πως μπορούμε να κάνουμε αυτό που θέλουμε και ονειρευόμαστε ακόμα και μέσα στις πιο αντίξοες και σκληρές συνθήκες.
Σήμερα 72 χρόνια μετά, το μήνυμα της ΕΠΟΝ προβάλλει επιτακτικό. Το όραμά της που συνδέεται με την ουμανιστική παράδοση έχει ξεχωριστή αξία στις μέρες μας. Αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η συντροφικότητα, η εμπιστοσύνη, η ελπίδα και η αισιοδοξία για το μέλλον θα πρέπει να αποτελούν και σήμερα οδηγό ζωής. Οι πολιτικοί της στόχοι, όπως αναγράφονται στο καταστατικό της έχουν διαχρονική ισχύ: η ΕΠΟΝ θέτει ως σκοπούς της την εθνική απελευθέρωση, την ανεξαρτησία της Ελλάδας, την υπεράσπιση των συμφερόντων της νέας γενιάς, την εξολόθρευση του φασισμού, την εκδήλωση της κυριαρχικής θέλησης του λαού και της νεολαίας. Σκοποί που γίνονται ιδιαίτερα αισθητοί στις μέρες μας και προβάλλουν άμεσα την ανάγκη για την υλοποίησή τους.
Σύλλογος Φίλων Μουσείου
Εθνικής Αντίστασης
