Μια σύντομη αναδρομή στο «χρονικό» της ένταξης της Μεγάλης Βρετανίας στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ήταν πράξη ορθολογισμού και υπολογισμού των οικονομικών συμφερόντων, ενώ αποδεικνύεται ότι οι Βρετανοί και μετά την ένταξη τους στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα παρέμειναν «κρατιστές» και δε μεταλλάχτηκαν σε «φεντεραλιστές».
Κανείς, βέβαια, δεν μπορεί να παραβλέψει το «αυτοκρατορικό» παρελθόν της Μεγάλης Βρετανίας και τον δικαιολογημένο σε κάποιο βαθμό «μεγαλοϊδεατισμό», που απέρρεε από αυτό.
Έως τα μέσα, λοιπόν, της δεκαετίας του 1950 οικονομικοί λόγοι για την ένταξη της Βρετανίας στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) δε συνέτρεχαν. Κι αυτό γιατί τα οφέλη που προσποριζόταν η Βρετανία από τις εμπορικές συναλλαγές της στο πλαίσιο της Κοινοπολιτείας ήταν σημαντικότερα σε σύγκριση με εκείνα που θα προέκυπταν από εμπορικές συμφωνίες με τις χώρες που απάρτιζαν την Κοινή Ευρωπαϊκή Αγορά.
Ωστόσο, ακόμη και όταν τα οικονομικά δεδομένα άρχιζαν να αλλάζουν καθιστώντας επωφελέστερη την είσοδο της Μεγάλης Βρετανίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια κρατών, ανέκυψαν πολιτικά προβλήματα.
Χρειάστηκε να σημειωθεί η παταγώδης αποτυχία της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής στο ζήτημα της διώρυγας του Σουέζ, το 1956, που «ξεθώριασε» την εικόνα της ως παγκόσμιας δύναμης, για να ωθήσει την πολιτική ηγεσία σε συνάρτηση βέβαια με τις προοπτικές που διανοίγονταν για την οικονομία στην ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία επιτεύχθηκε τελικά το 1973 από τον πρωθυπουργό Τεντ Χιθ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1963 ο στρατηγός Ντε Γκωλ, πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, εξέδωσε το πρώτο του βέτο στην αίτηση της Μεγάλης Βρετανίας να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Πάντως κατά το χρονικό διάστημα των επόμενων είκοσι πέντε ετών από την ένταξη και κυρίως την περίοδο της διακυβέρνησης από τη Μάργκαρετ Θάτσερ, οι βρετανοί πολιτικοί είχαν προσχωρήσει στην αντίληψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως «χαλαρής» ένωσης κρατών έναντι αυτής της συμπαγούς ομοσπονδίας, στην οποία δεν θα καταπιέζονταν οι εθνικές ταυτότητες. Γι’ αυτό άλλωστε η Μεγάλη Βρετανία δεν προχώρησε αργότερα στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ).
Την άποψη αυτή απηχούσαν τα λόγια του Χάρολντ Μακμίλλαν, του πρώτου βρετανού πρωθυπουργού που αιτήθηκε την ένταξη της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, σε πολιτικό φυλλάδιο που εξέδωσε το Σεπτέμβριο του 1962 και τιτλοφόρησε "Britain, the Commonwealth and Europe".
Στο κείμενο αυτό, ο βρετανός πρωθυπουργός υποστήριξε, μεταξύ άλλων, τα εξής: "I myself believe that the bulk of public opinion is firmly against the extinction of separate national identities and would choose a Europe which preserved and harmonized all that is best in our different national traditions" (Προσωπικά πιστεύω ότι η πλειονότητα της κοινής γνώμης (στην Ευρώπη) διάκειται σθεναρά εναντίον της εξάλειψης των εθνικών ταυτοτήτων και θα επέλεγε μια Ευρώπη που να διατηρεί και να εναρμονίζει ό,τι καλύτερο υπάρχει στις διαφορετικές εθνικές παραδόσεις).
Η αντίληψη αυτή, που φαίνεται πως είναι εντυπωμένη στο DNA του βρετανικού λαού, εκφράστηκε και στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου. Προφανώς οι Βρετανοί θα κληθούν να πληρώσουν το οικονομικό αντίτιμο αυτής της απόφασης, που μπορεί να είναι αισθητά μεγαλύτερο από ό,τι θα περίμεναν ή τους είχαν προειδοποιήσει οι πολιτικοί.
Ωστόσο, η οικονομία της χώρας παραμένει ισχυρή, ενώ η ίδια διαθέτει και τη στήριξη των κρατών-μελών της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Η ύπαρξη, εξάλλου, του Σίτυ του Λονδίνου διασφαλίζει σε σημαντικό βαθμό την οικονομική της σταθερότητα.
Από την άλλη πλευρά όμως, οι ίδιοι οι Βρετανοί πολίτες, ακούγοντας τις προτάσεις του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για το πώς είναι δυνατό να ισχυροποιηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την απώλεια ενός σημαντικού μέλους της, οι οποίες φτάνουν μέχρι του σημείου να συστήσουν ελεγκτικά όργανα που θα παρεμβαίνουν και θα τροποποιούν τους κρατικούς προϋπολογισμούς των χωρών, ίσως να αισθάνονται δικαιωμένοι.
Είναι γεγονός ότι η ιμπεριαλιστική πολιτική σε σημείο ηθικού αμοραλισμού που ακολούθησε κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης η Γερμανία, κυρίως απέναντι στις ασθενέστερες χώρες της Ευρωζώνης, υποσκάπτει τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, για τους πολίτες των χωρών αυτών, η επιλογή μιας εθελούσιας εξόδου από την Ευρωζώνη θα είναι ιδιαίτερα επώδυνη.
Η τελευταία παρατήρηση μάλλον εξηγεί και τη βιασύνη με την οποία ο έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έσπευσε να μετατρέψει το ΟΧΙ του ελληνικού δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου 2015 σε ΝΑΙ, πράξη αδιανόητη αλλά και ασύμφορη για τους ιθύνοντες των δύο μεγάλων πολιτικών σχηματισμών στη Μεγάλη Βρετανία.
* Η φράση προέρχεται από το βιβλίο του βρετανού διπλωμάτη Stephen Wall, A Stranger in Europe. Britain and the EU from Thatcher to Blair, Oxford University Press, 2008, σ. 2.
