Το μυστικό του αιώνιου έρωτα

Υπάρχει αιώνιος έρωτας; Κι αν υπάρχει ποιο είναι το μυστικό του; Οι απαντήσεις είναι "κρυμμένες" σε μία πολύ παλιά ιστορία έρωτα μιας μουσουλμάνας και ενός χριστιανού, με σκηνικό τη Θεσσαλονίκη, αλλά και στα σχόλια ενός κορυφαίου Βρετανού καθηγητή νευροβιολογίας και νευροαισθητικής στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (University College London), του Σεμίρ Ζέκι.

"Ο έρωτας φαίνεται να είναι αιώνιος όταν δεν αναλώνεται" δηλώνει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο Σεμίρ Ζέκι, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι αυτή η εκτίμηση δεν προκύπτει από τα αποτελέσματα πειραμάτων και μελετών, αλλά από την παγκόσμια ερωτική λογοτεχνία.
Μια ιστορία αιώνιου έρωτα
Στα τέλη της δεκαετίας του '50, στη Θεσσαλονίκη, μία 17χρονη μουσουλμάνα μαθήτρια από τη Θράκη, η Μ.Κ (η οποία δεν επιθυμεί να αποκαλυφτεί το όνομά της) κι ένας 30χρονος χριστιανός πρωταθλητής του στίβου από την Κεφαλονιά, ο Γεράσιμος Α. ερωτεύονται τρελά. Η οικογένεια της κοπέλας, λόγω του διαφορετικού θρησκεύματος, είναι αντίθετη σε αυτή τη σχέση και κάνει το παν για να τους χωρίσει. Η κοπέλα παρατάει το σχολείο και αποπειράται δύο φορές να αυτοκτονήσει. Οι δικοί της καταφεύγουν σε ένα άλλο τέχνασμα προκειμένου να χωρίσουν τους δύο νέους. Λένε στο κορίτσι ότι δεν έχουν να την προικίσουν και ότι μπορούν να της ανοίξουν ένα μαγαζί, στην πατρίδα της, στη Θράκη, προκειμένου να δουλέψει και να παντρευτεί με δικά της χρήματα. Η κοπέλα δέχεται.
Στο διάστημα αυτό, ο Γεράσιμος, ο οποίος υπηρετεί στη χωροφυλακή, έχει μετατεθεί στην Αθήνα. Εκείνη την εποχή άλλος τρόπος επικοινωνίας, εκτός από τα γράμματα, δεν υπήρχε. Ο αδελφός της κοπέλας, θέλοντας να διακόψει κάθε επικοινωνία ανάμεσα στους δύο νέους, πληρώνει τον ταχυδρόμο, παίρνει ο ίδιος την αλληλογραφία τους και καταστρέφει τα γράμματα. Το ζευγάρι χάνει κάθε επαφή και χωρίζει. Η Μ. δεν παντρεύεται ποτέ και χάνει τα ίχνη του Γεράσιμου.
Τα χρόνια περνούν... Συγκεκριμένα, έχουν περάσει πάνω από 50 χρόνια από τότε. Μία μέρα χτυπάει το τηλέφωνο της Μ., το σηκώνει και από την άλλη άκρη της γραμμής είναι ο Γεράσιμος και της λέει ότι δεν την ξέχασε ποτέ, παρότι παντρεύτηκε και απέκτησε παιδιά και εγγόνια. Θέλει πολύ να την ξαναδεί, αλλά τα προβλήματα υγείας δεν του επιτρέπουν να ταξιδέψει από την Κεφαλονιά για να τη συναντήσει.
Η Μ., που σήμερα είναι 75 ετών, έχει αρχίσει να εκδηλώνει σημάδια άνοιας. Οι δικοί της, τα παιδιά και τα εγγόνια αυτών που την χώρισαν, σκέφτονται ότι θα πρέπει να συναντηθούν έστω για μία τελευταία φορά αυτοί οι δύο άνθρωποι που τόσο αγαπήθηκαν και σχεδιάζουν ένα ταξίδι στην Κεφαλονιά. Έτσι, το φετινό καλοκαίρι, ο Γεράσιμος και η Μ. συναντιούνται ξανά.
«Γνώρισα πολλές γυναίκες, όμως η πρώτη πραγματική μου αγάπη είναι η Μ. Δεν μπόρεσα να κοιμηθώ όλο το βράδυ, όταν έμαθα ότι θα έρθει. Σας ευχαριστώ πολύ που μου φέρατε τη Μ. μου» λέει ο Γεράσιμος, που σήμερα είναι 88 ετών. Η γυναίκα του Γεράσιμου, η Φωτούλα και τα παιδιά τους υποδέχονται τη Μ. σαν να είναι δικός τους άνθρωπος. «Έχουμε κρατημένη τη φωτογραφία της Μ. και αυτή την ιστορία τη λέγαμε σαν παραμύθι στα παιδιά μας. Κρίμα που χώρισαν. Χαρήκαμε πάρα πολύ που ήρθατε. Ο Γεράσιμος την αγαπάει ακόμη πολύ, ποτέ δεν την ξέχασε, γι' αυτό και του είπα ότι θα πρέπει να ψάξει να την βρει», λέει η Φωτούλα. Η Μ., που έχει έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις, λόγω της άνοιας, είναι και αυτή πολύ συγκινημένη. Μπορεί να ξεχνάει πολλά, όχι όμως τον Γεράσιμο. «Ο Γεράσιμος ήταν ο μόνος άντρας που αγάπησα πραγματικά» λέει.
Πού κρύβεται το μυστικό του αιώνιου έρωτα;
Στην πραγματική ζωή αλλά και στη λογοτεχνία υπάρχουν πολλές τέτοιες ιστορίες, που αποδεικνύουν ότι ο έρωτας μπορεί να "ζήσει" αιώνια, ακόμη και μέχρι το θάνατο. Η ιστορία της Μ. και του Γεράσιμου είναι μόνο μία από αυτές. Ο καθηγητής Σεμίρ Ζέκι, ο οποίος έχει μελετήσει το νευρωνικό υπόβαθρο συναισθηματικών καταστάσεων με τη χρήση νευροαπεικονιστικών τεχνικών, όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία, σε παλαιότερη συνέντευξή του στο ΑΠΕ - ΜΠΕ είχε χαρακτηρίσει τον έρωτα ως «μια αρρώστια και μια καταστροφή, αλλά επιθυμητή καταστροφή».
Ο κ. Ζέκι δέχτηκε να σχολιάσει την ιστορία του Γεράσιμου και της Μ. και να απαντήσει στα ερωτήματα του ΑΠΕ - ΜΠΕ. Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των ανθρώπων που δεν ξεχνούν τον νεανικό τους έρωτα και εξακολουθούν να έχουν την ίδια αγάπη έως τα βαθιά γεράματα; «Το γεγονός είναι ότι οι εικασίες δεν έχουν νόημα, αν δεν αποδειχτούν με πειράματα. Έτσι, μπορώ μόνο να σας δώσω πολύ υποθετικές απαντήσεις και παρακαλώ να επισημανθεί, ότι οι απαντήσεις μου είναι πολύ υποθετικές. Φαντάζομαι, ότι, αν οι άνθρωποι είναι ακόμα ερωτευμένοι, χωρίς να έχει σημασία πόσα χρόνια έχουν περάσει από την πρώτη συνάντηση, τότε τα ίδια μέρη του εγκεφάλου θα δραστηριοποιούνται όταν βλέπουν τους εραστές τους. Νομίζω ότι αυτό ταιριάζει πάρα πολύ σε αυτή την περίπτωση. Το γεγονός ότι Μ. έχει άνοια, είναι μια δυσκολία που περιπλέκει την υπόθεση αλλά και την ερμηνεία της».
Ο ανεκπλήρωτος έρωτας επηρεάζει μόνο στη συναισθηματική κατάσταση ή επιδρά και στον εγκέφαλο;
«Ο ανεκπλήρωτος έρωτας είναι φυσικά εξαιρετικά ενδιαφέρων, αν και αυτή η ιστορία δεν φαίνεται να είναι μία περίπτωση ανεκπλήρωτου έρωτα. Αλλά, σε γενικές γραμμές, νομίζω ότι μόνο ένας περιορισμένος αριθμός περιοχών του εγκεφάλου φαίνεται να δραστηριοποιούνται, όταν κοιτάμε κάποιον που αγαπάμε, ο ίδιος ο έρωτας τα καλύπτει όλα και εισβάλλει σχεδόν σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Αυτό δείχνει και η ιστορία αυτή. Το συμπέρασμα θα μπορούσε να είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει πρόσβαση σε αυτές τις περιορισμένες περιοχές και ότι ρυθμίζουν τη δραστηριότητα σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό άλλων περιοχών του εγκεφάλου.
Υπάρχει μυστικό του αιώνιου έρωτα; Αν υπάρχει μήπως κρύβεται στον εγκέφαλο;
«Υπάρχει κάποιο μυστικό του αιώνιου έρωτα; Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση, βασιζόμενος σε πειράματα. Αλλά από ό,τι έχω διαβάσει στην παγκόσμια ερωτική λογοτεχνία, ένα μυστικό είναι ότι ο έρωτας δεν πρέπει να αναλώνεται - τότε είναι που ο έρωτας φαίνεται να είναι αιώνιος - αν και αυτό είναι ίσως μόνο μία γενική δήλωση, στην οποία πιθανώς να υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις. Αυτή είναι πράγματι η ιστορία του Τριστάνου και της Ιζόλδης, του ιπποτικού έρωτα και πολλών άλλων ιστοριών έρωτα».
Έχουμε την εντύπωση ότι οι γυναίκες είναι πιο συναισθηματικές. Ισχύει αυτό;
Από τα περιορισμένα πειράματα που έχουν διεξαχθεί δεν υπάρχει απόδειξη ότι η δραστηριότητα στους εγκεφάλους των γυναικών, όταν βλέπουν φωτογραφίες του προσώπου που αγαπούν, είναι διαφορετική από ότι στους άνδρες. Νομίζω ότι οι άνδρες ερωτεύονται τόσο έντονα όσο και οι γυναίκες, αλλά αναμφίβολα υπάρχουν μεγάλες διαφορές, τις οποίες η νευροβιολογία δεν έχει ακόμη εξηγήσει.