Από τον Ηρακλή Τσιάμαλο*
Παρόλο που είναι φτιαγμένη με ελληνικά υλικά ,η λέξη ουτοπία (ου-τόπος) δεν αποτελεί ελληνική επινόηση. Ίσως γιατί μια απαραίτητη προϋπόθεση για να ορίσεις κάτι είναι να το διακρίνεις καθαρά. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, οι Έλληνες συχνά μπερδεύουμε το πραγματικό και το φανταστικό με συνέπεια να ξεπηδούν πανέμορφες ιστορίες, καινούργιες έννοιες (π.χ. δημοκρατία και θέατρο ) αλλά και φοβερές καταστροφές , ειδικά όταν μόνο εμείς βλέπουμε με ένα ιδιαίτερο τρόπο μια κατάσταση, έχοντας όλους τους υπόλοιπους απέναντί μας.
Ουτοπία πρώτη: Δεν πρέπει να υπάρχουν πουθενά φράχτες και οι πρόσφυγες να πηγαίνουν όπου θέλουν. Είναι κανείς που διαφωνεί με αυτή την τοποθέτηση σε ένα τέλειο κόσμο όπου δεν θα υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί και όλοι άνθρωποι θα ζουν αδελφωμένοι;
Πραγματικότητα πρώτη. Ακόμη και αν όλοι οι Έλληνες συμφωνούσαμε με την παραπάνω θέση, δε θα μπορούσαμε να την επιβάλουμε σε όλους τους ξένους εταίρους μας. Ειδικά σε αυτούς που έχουν τον ακόλουθο οδηγό: Θέλω να ξέρω πόσοι και ποιοι ξένοι βρίσκονται στη χώρα μου, και πού ζουν. Άραγε γνωρίζουμε ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι ταυτότητες αλλάζουν όταν οι κάτοικοι αλλάζουν σπίτι και γειτονιά; Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν κράτη όπου οι αρχές ξέρουν για τους πολίτες, πέρα από τη διεύθυνση κατοικίας τους , ποιοι μένουν σε κάθε διαμέρισμα;
Ουτοπία δεύτερη: Τα ευρωπαϊκά κράτη δεν έχουν το δικαίωμα να κάνουν μονομερείς ενέργειες κλείνοντας τα σύνορα και εμποδίζοντας τις ροές των προσφύγων.
Πραγματικότητα δεύτερη: Σχεδόν όλες ευρωπαϊκές χώρες πλέον στηρίζουν ή ανέχονται το κλείσιμο των συνόρων. Έχουμε αναρωτηθεί αν βλέπουν την Ελλάδα ως χώρα που κάνει μονομερείς ενέργειες, καθώς επιτρέπει όλους τους ξένους ανεξαιρέτως να περνούν τα ελληνικά θαλάσσια σύνορα;
Ουτοπία τρίτη: Η Ε.Ε οφείλει να λύσει το πρόβλημα καθώς δεν έκανε τίποτα να μην ξεσπάσει ή να σταματήσει ο πόλεμος στη Συρία. Είναι δικιά της ευθύνη να δώσει λύσεις.
Πραγματικότητα τρίτη: Η Ελλάδα δεν είναι μέρος της Ε.Ε; Ποιες πρωτοβουλίες πήρε για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες; Ποιο σχέδιο παρουσίασε για το προσφυγικό; Γιατί δε ζήτησε από την Ε.Ε βοήθεια από τη πρώτη στιγμή για να διαχειριστεί ένα φαινόμενο που την ξεπερνά;
Ο ρόλος του συναισθήματος στην ελληνική ζωή, δε χρειάζεται να αναλυθεί. Ούτε μπορεί κανείς να αρνηθεί την αυθόρμητη και καθόλα αξιέπαινη προσπάθεια των απλών ανθρώπων να βοηθήσουν τους δύσμοιρους πρόσφυγες. Από την άλλη όμως, οφείλουμε να συμφωνήσουμε ότι δεν είναι δυνατό να χαραχτεί μεταναστευτική πολιτική με βάση συναισθήματα και ουτοπίες. Όσες φορές στην ιστορία χαθήκαμε σε ουτοπικούς λαβύρινθους το αποτέλεσμα ήταν πάντα το ίδιο: Γινόμασταν έρμαιο των διαθέσεων κάποιων άλλων χωρών που συμμαχούσαν, αφήνοντας μας μόνους και ανίσχυρους. Να θυμηθούμε τον κοινό παρανομαστή του «άτυχου» πόλεμου του 1897 (ανόητος και βλακώδης θα έπρεπε να λέγεται), της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922, του Εμφύλιου, της τραγωδίας της Κύπρου το 1974; Ουτοπίες και συναισθήματα μας εμπόδιζαν να δούμε καθαρά την καταστροφή που ερχόταν. Ας αναλογιστούμε λίγο: Δε θα ήταν προτιμότερο για την Ευρώπη, για την Ελλάδα, αλλά και για τους ίδιους τους ξένους που εγκλωβίστηκαν στη χώρα μας, να είχε συμφωνηθεί (από όλους τους εταίρους!) ένας συγκεκριμένος αριθμός προσφύγων που η Ε.Ε μπορούσε να δεχτεί και να μοιράσει σε όλες τις χώρες-μέλη της, με εφαρμογή της συμφωνίας αποκλειστικά από μια ενισχυμένη FRONTEX; Σ’αυτή την περίπτωση δε θα γίνονταν δεκτοί ή θα επαναπροωθούνταν στην Τουρκία όλοι οι μετανάστες που δεν προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες. Ο αριθμός των προσφύγων που μπορεί να απορροφήσει η Ε. Ε είναι το άθροισμα των ατόμων που κάθε χώρα κρίνει ότι μπορεί να διαχειριστεί. Θα ήταν μια πρώτης τάξης ευκαιρία να λυθούν όλες οι ελληνοτουρκικές διαφορές και να ξεκαθαριστούν τα εναέρια και θαλάσσια σύνορα, με την Τουρκία να έχει συνομιλητή ολόκληρη την Ε.Ε. Δεν είναι εύκολη απόφαση να διώχνεις κάποιον που έχει φτάσει στα σύνορά σου, όμως από την άλλη και οι ίδιοι οι ξένοι θα προστατεύονταν από τους διακινητές, την κάθε είδους εκμετάλλευση και την απελπισία της Ειδομένης. Ταυτόχρονα η Ε.Ε μέσα από αυτή την κρίση, έχει ( ή μήπως είναι σωστότερο να λέμε είχε;) την ευκαιρία να πάρει τα χαρακτηριστικά μια ομοσπονδίας κρατών που έχουν μια κοινή φωνή σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.
Η Συρία ήταν μια καταπληκτική χώρα και οι σημερινοί πρόσφυγες που περνούν από την Ελλάδα είναι η μορφωμένη και εύπορη αριστοκρατία της. Οι Έλληνες, παραμένοντας στην πρώτη γραμμή των χωρών που τους βοηθούν, χωρίς αστερίσκους και προϋποθέσεις, από τη μια θα είμαστε εντάξει με τη συνείδηση μας και από την άλλη ως η πλησιέστερη προς τη Συρία χώρα της Ε.Ε ( μαζί με την Κύπρο), μπορούμε να είμαστε ανάμεσα στις χώρες που θα έχουν τον πρώτο λόγο στην ανοικοδόμηση της.
Ο κ. Ηρακλής Τσιάμαλος είναι φιλόλογος
