* Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου
δασκάλου στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας, συγγραφέα
ΓΕΝΙΚΑ: Η έννοια της ασέβειας, αντίθετη της ευσέβειας, δηλώνει γενικά την έλλειψη του προσήκοντος σεβασμού και τιμής προς πρόσωπα ανώτερά μας, κυρίως με την ηθική έννοια, όπως είναι οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι γέροντες, κ.ά. Από θρησκευτικής άποψης τέτοια έλλειψη σεβασμού αναφέρεται στον Θεό και γενικότερα στα θεία. Η ασέβεια εκδηλώνεται με μορφή περιφρόνησης ή “ύβρεως”, με την αρχαία σημασία του όρου, στα προαναφερθέντα πρόσωπα και στην αρχαία Ελλάδα θεωρείτο πάντα κολάσιμη πράξη, αντίθετη στην έννοια γης ηθικής και της θρησκείας. Ασέβεια ακόμη είναι και η περιφρόνηση της πατρίδας, της σημαίας και άλλων στοιχείων που συναπαρτίζουν ή συμβολίζουν την έννοια του έθνους. Στην εβραϊκή θρησκεία και τον Χριστιανισμό η ασέβεια θεωρείται ανέκαθεν βαρύτατο αμάρτημα.
ΕΡΥΣΙΧΘΩΝ. ΤΟ ΜΥΘΙΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ: Ο Ερυσίχθων ήταν βασιλιάς στη Θεσσαλία, κατά την προομηρική εποχή στη Θεσσαλία. Αυτός φερόταν με καταφρόνια, αλαζονία και ασέβεια στους θεούς, ενώ ποτέ δεν έκανε θυσίες σ’ αυτούς. Ήταν ένας ασεβής άθεος της εποχής του. Μια μέρα μάλιστα μπήκε στο ιερό δρυόδασος της Δήμητρας, και σώριαζε σε άψυχα κούτσουρα τα ιερά δέντρα. Στην καρδιά αυτού του δάσους υπήρχε μια πελώρια βελανιδιά. Αυτό το δέντρο οι πιστοί της θεάς το στόλιζαν με κορδέλες και στίχους, τάματα για να ευχαριστήσουν τη Δήμητρα για τις ευεργεσίες της. Ο Ερυσίχθων διέταξε τους δούλους του να το κόψουν. Όταν εκείνοι αρνήθηκαν από ευσέβεια να το κόψουν, άρχισε ο ίδιος να χτυπάει με λύσσα τον κορμό του. Η βελανιδιά βόγκηξε, χλώμιασαν τα φύλλα της κι απ’ τις «πληγές» που έκανε το τσεκούρι έτρεξε αίμα, ενώ ακούστηκε μες από τον κορμό της δρυός η φωνή μιας Δρυάδας Νύμφης, που προανήγγειλε την τιμωρία του δράστη. Πραγματικά η θεά εφηύρε μια πολύ σκληρή ποινή. Τον καταδίκασε να βασανίζεται συνέχεια από τρομερή και ανικανοποίητη πείνα. Έτρωγε σε λίγα λεπτά της ώρας φαγητά που θα έφταναν να θρέψουν πολιτείες ολάκερες ενώ η πείνα του μεγάλωνε συνεχώς. Εξαιτίας της ακόρεστης πείνας, ξεπούλησε το βασίλειό του κι όλη του την περιουσία μα και πάλι δεν χόρταινε. Έφτασε στο σημείο να πουλήσει την κόρη του με αντάλλαγμα τροφές! Μη μπορώντας να κορέσει την ανίκητη πείνα του, τελικά καταβροχθίζοντας τις ίδιες του τις σάρκες, βρήκε λύτρωση στον θάνατο.
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΜΥΘΟΣ ΠΕΡΙ ΑΣΕΒΕΙΑΣ: Ο Λαοκόων, ένας πολίτης της Τροίας, στην περίοδο του Τρωικού Πολέμου, κατά την παράδοση είχε ασεβήσει προς τους θεούς, πιθανότατα τον Απόλλωνα, επειδή είχε έρθει σε σωματική επαφή με τη σύζυγό του μπροστά στο είδωλο του θεού. Ο Λαοκόων προειδοποίησε τους Τρώες (μάταια) να μην δεχθούν τον Δούρειο Ίππο ως δώρο από τους Έλληνες: «Μια θανάσιμη απάτη είναι τούτη» είπε. Στην Αινειάδα, ο Λαοκόων φέρεται να λέει: “Οτιδήποτε κι αν είναι, φοβάμαι τους Έλληνες ακόμα κι όταν φέρνουν δώρα». [Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας]. Οι Τρώες όμως αψήφησαν τη συμβουλή του Λαοκόοντα. Οργισμένος τότε ο Λαοκόων πέταξε το ακόντιό του στο ξύλινο άλογο. Εκείνη την ώρα ο Ποσειδών, επειδή υποστήριζε τους Έλληνες, έστειλε δύο φίδια και έπνιξαν τον Λαοκόοντα και τους γιούς του, Αντιφάντη και Θυμβραίο. Να σημειωθεί ότι, μετά την αποβίβαση των Ελλήνων στην Τροία, οι Τρώες είχαν λιθοβολήσει τον ιερέα του Ποσειδώνα γιατί δεν απέτρεψε με θυσίες την εισβολή. Νομίζοντας τώρα ότι οι Έλληνες είχαν φύγει, οι Τρώες αποφάσισαν να θυσιάσουν στον θεό της θάλασσας για να καταστρέψει τα πλοία τους. Μη διαθέτοντας πια ιερέα του Ποσειδώνα, ανέθεσαν στον Λαοκόοντα, να θυσιάσει. Αυτό θεωρήθηκε δεύτερη ασέβειά του. Στην πραγματικότητα επομένως, ο Λαοκόων τιμωρήθηκε από τον Απόλλωνα για λόγους ασέβειας και όχι γιατί “χτύπησε” το ξύλινο άλογο..
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ: Ο Αισχύλος έλεγε πολύ χαρακτηριστικά: “Δυσσεβίας ύβρις”, δηλαδή από την ασέβεια γεννιέται η ύβρις. Στην αρχαία Ελλάδα, “ασεβείας γραφή”, ονομαζόταν η κατηγορία περί προσβολής του θρησκευτικού συναισθήματος. Η ασέβεια στους πρωτόγονους ήταν ανύπαρκτη, εξαιτίας του απροσώπου των θεοτήτων. Άλλωστε λατρεύονταν τότε στοιχεία της φύσης. Η ασέβεια εμφανίστηκε στις θρησκείες εκείνες στις οποίες οι θεότητες παριστάνονταν ανθρωπόμορφα. Έτσι κάθε ασεβής πράξη εναντίον κάποιας τέτοιας θεότητας θεωρείτο ικανή να επισύρει την οργή του θεού, που συνακόλουθα θα έπληττε όλη την κοινότητα στην οποία ανήκε ο ασεβής. Αυτή η τελευταία απειλή δημιουργούσε την ανάγκη της τιμωρίας του ασεβή αλλά και του εξαγνισμού ολόκληρης της [τοπικής] κοινωνίας. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Σωκράτη που κατηγορήθηκε για ασέβεια, για την ακρίβεια: “αδικεί, ους η πόλις νομίζει θεούς ου νομίζων, έτερα δε καινά δαιμόνια εισηγούμενος”. Από αυτό και μόνο αντιλαμβανόμαστε τι κινδύνους διέτρεχαν οι φιλόσοφοι της αρχαιότητος, εξαιτίας της κριτικής που οι ίδιοι ασκούσαν στις θρησκευτικές αντιλήψεις των συμπολιτών τους, που θα μπορούσε εύκολα να τους οδηγήσει σε καταδίκη “επ' ασεβεία”.
“ΠΟΛΙΤΙΚΟ” ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΣΕΒΕΙΑΣ: Ο βουλευτής του Σύριζα, γνωστός και από άλλα “επεισόδια”, ένας εκ των κυρίως υπευθύνων για την άνοδο της ακροδεξιάς στη χώρα μας, ασχολήθηκε με θέματα Αγίου Όρους! Όταν, συγκεκριμένα, παραμονές Δεκαπενταύγουστου (2012), μια σωτήρια, όπως αποδείχθηκε, βροχή βοήθησε τα μέγιστα στην κατάσβεση της φωτιάς και αποδόθηκε σε θαύμα της Παναγίας από τους μοναχούς που είχαν προσευχηθεί για βροχή, ο προαναφερθείς πολιτικός σημείωσε στο Facebook: "Σύμφωνα με Πιο-Σοβαρό-Πεθαίνεις ρεπορτάζ της χτεσινής "Δημοκρατίας", η φωτιά στο Άγιον Ορος έσβησε μετά από συντονισμένες προσευχές των μοναχών στην Παναγία, που με τη σειρά τους προκάλεσαν την επέμβασή της υπό μορφή βροχόπτωσης, ενώ έως τότε ο ουρανός ήταν καθαρός. Το γιατί η Παναγία δεν απεσόβησε ευθύς εξαρχής τη φωτιά αναμένουμε να μας το εξηγήσει το ίδιο δημοσιογραφικό τσακάλι σε προσεχές Ακόμη-Πιο-Σοβαρό-ρεπορτάζ!!" Το ασεβές αυτό σχόλιο αναρτήθηκε δύο ημέρες πριν τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Κάποιος μάλλον πρέπει να εξηγήσει στον βουλευτή ότι τα όρια της ελευθερίας φτάνουν εκεί ακριβώς που παραβιάζουν την ελευθερία του άλλου και όχι μόνο την παραβιάζουν αλλά την θίγουν διά της ασέβειας ενός πολιτικού, μάλιστα, που συχνά καλύπτεται από το αεί συγγνωστόν ελληνικό φαινόμενο του “πολιτικού ασύλου”.
ΑΣΕΒΕΙΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ: Στον ισλαμισμό η ασέβεια, που αποκτά ευρύτερα χαρακτηριστικά, τιμωρείται με θάνατο. Η Παλαιά Διαθήκη συχνά κάνει λόγο για απώλεια των ασεβών. “Ήξει τοις ασεβέσιν η καταστροφή, και έσονται ώσπερ άχυρα υπό ανέμου”, διαβάζουμε στο βιβλίο του Ιώβ. Στο Χριστιανισμό η ασέβεια συχνά ταυτίζεται με με την ειδωλολατρία. Πρώτοι που συνδέουν στενά ασέβεια και ειδωλολατρία είναι οι Προφήτες της Π. Διαθήκης. Στο βιβλίο των Κλημεντίων (θ΄ 2) η ασέβεια χαρακτηρίζεται παραλληλιζόμενη με την ειδωλολατρία ως “το μέγιστον αμάρτημα”. Εκεί ακόμη διαβάζουμε: “Υμείς δε εις των των άλλων ασεβείτε Θεόν, κατ' αυτού και συν αυτώ άψυχα αγάλματα σέβοντες”. Κατά τις Αποστολικές Διαταγές (Ε΄ζ΄7) και τον Προφήτη Ησαϊα (ξστ΄24), η τιμωρία των ασεβών είναι: “πτώσις, αποστροφή, καταδίκη, αδοξία, πυρ αιώνιον, σκώληξ ατελεύτητος”. Για τον Άγιο Ιουστίνο, το φιλόσοφο και Μάρτυρα, ασέβεια είναι το: “ανάξια περί Θεού φρονείν” και αυτό: “εστίν εξ αγνοίας του Θεού το μέγιστον κακόν εν ανθρώποις” (προς Έλληνας, Α΄). Κατά τον Ειρηναίο Λουγδούνου, ασεβείς είναι οι αιρετικοί, κυρίως δε οι Γνωστικοί. Κατά τον Θεόφιλο Αντιοχείας οι ασέβειες συμβάλλουν “προς το μη δύνασθαι οράν τον Θεόν” (Αυτόλυκον α΄2). Είδη ασέβειας είναι η βλασφημία των θείων, η επιορκία, το “λαμβάνειν το όνομα του Κυρίου επί ματαίω”, το να κλονίζουμε την πίστη των άλλων προς το Θεό, η ιεροσυλία, αλλά και η τυμβωρυχία.
Ο ασεβής απέναντι στον Θεό, δεν αναλογίζεται τα δώρα που του έδωσε Εκείνος, και όχι μόνο δεν Τον ευχαριστεί γι' αυτά μα αντιθέτως δείχνει την αχαριστία [η αγνωμοσύνη] του, στην οποία θα αναφερθούμε στο επόμενο περί παθών άρθρο μας.
Βιβλιογρ.Δ. Μωραϊτης, Ασέβεια, Θρ. και Ηθ. Εγκυκλοπαίδεια, τόμος γ΄, σ. 357-9
Κων. Α. Οικονόμου, Η Λάρισα και η θεσσαλική Ιστορία, τ. Α΄ [Σην ομίχλη του Μύθου], εκδ. Γνώση, Λάρισα 2007.
* ΕΙΚΟΝΑ: Τιμωρία Ασεβούς
