Από τον Γιώργο Ν. Ξενόφο
Διάταγμα των Μεδιολάνων (αλλιώς και διάταγμα του Μιλάνου, καθώς τα Μεδιόλανα είναι το - από τα λατινικά εξελληνισμένο - όνομα του σημερινού Μιλάνου της Ιταλίας) ονομάζεται το διάταγμα της θέσπισης της ανεξιθρησκείας στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με το οποίο ο Μέγας Κωνσταντίνος σταμάτησε τους διωγμούς των Χριστιανών το 313 μ.Χ. Με το διάταγμα νομιμοποιήθηκε η χριστιανική εκκλησία ως "επιτρεπομένη θρησκεία" (βλ. Rejigio jicita), οι οπαδοί της οποίας έπρεπε να προσεύχονται στο δικό τους θεό για την ευτυχία του κράτους. Με αυτή την κίνηση ο Κωνσταντίνος δεν έκανε το χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας, απλώς εγγυήθηκε την ανοχή του κράτους απέναντι στους χριστιανούς. Παρόλο που το διάταγμα ίσχυε οι διωγμοί σταμάτησαν μόνο όταν ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας (324). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι χριστιανοί να τελούν ελεύθερα τις θρησκευτικές τους τελετές. Ιστορική αναδρομή. Το πλήρες όνομά του ήταν Imerator Ceasur Clandius Valerius Constatinus Augustus - όταν από το 324 έγινε μονοκράτωρ. Γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 280. Κατ΄ άλλους λίγο νωρίτερα, κατ΄ άλλους λίγο αργότερα, στη Ναϊσό, (Νίσσα) της Σερβίας. Τα νεανικά του χρόνια τα πέρασε ως όμηρος στην αυλή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού ή στην αυλή του συναυτοκράτορα Γαλερίου. Όμηρος ώστε να εμποδιστεί ο πατέρας του που ήταν Καίσαρ, ο Κωνσταντίνος ο Χλωρός, να επαναστατήσει εναντίον του αυτοκράτορος. Ίσως γνώρισε το μαρτύριο του αγίου Γεωργίου και τα θαύματά του στην Ανατολή, γιατί η αγάπη του προς τους μάρτυρες πρέπει να έχει κάποιο ουσιαστικό έρεισμα. Υπήρξε γενναίος πολεμιστής με πολλά προσόντα, με ηρωικό φρόνημα.
Στην αρχή ενυμφεύθη τη Νινευίνα και απέκτησε τον Κρίσπο, το πρώτο παιδί του. Για πολιτικούς λόγους, όπως και ο πατέρας του, αναγκάστηκε να χωρίσει τη Νινευίνα και να νυμφευθεί την κόρη του συναυτοκράτορος. Μαξιμιλιανού, την Φαύστα. Απέκτησε από την Φαύστα τρεις γιους. Τον Κωνσταντίνο, τον Κωνστάντιο και τον Κώνσταντα που βασίλευσαν και οι τρεις. Βλέπετε, όλα τα ονόματα στρέφονται γύρω από την ίδια ρίζα.
Ο Διοκλητιανός εφήρμοσε ένα νέο σύστημα διοικήσεως, την Renovatio Imperius, την ανανέωση της αυτοκρατορίας από το 285, την τετραετία. Ο Διοικητιανός ήταν ο πρώτος Αυγουστος και Καίσαρ, δεύτερος Αύγουστος θα λέγαμε ο Γαλέριος. Βοηθός του στην Ανατολή. Ο Μαξιμιανός επίσης συναύγουστος, είχε καίσαρα τον Κωνστάντιο Χλωρό, τον πατέρα του Κωνσταντίνου στη Νίσσα. Το 305, την 1η Μαΐου, παραιτήθηκε ο Διοκλητιανός και ο Μαξιμιανός και ο Χλωρός ανακηρύχθηκε Αύγουστος στην Δύση και ο Γαλέριος, στην Ανατολή.
Ο Κωνσταντίνος τότε εκλήθη στη Δύση, κοντά στον πατέρα του. Το 306 επέρχεται ο θάνατος του Κωνσταντίνου Χλωρού και στις 25 Ιουλίου του 306, ο στρατός ανακήρυξε τον Κωνσταντίνο αυτοκράτορα. Δεν υπήρχε κληρονομικότητα της βασιλείας, όπως όλη την περίοδο του Βυζαντίνου, της Νέας Ρώμης δηλαδή, της Ρωμανίας, όπως δεν υπήρχε και στην αρχαία Ελλάδα. Κληρονομικοί θεσμοί δεν υπήρχαν, θεσμοθετημένη κληρονομική διαδοχή. Ο στρατός η σύγκλητος και ο λαός μπορούσαν να δεχθούν το γιο κάποιου να τους διαδεχθεί, αλλά όχι κληρονομικώ δικαιώματι.
Ο Κωνσταντίνος λοιπόν ανακηρύχθηκε από το στρατό και τη σύγκλητο αυτοκράτωρ. Αλλά και ο Μαξέντιος, ο γιος του Μαξιμιανού, το ίδιο έτος στις 28 Οκτωβρίου, ανακηρύχθηκε και αυτός αυτοκράτορας. Το 311 αποθνήσκει ο Γαλέριος και τον διαδέχεται ο Λικίνιος που έλαβε ως σύζυγος την Κωνσταντία - Κωνσταντία και αυτή θετή αδελφή του Κωνσταντίνου. 28 Οκτωβρίου του 312 ο Κωνσταντίνος νίκησε τον Μαξέντιο στη Μιλβία, κατ΄ άλλους Μουλβία, γέφυρα. Η σύγκλητος ανακήρυξε τότε πρώτον Αύγουστο τον Κωνσταντίνο. Το 313 ο Λικίνιος νίκησε το Μαξιμίνο. Και μένουν τώρα δύο Αύγουστοι.
Ο Κωνσταντίνος ο πρώτος Αύγουστος και ο Λικίνιος δεύτερος Αύγουστος. Έτσι το 313 εκδίδεται το περιβόητο διάταγμα των Μεδιολάνων. Το 321 ο Λικίνιος επαναφέρει τους διωγμούς με νέο διάταγμα εναντίον των χριστιανών ενώ το 313 είχε αποφασιστεί, με πρώτο τον Κωνσταντίνο, να πάψουν οι διωγμοί. Επέρχεται η σύγκρουση μεταξύ των δύο και η ήττα του Λικινίου. Το 324 ο Κωνσταντίνος γίνεται μονοκράτορας, η αυτοκρατορία αποκτά ενότητα σε μια αχανή έκταση. Από την Θούλην, που μπορεί να ήταν η σημερινή Ισλανδία, ή τουλάχιστον η Ιρλανδία, μέχρι την Περσία και την Ινδία. Επομένως γίνεται ένα ενιαίο κράτος, με μια κεντρική εξουσία, έναν κεντρικό αυτοκράτορα. Το 325 συγκαλεί την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο και το 330 εγκαινιάζει τη νέα πρωτεύουσα, τη Νέα Ρώμη. Στις 22 Μαΐου του 337 πεθαίνει στο Δρέπανο της Βιθυνίας - Μικρασία που ήταν η πόλη καταγωγής της Αγίας Ελένης και γι΄ αυτό ονόμασε την πόλη αυτή Ελενούπολη. Βαπτίστηκε από το φίλο του, Ευσέβιο Νικομηδείας, με λευκή εσθήτω, ως κατηχούμενος και μετά από λίγο αρρώστησε και πέθανε σε ηλικία περίπου εξήντα ετών. Η σωρός του μεταφέρθηκε και ετάφη στη νέα πρωτεύουσα, τη Νέα Ρώμη. Η προσωπικότητα. Το Διάταγμα των Μεδιολάνων, ως γνωστόν, συνδέεται με τη μεγάλη προσωπικότητα της Βυζαντινής αλλά και της εκκλησιαστικής ιστορίας μας, τον ισαπόστολο και άγιο Μέγα Κωνσταντίνο. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος δεν γεννήθηκε χριστιανός είχε, ωστόσο, από πολύ νωρίς απορρίψει την ειδωλολατρική πολυθεΐα και είχε προσχωρήσει σαφέστατα στο μονοθεϊσμό του πατέρα του, με αποτέλεσμα να βρίσκεται εγγύτερα προς την χριστιανική μονοθεϊστική πίστη. Αλλά όχι μόνο αυτό! Γεγονότα και πρόσωπα (λ.χ. το περίφημο όραμα ή η θεοσημία, παραμονές της συγκρούσεώς του με τον Μαξέντιο, ο σεβασμός προς το χριστιανικό σύμβολο και το μονόγραμμα του Χριστού, η μητέρα του, η ευσεβής αγία Ελένη, κ.λπ.) φαίνεται πως τον οδήγησαν, όχι μόνον στη θετική στάση του προς τον Χριστιανισμό, αλλά και στη μεταστροφή του προς αυτόν. Με βεβαιότητα πρέπει να λεχθεί, πως επρόκειτο για μια δυναμική προσωπικότητα με ιδιαίτερα οξυδέρκεια και πολιτικό όραμα. Σύντομα κατανόησε ότι η πολιτική των διωγμών που ακολουθείτο από τους προκατόχους του Ρωμαίους αυτοκράτορες, δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ηρεμίας, της ευημερίας και προπάντων της ενότητας της αυτοκρατορίας. Ο Κωνσταντίνος, με κατάλληλη πνευματική ετοιμότητα και πολιτική ωριμότητα, θα εντοπίσει στην χριστιανική εκκλησία τον αναγκαίο εκείνο οικουμενικό παράγοντα που θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να συμβάλει στην αναζωογόνηση, ενοποίηση και ειρήνευση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι αποκαλούμενες "Αποφάσεις των Μεδιολάνων" (στις αρχές του 313) θα αποτελέσουν την πρώτη θεσμική πράξη του ιδρυτή της νέας ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία θα ευνοήσει έμμεσα και άμεσα την εξάπλωση και επικράτηση της χριστιανικής θρησκείας. Πρόκειται για το περίφημο πλέον σήμερα "Διάταγμα των Μεδιολάνων", το οποίο ουσιαστικά αποτελεί την πρώτη στην παγκόσμια ιστορία οικουμενική διακήρυξη και κατοχύρωσης της θρησκευτικής ανεξιθρησκείας και ακολούθως της αρχής της θρησκευτικής ελευθερίας. Επρόκειτο για μια όντως επαναστατική και θαρραλέα για την εποχή εκείνη νομοθεσία, η οποία, για πρώτη φορά, ανεγνώριζε ισότιμη αξία και ανάλογη μεταχείριση σε όλες τις θρησκευτικές παραδόσεις της αυτοκρατορίας και έμελε να οδηγήσει στη σταδιακή επικράτηση και τελικά θεσμική κατοχύρωση του χριστιανισμού.
