Από τον Κώστα Γκούμα
Πλημμύρες, ζημιές, αποζημιώσεις και όλα τα παρόμοια βρέθηκαν αυτές τις ημέρες στην ημερήσια διάταξη. Η κατάσταση γνώριμη, τη ζήσαμε πολλές φορές τα τελευταία χρόνια, τόσο που οι πολίτες θα αρχίσουν να πιστεύουν πως πρόκειται για ένα φαινόμενο φυσιολογικό οι συνέπειες του οποίου δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν παρά μόνο με... αποζημιώσεις.
Είναι άραγε έτσι τα πράγματα; Κάθε άλλο.
Η πλημμύρα σε ένα ποταμό είναι απλά η υπερσυγκέντρωση απορροών από την ευρύτερη λεκάνη του, φαινόμενο απολύτως προβλέψιμο χάρις στην εντυπωσιακή πρόοδο όλων των σχετικών επιστημών (π.χ. μετεωρολογία) και των αντίστοιχων τεχνικών μέσων που σήμερα διατίθενται.
Για την αντιμετώπιση λοιπόν του φαινομένου, την προστασία πρωτίστως της ζωής των πολιτών, των οικισμών αλλά και των καλλιεργειών, απαιτείται απλά ο προγραμματισμός και η εκτέλεση κατάλληλων τεχνικών έργων. Συνήθη τέτοια έργα είναι τα αντιπλημμυρικά προστατευτικά αναχώματα σε ποταμούς και ρέματα που διέρχονται από κατοικημένες περιοχές. Μεγαλύτερης κλίμακας είναι οι ταμιευτήρες-φράγματα στα ορεινά - ημιορεινά του θεσσαλικού κάμπου σε κατάλληλες θέσεις για την συγκράτηση αυτών των απορροών νερού και την απόδοση τους, την κατάλληλη χρονική περίοδο και με σωστό προγραμματισμό, για πολλές και ποικίλες χρήσεις (ύδρευση, αρδεύσεις, ηλεκτρική ενέργεια, εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων, κ.ο.κ.).
Με τα έργα αυτά οι πλημμυρικές παροχές στους ποταμούς είναι όχι μόνο διαχειρίσιμες αλλά (με τις προϋποθέσεις που προαναφέραμε) ταυτόχρονα αποδίδουν τα μέγιστα σε όλους τους χρήστες νερού. Είναι προφανές λοιπόν ότι εάν είχαμε προγραμματίσει και είχε αρχίσει, η σταδιακή έστω, κατασκευή κάποιων από αυτά τα έργα περιμετρικά του κάμπου, όχι μόνο δεν θα είχαμε – παρόμοιες με τις πρόσφατες – καταστροφές και αποζημιώσεις, αλλά θα είχαν αποσβεστεί σε σχετικά μικρό διάστημα και οι δαπάνες για την κατασκευή τους.
Ενημερωτικά αναφέρουμε ότι σήμερα στη λεκάνη του Πηνειού, τέτοιο αξιόλογο έργο συγκράτησης – ταμίευσης υδάτων στα ημιορεινά είναι μόνο το φράγμα Σμοκόβου (το φράγμα Ταυρωπού, παρόμοιο θεσσαλικό έργο, βρίσκεται στη λεκάνη Αχελώου).
Εδώ και πολλές δεκαετίες έχει προταθεί τεκμηριωμένα η κατασκευή αντίστοιχων έργων σε πολλές περιοχές της Θεσσαλίας (Πύλη, Μουζάκι, Νεοχώρι Τρικάλων, Ελασσόνα, Ενιπέα Φαρσάλων, κ.α.). Εκπονήθηκαν περιστασιακά κάποιες μελέτες, ανάλογα και με τις κατά καιρούς πιέσεις τοπικών παραγόντων και τις υφιστάμενες πιστώσεις των αρμόδιων υπηρεσιών. Όμως ούτε από την Περιφέρεια, ούτε από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και φυσικά ούτε και από τα συναρμόδια Υπουργεία, εκπονήθηκε ένας ολοκληρωμένος προγραμματισμός και σχεδιασμός (master plan) για τα σοβαρά αυτά θέματα, κάτι που σημαίνει ότι είμαστε σε πλήρη αδυναμία στο ορατό μέλλον να μετατρέψουμε τον εφιάλτη των πλημμυρών σε ευκαιρία (κάτι που έκαναν πολλές χώρες όπως π.χ. η Ισπανία) για την επωφελή συγκέντρωση και διαχείριση των νερών που η φύση προσφέρει. Ως απλοί θεατές λοιπόν αρκούμαστε να παρακολουθούμε το δράμα των θιγομένων συμπολιτών μας, τη διάθεση σημαντικών οικονομικών πόρων – από το υστέρημα των ισχνών διαθεσίμων μας – για αποζημιώσεις, την ίδια ώρα που τα πλημμυρικά νερά συνεχίζουν «αμέριμνα» την πορεία τους για τις εκβολές του ποταμού, υπενθυμίζοντάς μας μία ακόμη χαμένη ευκαιρία αξιοποίησής τους.
Όμως για τη Θεσσαλία οι κίνδυνοι από τις πλημμύρες δεν περιορίζονται μόνο στον κάμπο της λεκάνης Πηνειού. Δυστυχώς και στη λεκάνη Αχελώου, στη δυτική ορεινή Θεσσαλία, τα πράγματα είναι εξίσου, ίσως και περισσότερο, επικίνδυνα. Εκεί ορισμένα έργα ταμίευσης έχουν από χρόνια προχωρήσει ή ολοκληρωθεί, όπως π.χ. το φράγμα Μεσοχώρας Τρικάλων. Στο έργο αυτό η (τεχνητή) λίμνη δεν μπορεί να λειτουργήσει και να συγκρατήσει νερά (λόγω των ιδεοληψιών και της ανευθυνότητας των αρμόδιων πολιτικών), οπότε είναι πολύ μεγάλος ο κίνδυνος για πιθανή έμφραξη της σήραγγας – από όπου διέρχονται σήμερα τα νερά του Άνω Αχελώου – με συνέπεια ανυπολόγιστες καταστροφές. Και στην περίπτωση αυτή, η ευλογία που η φύση μας προσφέρει με τα πολλά νερά που θα δημιουργήσουν την λίμνη Μεσοχώρας, για την ώρα μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη.
Λίγο πιο κάτω νότια, στη θέση Συκιά Καρδίτσας, βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή του ομώνυμου φράγματος. Και εκεί ο κίνδυνος έμφραξης της σήραγγας διέλευσης των υδάτων του Αχελώου είναι εξίσου υπαρκτός. Μάλιστα στην περίπτωση της Συκιάς οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται λόγω και της υφιστάμενης διασύνδεσης των δύο λεκανών (Αχελώου και Πηνειού) μέσω της ολοκληρωμένης μεν, όχι όμως και επενδυμένης, σήραγγας Πευκοφύτου. Η σήραγγα αυτή είναι πιθανόν να δεχθεί πλημμυρικά νερά από παραπόταμο του Αχελώου (στην περιοχή Αγορασιάς), με συνέπεια να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να «πνιγεί» κυριολεκτικά η περιοχή Μουζακίου, κάτι που αποφύγαμε στις πλημμύρες του 2015 για λίγα μόλις χιλιοστά βροχής.
Όλα αυτά τα έχουν καταγγείλει με έγγραφα και με δημόσιες δηλώσεις τους όλοι οι Θεσσαλοί παράγοντες (Βουλευτές, Περιφέρεια, ΠΕΔ, Επιμελητήρια κ.λ.π.), αλλά δυστυχώς και στο ζήτημα αυτό η ακινησία στα έργα Αχελώου συνεχίζεται χάρις στην μειωμένη αίσθηση ευθύνης των αρμοδίων.
