Της Κατερίνας Καρατάσου, κτηνιάτρου ΟΜΣΕ
Η κανέλα
Έχοντας πάρει αρκετά ηλεκτρονικά μηνύματα και έχοντας δει σε αρκετά μελισσοκομικά μπλογκ το ομότιτλο άρθρο που ακόμα ζει, βασιλεύει και αναπαράγεται στο διαδίκτυο, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε μαζί του. Η μελισσοθεραπεία συνδυάζεται ωραιότατα με τη βοτανοθεραπεία και την αρωματοθεραπεία, την ομοιοπαθητική, το βελονισμό και όλες τις εναλλακτικές/συμπληρωματικές θεραπευτικές μεθόδους. Ένας συνδυασμός μελιού με πρόπολη και αιθέρια έλαια, η προσθήκη αιθερίων ελαίων σε μια κεραλοιφή, κανέλας και γαρύφαλλων σ’ ένα ζεστό ρακόμελο ή μελιού σ’ ένα τσάι από το βότανο της επιλογής μας είναι απλές καθημερινές συνταγές που λίγο πολύ έχουμε χρησιμοποιήσει όλοι. Τι ξεχωριστό έχει ο συνδυασμός του μελιού με την κανέλα; Είναι «ο φόβος και ο τρόμος των φαρμακοβιομηχανιών» διότι θεραπεύει τα πάντα ή περίπου τα πάντα. Η λίστα περιλαμβάνει τις καρδιοπάθειες (ή μάλλον την αρτηριοσκλήρυνση), τον καρκίνο, την αυξημένη χοληστερόλη, την παχυσαρκία, την κυστίτιδα, τις αρθρίτιδες, τη γρίππη, το κοινό κρυολόγημα, τον πονόδοντο, την άσχημη αναπνοή, τις πεπτικές διαταραχές, την ακμή και τις δερματίτιδες. Επιπλέον τονώνει τον οργανισμό, το ανοσοποιητικό σύστημα και προάγει τη μακροζωία.
Η πρώτη δημοσίευση έγινε στην καναδική εφημερίδα Weekly World News, στις 17 Ιανουαρίου 1995 και έκτοτε αναδημοσιεύεται συνεχώς. Δυστυχώς η Weekly World News δεν είναι πρότυπο αξιοπιστίας αλλά ένα απίστευτο ταμπλόιντ!
Από την άλλη, όμως, όπως θα έλεγε ένας οπαδός των θεωριών συνομωσίας, τι καλύτερος τρόπος να απαξιώσεις κάτι από το να το δημοσιεύσεις πρώτα σε ένα τέτοιο έντυπο;
Δεν ισχυριζόμαστε ότι ελέγξαμε επιστημονικά (δηλαδή πειραματικά) αν ο συνδυασμός κανέλας με μέλι -και μάλιστα στις συγκεκριμένες (;) δοσολογίες- πράγματι θεραπεύει όσα ισχυρίζεται το άρθρο ότι θεραπεύει. Ωστόσο υπάρχουν κάμποσα πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε και αυτό κάναμε.
Μπορούμε για αρχή να δούμε τι βιολογικές /θεραπευτικές ιδιότητες αποδίδει η επιστημονική έρευνα στην κανέλα και για αρχή να δούμε ποια είναι η κανέλα! Διότι κανέλα δεν είναι μόνο μία…
Η «αληθινή» κανέλα, Cinnamomum verum ή Cinnamomum zeylanicum, είναι ο εσωτερικός φλοιός ενός τροπικού αειθαλούς δένδρου, που φύεται στη Σρι Λάνκα (πρώην Κεϋλάνη) και μάλιστα κατά μήκος της ακτογραμμής κοντά στη μεγαλύτερη πόλη, το Κολόμπο. Υπάρχουν όμως κι άλλα είδη Cinnamomum, πάνω από 50, με πιο γνωστά τα C. cassia (Κίνα), C. burmannii (Ινδονησία) και C. loureiroi (Βιετνάμ)
Το πρώτο που μαθαίνει κανείς είναι ότι στην Ελλάδα και σχεδόν παντού στον κόσμο όταν τρώμε κανέλα τρώμε κάσσια, το κινέζικο είδος. Η κανέλα έχει διαφορετική όψη, χρώμα, άρωμα και γεύση και φυσικά χημική σύσταση.
Όσον αφορά τη γεύση και το άρωμα όλοι συμφωνούν ότι η κανέλα είναι κατά πολύ ανώτερη της κάσσιας. Σαφώς είναι πιο δυσεύρετη και ακριβότερη. Οι ένδοξοι πρόγονοί μας γνώριζαν και χρησιμοποίησαν και τις δυο με τον Ηρόδοτο να δίνει ως χώρα προέλευσής τους την Αραβία. Η κάσσια χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους Έλληνες για να αρωματίζει το κρασί και αναφορά της βρίσκουμε σε ποίημα της Σαπφούς. Ως μπαχαρικό η κανέλα λατρευόταν από αρχαιοτάτων χρόνων και μάλιστα, στην Αίγυπτο που την εισήγαγε από το 2000 πΧ, άξιζε περισσότερο από το χρυσάφι, που ήταν λιγότερο σπάνιο….
Από το φλοιό του Cinnamomum verum έχουν ταυτοποιηθεί σχεδόν όλα τα συστατικά (Paranagama 1991). Αντίστοιχη έρευνα δεν βρήκαμε για το φλοιό του Cinnamomum cassia αλλά φαίνεται ότι αν και έχουν πολλά κοινά συστατικά, διαφέρουν σε κάποια ή και στην περιεκτικότητα τους σε ένα συστατικό.
Αρκετές από τις αναφερόμενες φαρμακευτικές ιδιότητες της κανέλας έχουν επιβεβαιωθεί επιστημονικά και οφείλονται στα αιθέρια έλαια που περιέχει ο φλοιός του φυτού. Οι βασικές δραστικές ουσίες αυτών των ελαίων είναι η κινναμαλδεΰδη, η κινναμωμική αλκοόλη, τερπένια και αρωματικές ουσίες.. Η κάσσια περιέχει επιπλέον κουμαρίνη έως 5% ενώ η κανέλα ως 0,45%.
Η κουμαρίνη έχει πολλές ευεργετικές δράσεις (βλ. παρακάτω), όμως σε μεγάλες δόσεις είναι τοξική για το ήπαρ και τα νεφρά. Το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνων (BFR), έχει ορίσει μια «Ανεκτή Ημερήσια Πρόσληψη» (TDI) 0,1 mg κουμαρίνης ανά κιλό σωματικού βάρους, (δηλ, για ένα άτομο 60 κιλών συνολικά 6 mg κουμαρίνης) αλλά επισημαίνει ότι αν αυτό το όριο ξεπεραστεί για μικρό χρονικό διάστημα δεν υπάρχει κίνδυνος. Το ίδιο Ινστιτούτο έχει υπολογίσει ότι 1 κουταλάκι του γλυκού κάσσια σε σκόνη περιέχει 5,8 – 12,1 mg κουμαρίνης, η οποία μπορεί να είναι πάνω από την ανεκτή ημερήσια πρόσληψη για τα πιο μικρόσωμα άτομα. Η κανέλα περιέχει 10 φορές λιγότερη κουμαρίνη από την κάσσια.
Ωστόσο αν κι είναι εύκολο να ξεχωρίσεις τα ξυλαράκια, με τις σκόνες δεν ισχύει το ίδιο ειδικά αν έχει περάσει πολύς καιρός από το άλεσμα, οπότε το χρώμα μεταβάλλεται.. Στις ελληνικές συσκευασίες κανέλας σε σκόνη, στα μάρκετ, δεν βρήκαμε να αναγράφεται ούτε προέλευση, ούτε διευκρίνιση αν είναι κανέλα ή κάσσια, ούτε ημερομηνία συσκευασίας. Με άγνωστες πρώτες ύλες μπορεί κανείς να εκτελέσει μια συνταγή;
Στην κουμαρίνη αλλά και στην κανέλα/κάσσια αποδίδονται από διάφορους ερευνητές σπουδαίες θεραπευτικές ιδιότητες: αντιυπερτασική, αντιαρρυθμική, αντιφλεγμονώδης, αντιμικροβιακή, αντιμυκητιακή, αναλγητική, αντικαρκινική (έρευνα σε καρκίνο του παχέος εντέρου και σε κακοήθες μελάνωμα), ενάντια στον ιό του AIDS (και πιθανότατα και σε άλλους) ενάντια στην οστεοπόρωση και ενάντια στο άσθμα Άλλες ευεργετικές δράσεις της κανέλας είναι η διουρητική, η εντιεπιληπτική, η εφιδρωτική, η χωνευτική η σπασμολυτική (πολλές γυναίκες τη βρίσκουν χρήσιμη στη δυσμηνόρροια αλλά και στη διάρροια μαζί με μαύρο τσάι), για τη θεραπεία της ναυτίας και του μετεωρισμού (φούσκωμα) για την απώλεια της όρεξης και τη δυσπεψία και …όσο ψάχνει κανείς βρίσκει!
Για παράδειγμα, πρόσφατες μελέτες, με πρώτη αυτή των Khan A. et al., 2003 και πιο πρόσφατη αυτή των Lu T. et al, 2012, δείχνουν ότι η κατανάλωση μικρής ποσότητας, όσο ένα μισό κουταλάκι του γλυκού κανέλας ημερησίως μπορεί να μειώσει τις τιμές της γλυκόζης στο αίμα, της χοληστερόλης, και των τριγλυκεριδίων, κατά 20% σε ασθενείς με διαβήτη Τύπου II που δεν λαμβάνουν ινσουλίνη. Αυτό έγινε ευρέως γνωστό αλλά αυτό που δε διευκρινίστηκε ήταν ότι οι έρευνες δεν έγιναν με κανέλα αλλά με κάσσια. Εργαστηριακές (in vitro) μελέτες δείχνουν επίσης ότι η κάσσια μπορεί να αυξήσει τη δράση της ινσουλίνης H κάσσια βρέθηκε επίσης εξαιρετικά αποτελεσματική στην καταπολέμηση των HIV-1 και HIV-2, των δύο υποτύπων του ιού που προκαλεί το AIDS.
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι η κανέλα είναι πολύ χρήσιμη στην αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ και προσδιορίζουν ως δραστικό την κινναμαλδεΰδη που είναι βασικό συστατικό και της κάσσιας.
Εν κατακλείδι, είτε κανέλα είτε κάσσια και οι δύο έχουν σπουδαίες ευεργετικές ιδιότητες. Το ποια σας αρέσει στο ρυζόγαλο ή στον καπουτσίνο είναι δικό σας θέμα. Ισχύει όμως αυτό που ισχύει και για το μέλι: πριν τα απολαύσετε, μόνα ή παρέα, να ξέρετε τι είναι, από πού είναι, πόσο φρέσκο είναι και πόσο απαλλαγμένο από κατάλοιπα είναι. Ισχύει επίσης και ο άλλος σοφός κανόνας: πριν δοκιμάσετε μια συνταγή παραδοσιακής ιατρικής για κάποιο πρόβλημα που έχετε, ψάξτε το λίγο και φυσικά, ρωτήστε το γιατρό σας!
Με αφορμή λοιπόν τη μεγάλη δημοσιότητα ενός μάλλον αναξιόπιστου δημοσιεύματος, έχουμε την ευκαιρία να ανακεφαλαιώσουμε όσα ξέρουμε για τις θεραπευτικές ιδιότητες του μελιού.
Πρώτα έριξα μια ματιά στο μεγάλο μπλογκ της μελισσοθεραπείας, το Apitherapy news (http://apitherapy.blogspot.gr/), όπου ο αριθμός των επιστημονικών δημοσιεύσεων για το μέλι μόνο, από το 2006 ως σήμερα, φτάνει τις 1478!
Εν συνεχεία θέλω να θυμίσω ότι το μέλι βρίσκεται στα φαρμακεία, είτε ως μέλι είτε ως παστίλιες με μέλι, σιρόπια με μέλι και επίδεσμοι με μέλι. Βρίσκεται στις φαρμακοποιείες, δηλαδή στους καταλόγους φαρμάκων. Βρίσκεται και σε νοσοκομεία. Και βρίσκεται και στο ντουλάπι μας, οπότε μην ξεχνάτε να το τρώτε καθημερινά, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, γιατί μόνο έτσι ωφελούμαστε από την κατανάλωσή του!
Ακόμα και οι διαβητικοί; Είναι η αυτονόητη ερώτηση. Ακόμα και οι διαβητικοί, αλλά με μέτρο και παρέα με σύνθετους υδατάνθρακες όπως μια φέτα ψωμί ολικής άλεσης. Και μακαρόνια τρώνε οι διαβητικοί και φρούτα. Το θέμα είναι πόσα.
Το μέλι είναι κυρίως σάκχαρα, οι μονοσακχαρίτες φρουκτόζη και η γλυκόζη και σε πολύ μικρές ποσότητες πιο σύνθετοι και φυσικά παρέχει ενέργεια, άρα θερμίδες. Η διαφορά είναι ότι, μετά την πέψη, μπαίνει στο αίμα λιγότερο μαζικά απ’ ότι η κοινή ζάχαρη, που επίσης αποτελείται από φρουκτόζη και γλυκόζη αλλά ενωμένες σε ένα μόριο, και δε διεγείρει μια μεγάλη κι απότομη έκκριση ινσουλίνης. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που διώχνει τη γλυκόζη από το αίμα για να μπει μέσα στα κύτταρα και να τα θρέψει. Αν λείπει η ινσουλίνη (διαβήτης τύπου Ι) ή αν τα κύτταρα δεν είναι ευαίσθητα στη δράση της (διαβήτης τύπου ΙΙ) τότε η γλυκόζη παραμένει στο αίμα και τα κύτταρα πεινάνε.
Μια μαζική είσοδος γλυκόζης στο αίμα (μετά από ένα ωραίο γλυκό) προκαλεί μαζική έκκριση ινσουλίνης και υπογλυκαιμία οπότε σε λίγο πεινάς ξανά. Αντίθετα με μια κουταλιά μέλι νιώθεις και ενέργεια και δεν πεινάς σύντομα. Το μέλι έχει γενικά χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη και γλυκαιμικό φορτίο από τη ζάχαρη, τόσο πιο χαμηλό όσο περισσότερη φρουκτόζη και λιγότερη γλυκόζη περιέχει. Αυτό δε σημαίνει πως δεν παχαίνει ή δεν επηρεάζει ένα διαβητικό αν φάει πάνω από δύο κουταλάκια του γλυκού τη μέρα.
Φτάνουν τα δύο κουταλάκια για να ωφεληθούμε; Απ’ ότι φαίνεται ναι, αν τα τρώμε καθημερινά. Μάλιστα αντικαθιστώντας τη ζάχαρη με μέλι (αρέα πάντα με σωστή διατροφή και άσκηση) φαίνεται ότι προλαμβάνουμε το λεγόμενο μεταβολικό σύνδρομο, που είναι το προστάδιο του διαβήτη τύπου ΙΙ και των καρδιοπαθειών. Ακόμα σε διαβητικούς βελτιώνονται οι γλυκαιμικοί και λιπιδικοί δείκτες.
Πως όμως γίνεται αυτό; Λοιπόν η τελευταία άποψη είναι ότι μεγάλο ρόλο παίζουν τα μικρόβια του εντέρου μας! Η σωστή διατροφή ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των ωφέλιμων μικροβίων όπως οι λακτοβάκιλλοι (Lactobacillus και Bifidobacteria) που βοηθούν στη σωστή απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από το έντερο ένω αντίθετα μειώνουν τα παθογόνα. Λάθος διατροφή αυξάνει τους μύκητες ή άλλα παθογόνα και έτσι αρχίζουν διάφορα προβλήματα στο μεταβολισμό. Τα καλά μικρόβια τα λέμε και προβιοτικά (υπέρμαχους της ζωής). Τα φαγητό που τα δυναμώνει το λέμε πρεβιοτικό. Λοιπόν το μέλι είναι πρεβιοτικό διότι περιέχει φρουκτο-ολογοσακχαρίτες. Αν το φάμε πολύ φρέσκο, μέρες μετά τον τρύγο, έχει και προβιοτικά, αλλά για να πάρουμε προβιοτικά καλό είναι να φάμε μελισσόψωμο, τη γύρη που είναι αποθηκευμένη στα κελιά.
Το μέλι είναι χημειοπροφυλακτικό, αυτό σημαίνει ότι προλαμβάνει την εμφάνιση καρκίνου, το ίδιο όπως τα φρούτα και λαχανικά, με καθημερινή κατανάλωση. Πως; Μέσω της αντιοξειδωτικής του δράσης εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες. Επίσης είναι φυσικό αντιμικροβιακό, ενισχύει το ανοσοποιητικό, είναι φυσικό αντιφλεγμονώδες, επουλώνει τα χρόνια έλκη και τα τραύματα και πιθανολογείται σε αρκετές έρευνες ότι βλάπτει τα καρκινικά κύτταρα.
Η αντιμικροβιακή δράση του μελιού οφείλεται σε αρκετές ιδιότητες και συστατικά. Πρώτα και κύρια είναι ένα υπέρτονο διάλυμα σακχάρων, άρα έχει πολύ χαμηλή ενεργότητα νερού κι επίσης τραβάει νερό από ότι έρθει σε επαφή (αν το ρίξατε ποτέ πάνω σε καθαρισμένα μήλα έχετε δει το ζουμάκι που μένει στο πιάτο). Αν και γλυκό το μέλι έχει χαμηλό pH, που δεν αρέσει στα μικρόβια. Περιέχει υπεροξείδιο του υδρογόνου (οξυζενέ) που παράγεται από το ένζυμο γλυκοξειδάση, γι’ αυτό και το μέλι μελισσοθεραπείας πρέπει να έχει υψηλή διαστάση. Περιέχει και φυσικές αντιμικροβιακές ουσίες που δεν είναι ίδιες σ’ όλα τα είδη μελιού ούτε όλα τα είδη είναι το ίδιο αντιμικροβιακά ή αντιοξειδωτικά.
Ως υπέρτονο διάλυμα και εξαιτίας της χολίνης που περιέχει έχει υπακτική δράση, βοηθάει δηλαδή τη λειτουργία του εντέρου.
Έχει ηπατοπροστατευτική δράση και προστατεύει από τις συνέπειες μιας βραδιάς με πολύ αλκοόλ.
Τονώνει μέσω της ενέργειας που παρέχει και βοηθά την αθλητική δραστηριότητα κι επίσης τρέφει τον εγκέφαλο. Ο Μάικ Μακ Ίνες ισχυρίζεται ότι ένα μικρό δείπνο νωρίς (κατά τις 6 το απόγευμα) και μια κουταλιά της σούπας μέλι πριν τον ύπνο είναι απαραίτητα για να αναπλαστεί ο οργανισμός το βράδυ, να ανασχηματιστεί το ηπατικό γλυκογόνο, να τραφεί σωστά ο εγκέφαλος και να προλάβουμε το στρεσσικό –μεταβολικό σύνδρομο. Επιπλέον αδυνατίζουμε όσοι το χρειαζόμαστε!
Γνωστό φάρμακο για τον πονόλαιμο με αντιβηχική δράση καλύτερη από τα γνωστά σιρόπια και χωρίς παρενέργειες
Άλλες δράσεις, περιλαμβάνουν την καταπολέμηση του έλκους στομάχου, την προστασία του κυκλοφορικού και της καρδιάς και βέβαια την επούλωση των πληγών και την προστασία τους από μολύνσεις.
Κλείνοντας θα ήθελα να περιγράψω τις ιδιότητες ενός μελιού μελισσοθεραπείας:
Πρώτα και κύρια πρέπει να είναι εντελώς απαλλαγμένο από κατάλοιπα και επιμολύνσεις. Να έχει συλλεχθεί από φυτά αψέκαστα, να είναι παντελώς ατάιστα τα μελίσσια κατά τη μελιττοσυλογή, να έχει αποθηκευτεί σε φρέσκιες κηρήθρες που ποτέ δεν ήρθαν σε επαφή με ακαρεοκτόνα, αντιβιοτικά κλπ και να έχει εξαχθεί με συνθήκες άριστης υγιεινής. Να είναι όσο το δυνατόν πιο φρέσκο. Να μην έχει θερμανθεί ή εκτεθεί στον ήλιο.
Τέλος, τα μονοανθικά μέλια, περιέχουν τις ιδιότητες του φυτού από το οποίο συλλέγονται, μέσω κάποιων ξεχωριστών συστατικών. Η συλλογή πρέπει να είναι με τέτοιο τρόπο ώστε να πάρουμε καθαρό το μονοανθικό μέλι, από κηρήθρες που θα γεμίσουν στη διάρκεια της συγκεκριμένης ανθοφορίας και σε τόπο όσο το δυνατό χωρίς άλλες ανθοφορίες.
Τρίτο μέρος, για τον συνδυασμό κανέλας και μελιού, δε θα υπάρξει καθώς δεν έχω βρει επιστημονική έρευνα γι’ αυτό εκτός από το γνωστό δημοσίευμα. Η κάσσια πρέπει να καταναλώνεται με πολύ μέτρο λόγω της κουμαρίνης που περιέχει και σε καμιά περίπτωση σε ποσότητες τέτοιες που αναφέρονται στο άρθρο. Αυτό δε σημαίνει πως κανέλα και κάσσια δεν έχουν ευεργετικά αποτελέσματα. Ή ότι δεν μπορεί ο συνδυασμός τους να έχει πράγματι ενδιαφέρον με την προϋπόθεση ότι θα ερευνηθεί με ένα σωστό πρωτόκολλο έρευνας. Τρώμε μέλι καθημερινά σε λογική ποσότητα και οι διαβητικοί σύμφωνα με το διαιτολόγιο που τους έχει δοθεί. Πασπαλίζουμε κάσσια (ή κανέλα αν τη βρούμε) εκεί που μας ταιριάζει, ακόμα και καθημερινά. Ας ξεχάσουμε όμως τις κουταλιές του γλυκού ή της σούπας σε καθημερινή βάση μέχρι κάποιος να μας πει υπεύθυνα το αντίθετο. Ενημερωνόμαστε σωστά κι επιλέγουμε σωστά!
