* Από τον Ντίνο Διαμάντο
Μια σημαντική ευκαιρία μας δίνει για μια ακόμα φορά ο συμπολίτης μας γιατρός κος Νίκος Παπαθεοδώρου με την ενδιαφέρουσα σημερινή εκδήλωση για τα ονόματα των δρόμων και πλατειών της Λάρισας και την ιστορική τους διαδρομή.
Οι δρόμοι μιας πόλης είναι πράγματι ένας από τους κατ' εξοχήν «τόπους» της συλλογικής μνήμης.
«Τόποι» διαρκείς και καθημερινοί, που ίσως γι' αυτό περνούν και απαρατήρητοι.
Στην ουσία όμως επιτελούν την ίδια λειτουργία με τα μνημεία, τις προτομές και τα αγάλματα. Τιμούν ιστορικά γεγονότα και ανώνυμους ή επώνυμους ήρωες.
Είναι τα υλικά υποστηρίγματα και τα ηθικά προτάγματα μιας εθνικής πρωτίστως αλλά, και μιας τοπικής δευτερευόντως μνήμης, η οποία ενισχύεται επιπλέον από τους περιοδικούς εορτασμούς και τις επετειακές εκδηλώσεις.
Η αναφορά σε αυτή επί του "δημοσίου χώρου" αποτελεί μια ιστορική συνέχεια που συμβάλει στην ιστορική γνώση, στη συλλογική μνήμη και στην κοινωνική συνοχή.
Φυσικά το Έθνος, το κράτος, ο Δήμος, προσδιορίζει "θεσμούς" που διαφυλάττουν την ιστορική γνώση και συνέχεια: βιβλιοθήκες, χώροι θέασης και ακρόασης.
Η ονοματοθεσία των δρόμων όμως, αποτελεί μια διαδικασία παράλληλη και συγγενή προς τη δημιουργία θεσμών επιφορτισμένων με τη μελέτη του παρελθόντος και τη συντήρηση της ιστορικής μνήμης.
Βρίσκεται ωστόσο στα όρια της επίσημης και της μη επίσημης μνήμης και κατά τούτο θα μπορούσε να είναι χρήσιμο τεκμήριο για τα στοιχεία που πραγματικά συνθέτουν τη μνήμη μιας κοινότητας.
Τα στοιχεία αυτά εξάλλου διαρθρώνονται σύμφωνα με εσωτερικές διαβαθμίσεις και ιεραρχήσεις που εξαρτώνται, στη συγκεκριμένη περίπτωση, από τη σχετική σημασία ενός δρόμου αν είναι κεντρική λεωφόρος, δευτερεύουσα αρτηρία ή απλώς μικρό στενό.
Οι αλλαγές των ονομάτων των δρόμων ή, πάλι, οι αντιστάσεις στη χρήση των νέων ονομάτων στην καθημερινή επικοινωνία μπορούν επίσης να είναι αποκαλυπτικές για τις παραμέτρους της συλλογικής μνήμης.
Σε κάποιες πόλεις, οι πινακίδες των δρόμων είναι οι ίδιες ένα σύντομο μάθημα ιστορίας: κάτω από το όνομα του δρόμου, η επεξήγηση («οδός Π. Τσαλδάρη»: «Ελληνας πολιτικός, 1867-1936»). Σε άλλες πάλι, κανείς δεν κάνει τον κόπο να κοιτάξει τις πινακίδες.
Ακόμα και οι "παλιές ονομασίες εποχής" (πχ τοπωνύμια και οδοί επι Τουρκοκρατίας" τίθενται στη διερεύνηση των ειδικών η χρησιμότητα η μη της σύγχρονης αναφοράς τους σε παρένθεση.
Η θέση της ιστορίας και κυρίως ποιας ιστορίας στο σύστημα ονοματοθεσίας των δρόμων μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα, δεδομένου ότι αντικατοπτρίζει με τον πλέον εναργή τρόπο την κυρίαρχη εικόνα για το συλλογικό.
Οι επιλογές αυτές εξαρτώνται βεβαίως κατ' εξοχήν από τη βούληση της δημοτικής ή της κρατικής αρχής και δεν ανήκουν σ' αυτό που ονομάσαμε «μη επίσημη» μνήμη. Πολλές φορές δε, ξεφεύγουν του "μέτρου" και με αδιάφορη στάση η, ακόμα και με "ταπεινά ελατήρια" προσδίδουν "καθ' υπερβολή τιμή".
Για την ανίχνευση πάντως των «τόπων» της μνήμης με οδηγό τα ονόματα των δρόμων, δεν αρκούν μόνο οι παρουσίες και οι συχνότητές τους.
Σημαντικές είναι και οι απουσίες και οι σιωπές. Κάποτε μάλιστα, σημαντικότερες.
Στη Λάρισα, από την πρώτη στιγμή της θητείας μας, θεωρήσαμε άκρως σημαντικό το ζήτημα της ονοματοθεσίας δημοσίων χωρών.
Γι αυτό και καταθέσαμε εισηγητικό σημείωμα έναρξης ουσιαστικής λειτουργίας της αρμόδιας άτυπης επιτροπής του Δημοτικού Συμβουλίου όπου μεταξύ άλλων προτείναμε:
* Να διερευνηθεί και να θεσμοθετηθεί από το ΔΣ ένα «πλαίσιο αρχών ονοματοθεσίας», δηλαδή, ένας οδηγός ονοματοθεσίας που θα καθορίζει για παράδειγμα τις θεματικές προτεραιότητες της πόλης να τιμήσει ανθρώπους και γεγονότα σημαντικά, τους χωρικούς προσδιορισμούς και περιορισμούς, τα κριτήρια μετάθεσης/ αντικατάστασης/ κατάργησης υφιστάμενης ονοματοθεσίας.
* Να υπάρξει μία ανοικτή διαδικασία με περιορισμένο χρονικό εύρος ώστε, να δοθεί η δυνατότητα σε όλους (φυσικά πρόσωπα, φορείς) να καταθέσουν τεκμηριωμένες προτάσεις ονοματοθεσίας.
* Πρέπει να υπάρξει μία διαφορετική αντιμετώπιση στον τομέα της αισθητικής στην ανάρτηση των ονομάτων όπως αυτά εμφανίζονται, σε συνδυασμό με μία διαφορετική αντιμετώπιση της «πληροφορίας» για την ονοματοθεσία. Έτσι, θα είναι «άμεση και διακριτή» στους δημότες αλλά, και στους επισκέπτες της πόλης μας.
* Οι προτάσεις ονοματοθεσίας πρέπει να δημοσιοποιούνται «εκ των προτέρων» στους δημότες με ευρύ επικοινωνιακό τρόπο έτσι ώστε, να δίνεται η δυνατότητα άμεσης έκφρασης τυχόν ένστασης. Και να είναι πλήρως αιτιολογημένες ιδιαίτερα εκείνες της κατάργησης η, αλλαγής.
Ως δείγμα δε υποβαθμισμένης απόδοσης τιμής στη Λάρισα θεωρήσαμε και καταθέσαμε πρόταση για τον ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ. Του μεγάλου Έλληνα Πολιτικού και 1ου Κυβερνήτη της Ελεύθερης Ελλάδας.
Η ονοματοθεσία για τον μεγάλο αυτό Έλληνα με την Παγκόσμια εμβέλειά του στην εποχή του αλλά, και το ιστορικό του Εθνικό αποτύπωμα, οφείλουμε και πρέπει να είναι εμβληματική και όχι ο "κεντρικός μικρός πεζόδρομος" που είναι σήμερα.
Προτείναμε άμεσα η επιτροπή ονοματοθεσίας του Δ.Σ. να κληθεί να δώσει την γνώμη-εισήγησή της επί αυτού και, σε συνεργασία και με το Σύλλογο Κερκυραίων της πόλης μας, το ΔΣ να αποφασίσει και να προχωρήσει στην τιμητική αυτή πράξη «εμβληματικής ονοματοθεσίας» παράλληλα και με μία εκδήλωση τιμής και μνήμης για τον μεγάλο Έλληνα Κυβερνήτη.
* Ο Ντίνος Διαμάντος είναι δημοτικός σύμβουλος, επικεφαλής Νέας Λάρισας
