Η αλβανική προπαγάνδα αποκαλεί τη συγκεκριμένη περιοχή Τσαμουριά. Η ονομασία Τσάμης αποτελεί παραφθορά του ονόματος Θύαμις, όπως ήταν γνωστός στην αρχαιότητα ο ποταμός Καλαμάς. Θύαμις, Θιάμης, Τσιάμης. Δηλαδή ο κάτοικος που, βρίσκεται κοντά στον Θύαμη, την Θυαμυρία, την Τα(ι)μουριά.
Οι σημερινοί Τσάμηδες είναι απόγονοι εξισλαμισμένων Χριστιανών της Ηπείρου από τους Οθωμανούς κατά τον 17ο αιώνα. Αν και με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης (1923) κρίθηκαν «ανταλλάξιμοι», εν τούτους όμως για διαφόρους λόγους εξαιρέθηκαν και παρέμειναν στην Παραμυθιά. Όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν από το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας για προπαγανδιστικούς λόγους, ενίοτε σκηνοθετώντας και αιματηρά επεισόδια στα Ελληνοαλβανικά σύνορα, προκειμένου να δικαιολογηθεί η επίθεση κατά της χώρα μας την 28η Οκτωβρίου 1940. Μάλιστα οι Τσάμηδες είχαν στελεχώσει τρία από τα 14 Αλβανικά Τάγματα και έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις στο πλευρό των Ιταλών. Στη διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής οι Τσάμηδες συνεργάστηκαν με τα στρατεύματα κατοχής καταλύοντες τις Ελληνικές αρχές. Το 1942 με σύνθημα «Ήπειρος» Αλβανική έως την Πρέβεζα συγκροτούν την KSILIA (Αλβανικό Σύστημα Πολιτικής Διοικήσεως) με 14 τάγματα έχοντας ως κύριο στόχο τους, την εξολόθρευση του Ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή της Θεσπρωτίας. Αρχηγός της Οργάνωσης ήταν ο Νουρί Ντίνο Μπέης, γαμπρός του Αλβανού Πρωθυπουργού Νουρή Σεφγκέτ Βερλάτσι.
Όταν κατέρρευσε το φασιστικό καθεστώς του Μουσουλίνι και η Ιταλία συνθηκολόγησε, οι Γερμανοί ανέλαβαν τον έλεγχο της Ιταλοκρατούμενης Ζώνης στην Ήπειρο, συνεχίζοντας να έχουν ως δεκανίκι τους Τσάμηδες. Προχώρησαν μάλιστα στη δημιουργία «Σκιπετάρκης Χωροφυλακής», η οποία είχε βάλει στο στόχαστρο τον Ελληνικό πληθυσμό της περιοχής. Τσάμηδες μάλιστα εντάχθηκαν σε Γερμανικά στρατιωτικά τμήματα συμμετέχοντας σε κοινές ασκήσεις αλλά και σε βιαιότητες κατά των Ελλήνων, με αποκορύφωμα τη μαζική εκτέλεση 49 πρόκριτων της Παραμυθιάς στις 29-9-1943. Μετά την εκτέλεση οι Τσάμηδες τους εσύλησαν, τους πήραν τα χρήματα και λοιπά είδη που, είχαν μαζί τους, τους έβγαλαν τα ρούχα τους και τα παπούτσια του και τους έριξαν στην τάφρο που, οι ίδιοι είχαν ανοίξει, πριν την εκτέλεσή τους.
Ο καθηγητής Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθανάσιος Γκότοβος ο οποίος μελέτησε διαδοχικά τα Γερμανικά αρχεία έφερε στο φως ντοκουμέντα που, αποδεικνύουν ότι οι εκτελέσεις των αμάχων στην Παραμυθιά έγιναν βάσει του καταλόγου ονομάτων που, είχε συντάξει η ηγεσία των Τσάμηδων στην περιοχή. Τον Αύγουστο του 1944 τα ένοπλα τμήματα των Τσάμηδων υπέστησαν σημαντικό πλήγμα, από τις ομάδες αντίστασης του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ) του Ναπολέοντα Ζέρβα. Εκατοντάδες συναισθανόμενοι τις συνέπειες των όσων έπραξαν, κατά του Ελληνικού πληθυσμού τράπηκαν σε φυγή προς την Αλβανία παίρνοντας μαζί τους και τις οικογένειές τους. Σε 18.000 άτομα υπολογίζονται οι Τσάμηδες που, εγκατέλειψαν την Παραμυθιά στα τέλη του 1944 μαζί με τα τελευταία υπολείμματα των Γερμανικών Δυνάμεων. Με απόφαση δικαστηρίων τους αφαιρέθηκε η Ελληνική ιθαγένεια, ενώ η ακίνητη περιουσία τους απαλλοτριώθηκε και απεδόθηκε σε ντόπιους της περιοχής. Το 1945 το Ειδικό Δικαστήριο Δοσίλογων Ιωαννίνων καταδίκασε ερήμην σε θάνατο 1930 Τσάμηδες που, βαρύνονταν για εγκλήματα πολέμου. Τα τελευταία 25 χρόνια το θέμα των Τσάμηδων αποτελεί παράμετρο του Αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού που, έχει ενταθεί μετά το 2000 με τη δημιουργία του Κράτους του Κοσσόβου. Για λόγους αντιπερασπισμού προς τα δικαιώματα των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου, αλλά και για ψηφοθηρικούς λόγους, τα δύο μεγάλα Αλβανικά κόμματα που, εναλλάσσονται στην εξουσία, θέτουν συχνά το ζήτημα αυτό κάνοντας λόγο, για επιστροφή των περιουσιών των Τσάμηδων ακόμα και για επιστροφή των απογόνων τους στην Ελλάδα. Μόνιμη θέση της Αθήνας στις Αλβανικές προκλήσεις και αξιώσεις είναι ότι «Θέμα Τσαμουριάς» δεν υφίσταται και ότι διάλογος με εγκληματίες πολέμου που, έχουν καταδικαστεί από δικαστήρια για τον σκοπό αυτό δεν μπορεί ποτέ να γίνει.
Πρόσφατα Φεβρουάριος 2016 οργανώσεις Τσάμηδων προσέφυγαν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης που, εξετάζει κυρίως εγκλήματα πολέμου όπως, κατατέθηκε φάκελος για τις διεκδικήσεις των Τσάμηδων στην Ελλάδα, ο οποίος έγινε δεκτός από τον Εισαγγελέα. Έτσι ένα θέμα που, έμεινε κλειστό επί εβδομήντα και πλέον χρόνια φαίνεται ότι ανοίγει με επίσημο τρόπο. Ο φάκελος αυτός είναι σε τρεις γλώσσες Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά και σύμφωνα με δηλώσεις που, έγιναν στη Χάγη από οργανώσεις των Τσάμηδων έχουν τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και Χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σήμερα οι Τσάμηδες έχουν ιδρύσει στην Αλβανία τον «Σύνδεσμο της Τσαμουριάς» μια 100μελή άτυπη Βουλή. Αντιπροσωπεύονται στην Αλβανική Βουλή με έναν Βουλευτή ο οποίος είναι και μέλος της Αλβανικής Κυβέρνησης. Διάφορες Τσάμικες οργανώσεις δημιουργούν αλυτρωτικές αντιλήψεις στην Αλβανική κοινωνία, αλλά και με μια αναθεωρητική διάθεση της Αλβανίας, με τη στήριξη της Τουρκίας φυσικά που, υποδαυλίζει και υποστηρίζει παντοιοτρόπως τέτοιες αντιλήψεις και ενέργειες κατά της Ελλάδας.
Ας τα έχουμε όλα αυτά υπόψη για να συνειδητοποιήσουμε όλοι μας σε ποια περιοχή ζούμε και τους κινδύνους που, ελλοχεύουν γύρω μας.
