Από τη Βάσω Γώγου
30 χρόνια δημιουργικότητας
του Ελεύθερου Εργαστηρίου Εικαστικών
και Εφαρμοσμένων Τεχνών
της Δημοτικής Πινακοθήκης
Λάρισας-Μουσείου Γ.Ι. Κατσίγρα
Αν η παιδεία έχει ως τελικό στόχο την ανύψωση του ανθρώπου από άτομο σε πρόσωπο, με γνώση και ευαισθησία, με κρίση κι ανθρωπιά, με εσωτερική καλλιέργεια και κοινωνική συνείδηση, τότε η Τέχνη, που καλλιεργεί την ευαισθησία και τρέφεται από αυτή, που βαθαίνει το νόημα της ζωής και αποτελεί χώρο επικοινωνίας χωρίς φραγμούς, γλωσσικούς ή άλλους, είναι ένας πολύ σημαντικός και ουσιαστικός παράγων της Παιδείας.
Αυτές τις μέρες στην πόλη μας, έχουμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε και να χαρούμε την ετήσια έκθεση των εικαστικών έργων των μαθητών του Ελεύθερου Εργαστηρίου Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας-Μουσείου Γ.Ι. Κατσίγρα. Η έκθεση φέρει φέτος τον τίτλο «Τα Παιδιά και το Μουσείο» και είναι αφιερωμένη στα 30 χρόνια λειτουργίας του Ελεύθερου Εργαστηρίου. Ατομικές και ομαδικές εργασίες ζωγραφικής, κεραμικής και κατασκευές με διάφορα υλικά, γεμίζουν, με το φως και το χρώμα τους, χαρά, συγκίνηση και ψυχική ευφορία τον επισκέπτη που περιηγείται στο αίθριο της Δημοτικής Πινακοθήκης και θαυμάζει τα πάνω από 300 έργα των μαθητών του Εργαστηρίου. Τα έργα είναι εμπνευσμένα από τη συλλογή Κατσίγρα. Με παιδαγωγικά σωστή καθοδήγηση από τους ευρηματικούς δασκάλους του εργαστηρίου, τα παιδιά και οι έφηβοι μαθητές δεν αντιγράφουν τα πρότυπά τους αλλά τα ερμηνεύουν και τα μεταφέρουν στη δική τους πραγματικότητα. Με ελευθερία και ανοιχτά συναισθήματα, επιλέγουν τον δικό τους τρόπο γραφής, την κίνηση και το ρυθμό τους, για να αποδώσουν με μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα το δικό τους έργο, απελευθερώνοντας την δημιουργικότητά τους.
Παιδιά και έφηβοι που αισθάνονται ευχαρίστηση, ασφάλεια και σιγουριά καθώς ζωγραφίζουν, που δεν φοβούνται να εκφραστούν, που δεν φοβούνται την απόρριψη. Έχουν ήδη βιώσει ότι στο χώρο της τέχνης υπάρχουν κανόνες στιβαροί και λειτουργικοί, αλλά, από την άλλη, έχουν την ευκαιρία να βιώσουν, επίσης έμπρακτα, τους τρόπους που αυτοί οι κανόνες ελευθερώνουν, καθώς δεν υπάρχει μια μοναδική σωστή λύση, αλλά πολλές, τόσες όσες και οι δημιουργοί της. Κι έτσι, έχουν ξεφύγει από τη στερεότυπη αντίληψη "εγώ δεν ξέρω να ζωγραφίσω - ούτε μια ίσια γραμμή δεν μπορώ να τραβήξω'', αντίληψη που συνδέει τη χαρά της δημιουργίας μόνο με το εξαιρετικό ταλέντο και την ιδιαιτερότητα του μοναδικού που φανερώνεται ως εξαίρεση στον κανόνα.
Στα εγκαίνια της έκθεσης, είχαμε την ευκαιρία να δούμε τον ίδιο τον Δήμαρχο της πόλης να απονέμει τους τίτλους σπουδών στους μαθητές, αλλά και, μπροστά από τα έργα, χαρούμενα μουτράκια παιδιών που φωτογραφίζονται με τους δικούς τους και, πιο πίσω, διακριτικά να στέκονται οι δάσκαλοί τους μαζί με τους υπεύθυνους που εργάζονται και στηρίζουν με την καρδιά τους τα εργαστήρια.
Γίνεται πολλή δουλειά στο Ελεύθερο Εργαστήριο Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών. Και γίνεται πολλά χρόνια τώρα. Ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1986 από τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι.Κατσίγρα. Ταυτότητα και σκοπός του ως σχολείο καλών τεχνών, να οργανώσει κάθε δημιουργική προσπάθεια των ανθρώπων που θέλουν να ασχοληθούν με τις καλές τέχνες και που βρίσκουν ευχαρίστηση στην καλλιτεχνική δημιουργία.
Φιλοξενήθηκε, στην αρχή, στο "Σπίτι της Ειρήνης", μετά στους χώρους του Μύλου Παπά, και από το 2003 βρήκε την οριστική του στέγη στο νέο κτήριο του Μουσείου Κατσίγρα. Δόθηκε έτσι η δυνατότητα στους μαθητές του να βρίσκονται σε άμεση σχέση με τη ζωντανή τέχνη της συλλογής Κατσίγρα και των περιοδικών εκθέσεων που φιλοξενούνται ή διοργανώνονται από την Δημοτική Πινακοθήκη αλλά και με την εικαστική βιβλιοθήκη της.
Λειτουργούν τμήματα παιδικά, εφηβικά και ενηλίκων και οι δάσκαλοι τέχνης είναι απόφοιτοι της σχολής Καλών Τεχνών στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Πολλοί από τους δασκάλους του ήταν κάποτε μαθητές του Ελεύθερου Εργαστηρίου, που, μέσα από την εικαστική καλλιέργεια που απέκτησαν σ' αυτό, συνέχισαν το δρόμο των σπουδών τους σε Σχολές Καλών Τεχνών. Στα 30 χρόνια λειτουργίας του, λειτούργησαν τμήματα ζωγραφικής, γλυπτικής, κεραμικής, ψηφιδωτού, χαρακτικής, αγιογραφίας και μπατίκ σε πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια. Τα μαθήματα παρακολούθησαν περί τους 10.000 μαθητές, με μέσο όρο 400 άτομα το χρόνο.
Μια πολύβουη κυψέλη λοιπόν, που ο δημιουργικός βόμβος της παλεύει να δημιουργήσει αντίβαρο στον ακατέργαστο θόρυβο της πόλης μας. Το αναγνωρίζουμε και το χαιρόμαστε στις χριστουγεννιάτικες και αποκριάτικες παρεμβάσεις στην πόλη, στη σημαντική συμμετοχή στο Φεστιβάλ Πηνειού, στις εκθέσεις όλων των τμημάτων του.
Πόσοι, όμως, από εμάς γνωρίζουμε τις διακρίσεις Α΄ θέσης και Α΄ βραβείων σε διαγωνισμούς, τόσο πανελλαδικής όσο και πανευρωπαϊκής εμβέλειας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕSΑ), πανελλαδικοί διαγωνισμοί ζωγραφικής του Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης, κ.ά. ); Πόσοι από εμάς ξέρουμε ότι δόθηκε σε μαθήτρια του ελεύθερου εργαστηρίου το Α΄ βραβείο στη 4η Bienalle Παιδικής Τέχνης που διοργανώθηκε από την Ακαδημία Παιδικής Τέχνης με έδρα την Ξάνθη;
Ευτύχησα να είμαι μια από τους ενήλικες μαθητές του εργαστηρίου στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του και νοιώθω χρέος μου να αναγνωρίσω δημόσια την συμβολή του Ελεύθερου Εργαστηρίου και των δασκάλων του στην εικαστική και δημιουργική μου αναζήτηση. Ένας χώρος με στιβαρή δομή και οργάνωση, με εξαιρετική επιλογή δασκάλων και πλούσιο πρόγραμμα σπουδών, που δεν είχε τίποτε να ζηλέψει από αντίστοιχα σχολεία τεχνών. Οι δάσκαλοί μας τότε, ο Νίκος Σαμαράς στο σχέδιο, με την επιμονή του στη ροή του φωτός στο χώρο, ο Αντρέας Γιαννούτσος, να ανοίγει τα μάτια αλλά και την ύπαρξή μας ολόκληρη στο χρώμα και στις ιδιαίτερες λειτουργίες του - συγκλονιστικά μαθήματα χρωματολογίας καθώς οι θεωρίες της, εφαρμοσμένες στα έργα μας, συνομιλούσαν με τα έργα της παγκόσμιας τέχνης, ο Γιάννης Χριστάκης και οι σπουδές γυμνού που μπόλιαζαν με περαιτέρω αναζήτηση την πορεία όλων μας. Και δίπλα μας, στα άλλα εργαστήρια: Η Τζένη Μπαμπαλή να διδάσκει ψηφιδωτό σε μαθητές που έγιναν κι εκείνοι καταξιωμένοι δάσκαλοι τα κατοπινά χρόνια. Ο Σωτήρης Αναγνωστόπουλος, βυζαντινή ζωγραφική, η Κάκια Χαλήμαγα - Χατζή, εικαστικό κουκλοθέτρο, η Έφη Μαλάκη, ο Κλεάνθης Χατζινίκος... Κι πολλοί, πολλοί άλλοι που συνέβαλλαν μέσα από το Ελεύθερο Εργαστήριο στην εικαστική παιδεία αυτού του τόπου.
Έσχατη αλλά, όχι και λιγοστή, η τιμή και η αναφορά στην αείμνηστη Ειρήνη Κατσίγρα - Λύτρα που με όλη την καρδιά της πρόσφερε έργο ζωής στη Δημοτική Πινακοθήκη και στα εργαστήριά της. Με την ποιότητα της προσφοράς της και την έγνοια της για την ουσιαστική πορεία του θεσμού, "ίσκιωνε" τον τόπο και αγκάλιαζε με ζεστασιά και φροντίδα κάθε δραστηριότητα. Εγγύηση πολύτιμη η παρουσία της.
Το Ελεύθερο Εργαστήριο Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας-Μουσείου Γ.Ι. Κατσίγρα υπήρξε όραμα των πρωτεργατών του, αλλά και όσων δούλεψαν από διάφορα μετερίζια για να το υλοποιήσουν. Όλοι, όσοι συνεχίζουν να πιστεύουν σ' αυτό, δεν παύουν να οραματίζονται και να προσδοκούν την ενίσχυση της εικαστικής παιδείας της πόλης μας με την ίδρυση Σχολής Καλών Τεχνών στην Λάρισα.
Στο Ελεύθερο Εργαστήριο, εκτός από την άσκηση του χεριού και την καλλιέργεια της οπτικής ευαισθησίας, δίνεται η δυνατότητα στο παιδί και στον ενήλικα να βιώσει βαθύτατη ικανοποίηση μέσα από τη δημιουργική πράξη. Γιατί η δημιουργία είναι από τα κυριότερα αιτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι το στοιχείο που συνδέει τον άνθρωπο με την αρχή και το τέλος. Η φράση του Ρομέν Ρολάν "το να δημιουργείς είναι σαν να σκοτώνεις το θάνατο" θεωρώ πως είναι μια από τις πιο ουσιαστικές ερμηνείες της δημιουργικής πράξης και της Τέχνης γενικότερα. Είναι αυτή η προσέγγιση που σμίλεψε τον τρόπο μας να βλέπουμε την Τέχνη και συνακόλουθα τη ζωή σε όλους εμάς που υπήρξαμε μαθητές του Ελεύθερου Εργαστηρίου στα 30 χρόνια της λειτουργίας του. Ευχαριστούμε.
Η Βάσω Γώγου, είναι θεολόγος-φιλόλογος
