Ο κ. Γεώργιος Συρογιαννόπουλος, Καθηγητής Παιδιατρικής του Τμήματός μας, με εξειδίκευση στη Λοιμωξιολογία, μας ενημερώνει σχετικά με τον ιό Ζίκα.
Ιός Zika: Νέα απειλή για ταξιδιώτες, εγκύους και πιθανόν τα έμβρυα
Την 1η Φεβρουαρίου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μετά από έκτακτη συνέλευση και κατόπιν συστάσεων των εμπειρογνωμόνων ανακοίνωσε ότι ο ιός Zika αποτελεί μία νέα παγκόσμια απειλήγια τη δημόσια υγεία και απαιτείται συντονισμένη, διεθνής δράση. Ο ιός είναι γνωστός για περίπου 70 χρόνια ως αίτιοήπιας λοίμωξης του ανθρώπου σε συγκεκριμένες χώρες της Αφρικής. Πρόσφατα όμως εμφανίζεται να προκαλεί επιδημίες σε άλλες περιοχές του κόσμου, ιδιαίτερα στην Κεντρική και Νότα Αμερική, ενώσε λοίμωξη των εγκύωνπιθανόν να σχετίζεται με σοβαρή βλάβη του εγκεφάλου του εμβρύου.
Εάν τεκμηριωθεί το ότι μια κατά τα φαινόμενα ήπια νόσος για τον άνθρωπο όταν συμβεί στη διάρκεια της κυήσεως, ιδιαίτερα στο 1ο τρίμηνο, προκαλεί σοβαρή νόσο του εμβρύου, τότε αυτό μας φέρνει μνήμες απότην ερυθρά, μια άλληήπια εξανθηματική ίωση, που παλαιότερα είχε ταλαιπωρήσει την ανθρωπότητα, αλλά ευτυχώς σήμερα πλέονέχει περιορισθεί σημαντικά με την τόσο επιτυχημένη εκτεταμένη εφαρμογή του ειδικού εμβολίου.
Χώρες με πρόσφατη αποδεδειγμένη (σκούρο χρώμα) ή παλαιότερη πιθανή έξαρση περιστατικών νόσου από τον ιό Ζίκα (Δεκέμβριος 2015)
O ιός Zika εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1947 στην Αφρική, στο δάσος Zika της Ουγκάντας, από το οποίο και έλαβε το όνομά του. Ανήκει στη μεγάλη ομάδα των αρμποϊών,RNA ιών, η οποία περιλαμβάνει εκατοντάδες ιούς που μεταδίδονται με αρθρόποδα, ορισμένοι με κουνούπια και άλλοι με τσιμπούρια. Ο ιός Zika μεταδίδεται με τσίμπημα από το κουνούπι Aedesaegypti (Κουνούπι Τίγρης). Το ίδιο γένος κουνουπιού ευθύνεται και για την μετάδοση άλλων δύο αρμποϊών, του δάγκειου πυρετού και της νόσου chikungunya, που από τη δεκαετία του 1990 και μετά έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα την ιατρική κοινότητα.
Έως πρόσφατα, εθεωρείτο ότι ο ιός Zikaήταν ένας ιός που ενδημούσε σε συγκεκριμένες περιοχές της Αφρικής προκαλώντας κυρίως ζωονόσο σε άγρια ζώα και περιστασιακά μόνον ήπια νόσο στους ανθρώπους. Ο χρόνος επώασης της νόσου κυμαίνεται από λίγες ημέρες έως και μία εβδομάδα. Στον άνθρωπο οι εκδηλώσεις είναι κυρίως πυρετός, καταβολή, μυαλγίες, πόνο στις αρθρώσεις, κόκκινα μάτια και κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα. Η διάρκεια της νόσου στον άνθρωπο κυμαίνεται από λίγες ημέρες και σε μερικές περιπτώσεις έως και μια εβδομάδα. Δεν θεωρείτο ότι ο ιός Zika προκαλούσε σοβαρή αιμορραγική νόσο ή θάνατο. Παρά το γεγονός ότι ο ιός ήταν συχνός στην Αφρική, έως πρόσφατα δεν είχε φανεί να απασχολεί άλλες περιοχές του πλανήτη.
Πρόσφατα όμως υπάρχει σαφής παρουσία του ιού, συχνά με την μορφή επιδημιών, σε διάφορες ηπείρους, ιδιαίτερα όμως στο Δυτικό Ημισφαίριο, στην Κεντρική και Λατινική Αμερική. Ξεχωρίζει η επιδημία από τον ιό Zika στην Βραζιλία. Παρά το γεγονός ότι ο ιός είναι συχνός στην Αφρική, δεν άρχισε να εξαπλώνεται ευρέως στο Δυτικό Hμισφαίριο μέχρι τον Μάιο του 2015 όταν καταγράφηκε αύξηση των κρουσμάτων στην Βραζιλία. Ήδη από επίσημους φορείς αναφέρονται 1,5 εκατομμύριο κρούσματα στη Βραζιλία, ενώ σε μια χώρα της Κεντρικής Αμερικής, την Ονδούρα, έχουν καταγραφεί περισσότερα από 1.000 κρούσματα του ιού από τον Δεκέμβριο του 2015 και μετά.
Στις μέρες που διανύουμε καταγράφονται επιδημίες σε εξέλιξη στην Κεντρική και Νότια Αμερική (Βραζιλία. Βολιβία, Κολομβία, Παραγουάη, Παναμά) και στην Ωκεανία/νησιά του Ειρηνικού (Σαμόα).
Στην Ευρώπη έχουν επιβεβαιωθεί 2 κρούσματα στη Γερμανία σε άτομα που είχαν ταξιδέψει στην Αϊτή και 3 κρούσματα στο Ηνωμένο Βασίλειο με ιστορικό ταξιδιού σε Κολομβία, Γουιάνα και Βενεζουέλα, αντίστοιχα. Στην αμερικανική ήπειρο έως ως τα τέλη του 2016 αναμένονται συνολικά περί τα 3 ή 4 εκατομμύρια κρούσματα.
Δύο είναι τα βασικά ερωτήματα της επιδημίας του ιού Zika. Το πρώτο είναι το εάν είναι επικίνδυνος για την ζωή του ανθρώπου και εάν «ναι», σε ποια συχνότητα. Εάν λάβουμε υπόψιν τα πρόσφατα δεδομένα της Βραζιλίας υπήρξαν 1,5 εκατομμύριο κρούσματα της νόσου, αλλά καταγράφηκαν μόνον δύο θάνατοι. Το 1ο θανατηφόρο κρούσμα από τον ιό ήταν σε ανοσοκατασταλμένο ασθενή με χρόνιο υποκείμενο νόσημα (συστηματικό ερυθηματώδη λύκο), ενώ το 2ο θανατηφόρο κρούσμα σημειώθηκε σε έναν 16άχρονο έφηβο. Οπότε, η νόσος μπορεί να είναι θανατηφόρος, αλλά σε εξαιρετικά χαμηλή συχνότητα.
Το δεύτερο ερώτημα είναι το κατά πόσον σε λοίμωξη από ιό Zika, εάν αυτή συμβεί στην έγκυο,ο ιός μπορεί να μεταδοθεί ενδομήτρια στο κύημα και να προκαλέσει «συγγενή λοίμωξη», που σημαίνει δια βίου αναπηρία. Εάν πράγματι αποτελεί αίτιοσυγγενούς λοίμωξης, αυτή είναι πιο επικίνδυνη για το έμβρυο όταν συμβεί στο 1ο τρίμηνο της κύησης. Στη Βραζιλία πρόσφατα παρατηρήθηκε αύξηση των περιστατικών νεογνών με μικροκεφαλία και συνοδό εγκεφαλική βλάβη. Πρόσφατη δημοσίευση στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό «New England Journal of Medicine» θεωρεί το ότι η υπόθεση ότι ο ιός Zika προκαλεί συγγενή λοίμωξη δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί.
Δεν υπάρχουν δεδομένα που να τεκμηριώνουν τη μετάδοση του ιού από το μητρικό γάλα. Ο ιός ανιχνεύεται στο αίμα των ασθενών για λίγες ημέρες και πιο σπάνια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Σε εξειδικευμένα εργαστήρια ο ιός μπορεί να ανιχνευθεί με μοριακές τεχνικές (αντίδραση αλυσιδωτής πολυμεράσης, RT-PCR) σε υλικά όπως ορό, πλάσμα, αμνιακό υγρό, ομφάλιο λώρο και πλακούντα.
Προς το παρόν, δεν υπάρχει εμβόλιο για τον ιό Ζίκα. Για το λόγο αυτό από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ υπήρξε σύσταση στις γυναίκες που κυοφορούν να αποφύγουν να ταξιδέψουν σε χώρες που ήδη υπάρχει έξαρση κρουσμάτων του ιού. Όσον αφορά γενικά στους ταξιδιώτες, υπάρχει σύσταση για λήψη όλων των μέτρων αποφυγής ενός πιθανού δήγματος από μολυσμένο κουνούπι.
Το «ταξίδι» του ιού Ζίκα από την Αφρική στο Δυτικό Ημισφαίριο, στην Κεντρική και Λατινική Αμερική, μας αναδεικνύει την ανάγκη για εφαρμογή στρατηγικών ελέγχου και παρακολούθησης συνολικά των ανθρώπινων συμπεριφορών. Με τα ταξίδια αλλά και την επικρατούσα στάση απέναντι στα διάφορα οικοσυστήματα, κινδυνεύουμε να μην μπορούμε να περιορίσουμε «απειλές» και κινδύνους όπως αυτούς από την έξαρση επιδημιών του ιού Ζίκα.
