Μια από τις μανίες αυτές που ήρθαν σχεδόν αμέσως στην Ελλάδα, και ενώ γίνεται χαμός μόλις μερικές εβδομάδες πριν στην Αμερική, είναι η μανία με το ιντερνετικό παιχνίδι Pokemon Go.
Είναι το πρώτο διαδικτυακό reality παιχνίδι στο οποίο πιάνεις, εκπαιδεύεις και ρίχνεις στη μάχη Pokemon χαρακτήρες που «σκάνε μύτη» εκεί όπου ζούμε, κινούμαστε, κυκλοφορούμε, στον πραγματικό κόσμο. Και ήδη από την πρώτη στιγμή (στην Αμερική πρωτολανσαρίστηκε στις 8 Ιουλίου, στην Ελλάδα πριν από μερικές μέρες μόνο), το παιχνίδι έγινε μανία.
Η νέα μανία στηρίζεται στο παλαιό ηλεκτρονικό παιχνίδι Pokemon που, κάποια στιγμή, είχε κάνει μεγάλο σουξέ την προ-Ίντερνετ εποχή, την εποχή βασιλείας της κονσόλας – τη δεκαετία του 1990. Ανθρωπάκια, ζωάκια και παράξενα όντα, επινοήσεις μιας παράδοσης που στηριζόταν στην αισθητική των γιαπωνέζικων κόμικς, των μάνγκα, έπαιρναν μέρος σε μάχες, η έκβαση των οποίων είχε σχέση και με τις ειδικές δεξιότητες των παικτών. Κάποια στιγμή, άλλα συνθετότερα παιχνίδια εκτόπισαν τα Ρokemon από το προσκήνιο. Όμως, η εταιρία που κατασκευάζει και διαχειρίζεται το παιχνίδι, δεν είχε πει την τελευταία της λέξη. Οι τεχνικοί της εργάστηκαν σε ένα καινούργιο πρόγραμμα και ιδού, ο Πίκατσου είναι πάλι εδώ.
***
Γιατί είναι τόσο πετυχημένο, ξαφνικά, αυτό το παιχνίδι; Καταρχάς, επειδή έγινε σύντομα μόδα. Κατά δεύτερον, επειδή είναι κατά βάσιν απλό παιχνίδι, στην πορεία, αποκτά πολυπλοκότητα, σύνθετες δομές, αυστηρότερους κανόνες – και κυρίως επειδή είναι μια αφήγηση με κλιμακούμενη δράση και αβέβαιη εξέλιξη. Τρίτον, επειδή συμβαίνει σε μια προσομοίωση πραγματικού κόσμου, του δικού μας κόσμου – και πάντα έθελγε τους ανθρώπους η δυνατότητα ο πραγματικός κόσμος τους να φιλοξενεί εξωπραγματικά όντα που μοιάζουν, αλλά και δεν μοιάζουν, με ανθρώπους. Τέταρτον, επειδή προϋποθέτει την αυτενέργεια των παικτών, να κινηθούν, να τρέξουν, να σκεφτούν, να ανταγωνιστούν άλλους παίκτες. Και πέμπτον, επειδή είναι ένα παιχνίδι που ανταμείβει τους παίκτες για τις επιτυχίες τους.
Μα δεν είναι λιγάκι παιδικό, όχι μόνο παιδιά αλλά και σοβαροί, μεγάλοι άνθρωποι να αφιερώνουν χρόνο σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι; Δεν είμαι σίγουρος ότι είναι παιδικό παιχνίδι. Και δεν είναι το πρώτο ηλεκτρονικό παιχνίδι που προσελκύει μεγάλους. Επίσης, έχει σημασία για τους ανθρώπους να επηρεάζουν την πλοκή ενός περιπετειώδους αφηγήματος, που κινείται γύρω τους, ενώ εκτείνεται και πολύ πέρα απ’ αυτούς. Στην ουσία, δηλαδή, το Pokemon Go είναι το προσωπικό μας ριάλιτι, που συμβαίνει σε ένα δικό μας παράλληλο σύμπαν, και δυνητικά επιτρέπει σε όλους τους ανθρώπους να ζήσουν το δικό τους προσωπικό ριάλιτι στο δικό τους παράλληλο σύμπαν.
Διότι, συνήθως, στα παράλληλα σύμπαντα των φανταστικών κόσμων, οι άνθρωποι αισθάνονται καλύτερα από το πραγματικό σύμπαν όπου ζουν, κι όπου έχουν έγνοιες: η δουλειά, τα χρήματα, τα αισθηματικά, τα οικογενειακά, η υγεία...
***
Και οι επικρίσεις; Ήδη πολλοί έχουν αρχίσει να επικρίνουν το Pokemon Go. Η πιο ήπια επίκριση είναι πως το παιχνίδι είναι ανόητο. Κι ότι οι άνθρωποι έχουν πέσει θύμα μιας μανίας, μιας μόδας, που τους οδηγεί να χάνουν χρόνο με μια ανοησία.
Η απάντηση στην επίκριση αυτή είναι εύκολη. Αν όντως το παιχνίδι είναι ανόητο, αν αφηγηματικά είναι γραμμικό και επαναλαμβανόμενο, αν οι χαρακτήρες του, τα Pokemon, είναι χωρίς προσωπικότητα κι αν η πλοκή δεν κρατά σε εγρήγορση αυτούς που συμμετέχουν, γρήγορα οι παίκτες θα βαρεθούν και θα το αφήσουν. Οι άνθρωποι που καταναλώνουν αφηγήσεις (κινηματογράφο, μουσική, θεάματα, τηλεοπτικές σειρές, ηλεκτρονικά παιχνίδια...) θέλουν να είναι διαρκώς στην τσίτα. Αν πάψουν, εγκαταλείπουν την αφήγηση.
Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι το Pokemon Go κάνει κακό, αποπροσανατολίζει από τα πραγματικά προβλήματα, διαπλάθει αδιάφορους καταναλωτές που χάνουν την κριτική τους δυνατότητα.
Αλλά πάντα δεν επισήμαιναν οι συντηρητικοί μεγαλύτεροι τους δήθεν κινδύνους από τη μαζική κουλτούρα... Όταν ήμουν μικρός, θυμάμαι μας απαγόρευαν τις αστυνομικές ιστορίες της «Μάσκας» και του «Μυστηρίου», επειδή θα γινόμασταν γκάνγκστερ. Μετά, μας έσκιζαν τα κόμικς, επειδή μας μάθαιναν στην ευκολία της ανάγνωσης. Η τηλεόραση, έλεγαν ύστερα, είναι ένα μέσο χειραγώγησης, «το μέσο είναι το μήνυμα». Το Ίντερνετ, κατόπιν, έλεγαν ότι καταργεί τη γνώση, παρέχοντας πληροφορίες για όλα – πολλές φορές μάλιστα ψευδείς. Κανείς δεν κινδυνεύει από τίποτα αν ζει σε εγρήγορση – αν δηλαδή δεν ζει μόνο στον εικονικό κόσμο του Pokemon Go. Αλλά, απ’ όσο καταλαβαίνω, οι κάτοικοι της Γης είχαν προβλήματα πριν από το Pokemon Go – και κατά βάσιν τα ίδια συνεχίζουν να έχουν. Οι πολίτες που ζουν στις δυτικές πόλεις δεν φοβούνται μη ζωστεί εκρηκτικά και τους πάρει μαζί του στον παράδεισο του Ισλάμ ο Πίκατσου.
Υπάρχει κι η τελευταία κινδυνολογία, ότι όντας διαρκώς σε σύνδεση για τις ανάγκες του παιχνιδιού, μας παρακολουθεί ένας τεράστιος μεγάλος αδελφός.
Η απάντηση, κι εδώ, είναι ότι, ούτως ή άλλως, από τη στιγμή που έστω χρησιμοποιούμε e-mail, τα ίχνη μας στο διαδίκτυο είναι γνωστά στην Google. Ξέρουμε το τίμημα, αλλά αν δεν έχουμε λόγο να κρύψουμε την ιδιωτικότητά μας μπορούμε να διαχειριστούμε τις όποιες συνέπειες. Οι άνθρωποι που πραγματικά κινδυνεύουν ζουν σε πραγματικά αστυνομικά κράτη, αντιμετωπίζουν αυταρχικές ηγεσίες και χάνουν τις ελευθερίες τους, ή και τις ζωές τους, για τις ιδέες τους, σε αυταρχικές χώρες όπου τα ατομικά δικαιώματα δεν προστατεύονται. Συρία, Ρωσία, Τουρκία – ιδού τρεις τέτοιες χώρες πολύ κοντά σε εμάς. Όπου αλίμονό σου αν είσαι διαφορετικός – είτε παίζεις είτε αρνείσαι να παίξεις Pokemon Go.
