Από τον Θρασύβουλο Καβασίδη
Ο μύθος και η μυθοποιία απαντάται σε όλους τους λαούς και αντικατοπτρίζει το πνευματικό, το ηθικό και γενικά το πολιτιστικό επίπεδό τους.
Η λέξη «μύθος» χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα από τους Έλληνες επικούς και τραγικούς της αρχαιότητας και έχει πολλαπλή σημασία. Στον Όμηρο σημαίνει σκέψη (Ιλιάς Α 545), ή κάτι ψεύτικο (Ιλιάς Ε 715) ή αγόρευση σε δημόσια συνέλευση (Ιλιάς Ι 443), ή φέρσιμο, συμπεριφορά (Οδύσσεια φ. 71) ή διήγηση, ιστορία (Οδύσσεια γ 94). Στο Σοφοκλή η λέξη μύθος σημαίνει φήμη, διάδοση, ψευδολόγημα (Αίας 189), ή είδηση, αγγελία, πληροφορία (Αντιγόνη 11), ενώ στον Αισχύλο προφορικό λόγο (Προμ. 1080), ή διήγηση με λίγα λόγια (Πέρσαι 713). Ωσαύτως, σημαίνει και φανταστική διήγηση ή παράδοση που αναφέρεται σε θεούς ή είναι αλληγορική διήγηση που αναφέρεται σε ζώα ή φυτά από την οποία αντλείται κάποιο ηθικό συμπέρασμα, όπως είναι οι «Αισώπειοι Μύθοι».
Στο χώρο της Δικαιοσύνης η λέξη μύθος είχε την έννοια των ισχυρισμών των διαδίκων, του επιχειρήματος, της απολογίας, στοιχεία απαραίτητα για μια δίκαιη δίκη, εξού και το δικονομικό αξίωμα: «μηδενί δίκην δικάσης πριν αμφοίν μύθον ακούσης», που απαντάται στον Πλάτωνα και που ισχύει μέχρι τις ημέρες μας.
Σήμερα, προκειμένου να αντιδιαστείλουμε το μύθο από την πραγματικότητα, χρησιμοποιούμε τη γνωστή φράση: «γυμνή αλήθεια», την αλήθεια εκείνη που δεν επιδέχεται οποιαδήποτε αμφισβήτηση. Και τούτο γιατί με το μύθο σήμερα εννοούμε τη φανταστική διήγηση, (μυθιστόρημα), την πλαστή ιστορία, δηλαδή το παραμύθι.
Οι κυριότεροι μύθοι αναφέρονται σε θέματα που άπτονται της ιστορίας ή της θρησκείας. Υπάρχουν όμως και μύθοι μικτοί, μύθοι δηλαδή που έχουν ιστορικό - θρησκευτικό περιεχόμενο.
Οι ιστορικοί μύθοι καλλιεργούνται προκειμένου να ενισχύουν το αίσθημα του εθνισμού, δηλαδή την αγάπη προς την Πατρίδα, τη φιλοπατρία, η οποία αποτελεί αναγκαίο στοιχείο επιβίωσης ενός έθνους. Οι μύθοι όμως αυτοί όταν υπερβαίνουν το «προσήκον» μέτρο καθίστανται επικίνδυνοι γιατί καταλήγουν στον εθνικισμό. Τραγικό παράδειγμα εθνικισμού ήταν ο μύθος του Γ΄ Ράϊχ «περί Αρείας Φυλής», τα αποτελέσματα του οποίου είναι γνωστά σε όλη την ανθρωπότητα. Τον ακραίο εθνικισμό καλλιεργεί σήμερα στη χώρα το νεοναζιστικό μόρφωμα «Χρυσή Αυγή». και τον πιο ήπιο οι ΑΝ.ΕΛ. με επικεφαλής τον Π. Καμένο. Άλλο, λοιπόν, εθνισμός και άλλο εθνικισμός.
Οι θρησκευτικοί μύθοι καλλιεργούνται προκειμένου να εδραιώσουν στις συνειδήσεις των «πιστών» μιας θρησκείας ή ενός δόγματος «γεγονότα» που κινούνται στο χώρο της μεταφυσικής και ως εκ τούτου περιέχουν αναγκαστικά το στοιχείο της απάτης. Από τέτοιους μύθου βρίθουν τα καλούμενα «Ιερά Βιβλία» των θρησκειών. Οι μύθοι αυτοί ενισχύουν το θρησκευτικό συναίσθημα των μελών της κάθε θρησκείας, όταν όμως υπερβαίνουν το μέτρο καθίστανται και αυτοί εξίσου επικίνδυνοι, αφού καταλήγουν στη θρησκοληψία και τη μισαλλοδοξία. Ειδικά, τη μισαλλοδοξία ο Schopenhauer (1788-1860) χρεώνει μόνο στις μονοθεϊστικές θρησκείες. Έτσι οι καλοί Χριστιανοί είναι αντιιουδαίοι και εχθροί του Ισλάμ, οι καλοί ισλαμιστές είναι αντιιουδαίοι και αντιχριστιανοί και οι καλοί ιουδαίοι είναι εναντίον και των δύο, τις θρησκείες των οποίων, χαρακτηρίζουν - όχι άδικα - αιρέσεις του ιουδαϊσμού. Οι κατά καιρούς διεξαχθέντες (αλλά και διεξαγόμενοι ακόμη και σήμερα) «Ιεροί Πόλεμοι» είχαν ως αποτέλεσμα εκατόμβες θυμάτων, είτε μεταξύ αλλοθρήσκων (πχ. Μωαμεθανών και Χριστιανών) είτε μεταξύ ετεροδόξων (πχ. Ορθοδόξων και «αιρετικών» ή Καθολικών και Καλβινιστών).
[Παρέκβαση: Ιστορικά παραδείγματα ακραίας μισαλλοδοξίας είναι π.χ. 1. Το 843 μ.Χ η Εκκλησιαστική Σύνοδος που συγκλήθηκε από την εικονολάτρισσα Θεοδώρα, χήρα του εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου, καθιέρωσε την αναστύλωση και τη λατρεία των εικόνων, ύστερα από 120 περίπου χρόνια διαμάχες, διωγμούς, εξορίες, φυλακίσεις, δολοφονίες, συνωμοσίες και κινήματα. Ακολούθησε ο απηνής διωγμός των «Παυλικιανών», που δεν αναγνώριζαν Αγίους και εικόνες και εξοντώθηκαν περίπου 100.000 Παυλικιανοί. Άλλοι σφάχθηκαν με τον πιο απάνθρωπο τρόπο, άλλοι παλουκώθηκαν, άλλοι κρεμάσθηκαν, άλλοι κάηκαν ζωντανοί και άλλοι πνίγηκαν στη θάλασσα! (Ι. Αναστασίου, σελ. 74 επ. και Γ. Κορδάτου, σελ. 219). Τότε οι εικονολάτρες πανηγύρισαν τη νίκη τους με τελετές και διαδηλώσεις και καθιερώθηκε η πρώτη Κυριακή των Νηστειών ως η «Κυριακή της Ορθοδοξίας», κατά την οποία εκφωνούνται στις Εκκλησίες τα κατά των Ελλήνων «αναθέματα»!
2. Με μελανά χρώματα έχει αποτυπωθεί στην Ευρωπαϊκή Ιστορία η επονομασθείσα «Νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου». Τη νύκτα της 23ης προς την 24η Αυγούστου 1572, γιορτή του Αγίου Βαρθολομαίου, πραγματοποιήθηκε από τους Καθολικούς ομαδική σφαγή των Καλβινιστών, στο Παρίσι και σε άλλες πόλεις της Γαλλίας, ύστερα από έναν εμφύλιο σπαραγμό διάρκειας 40 ετών. 3. Φρίκη και αποτροπιασμό προκαλούν σήμερα οι θηριωδίες των Τζιχανιστών, των ακραίων, δηλαδή ισλαμιστών].
Όσον αφορά τους ιστορικό – θρησκευτικούς μύθους, αυτοί κατατείνουν στο να εκμεταλλευθούν το θρησκευτικό συναίσθημα, προκειμένου να επιτύχουν έναν ιστορικό σκοπό. Παράδειγμα τέτοιου μύθου είναι το όραμα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και το σημείο του Σταυρού που, δήθεν, είδε στον ουρανό με τη φράση «Εν τούτω Νίκα» πριν από τη μάχη στη Μουλβία Γέφυρα» (312 μ.Χ). Κάτι παρόμοιο μηχανεύθηκε και ο Τζ. Μπους, που δήλωσε ότι ο Θεός, σε όραμα, του αποκάλυψε ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν διέθετε όπλα μαζικής καταστροφής, προκειμένου να εισβάλει στο Ιράκ! Όπλα τέτοια, όμως, δεν βρέθηκαν ποτέ!
Στην ελληνική Ιστορία υπάρχουν αρκετοί μύθοι, οι οποίοι κατά καιρούς γίνονται αντικείμενο έντονων συζητήσεων αλλά και ζωηρών αντεγκλήσεων. Όμως, η νέα γενιά των ιστορικών μας, με την άμεση πρόσβαση που έχει στις σχετικές πηγές, καταβάλλει προσπάθειες διαχωρισμού από ένα ιστορικό γεγονός το μυθικό του στοιχείο και το παρουσιάζει όπως πραγματικά είναι. Αποκαλύπτει δηλαδή τη «γυμνή αλήθεια» και αυτό ενοχλεί κάποιους! Ποιους; Τους φονταμενταλιστές, οι οποίοι π.χ. χωρίς αιδώ διατείνονται, πως στη Χώρα μας «χτυπιούνται αλύπητα οι πυλώνες του έθνους, η ορθοδοξία και ο αρχαιοελληνισμός, το σύνολο της ιστορίας μας»! Και όλα αυτά όταν είναι ιστορικά γνωστό ότι ο αρχαιοελληνισμός αυτός υπέστη τα πάνδεινα από τους ορθόδοξους Χριστιανούς Αυτοκράτορες, (τον Κωνσταντίνο, τον Θεοδόσιο, Ιουστινιανό κ.α.!). Και που εφεύραν το περιλάλητο υβρίδιο του «Ελληνοχριστιανισμού», όταν πρόκειται για δύο αλληλοαναιρούμενες κοσμοαντιλήψεις, που οι αξίες τους ενός είναι απαξίες του άλλου.
Βιβλιογραφία
1. Αναστασίου Ι «Οι Παυλικιανοί», διδακτορική διατριβή, Αθήνα 1959
2. Κορδάτος Γ. «Ακμή και Παρακμή του Βυζαντίου», εκδόσεις Μπουκουμάνη
