Από τον Λεωνίδα Τζέκα
«Και τους ακροβάτες ακολουθούν κλόουν, και μετά η πίστα μεταμορφώνεται για να γίνει ένα τεράστιο τραμπολίνο. Μορφές νάνων εμφανίζονται δίνοντας στο τσίρκο κάτι από τη μορφή που είχαν τα τσίρκο πολύ παλαιότερα που οι νάνοι και άλλες περίεργες φιγούρες παρουσιάζονταν στις περιοδείες τους για να καταπλήξουν τους ανθρώπους. Και συνέχιζαν με άλλα απίθανα νούμερα ακροβατών που εναλλάσσονταν με τα απίθανα σκετς των κλόουν».
Όλοι σαν παιδιά, αλλά και ως ενήλικοι έχουμε μαγευτεί από τους περιοδεύοντες θιάσους, τα λεγόμενα τσίρκο. Ζογκλέρ, ακροβάτες, κλόουν, θηριοδαμαστές με άγρια ζώα μας έχουν ταξιδέψει σε μια άλλη διάσταση όπου όλα επιτρέπονται... Όπως άνθρωποι να καταπίνουν φωτιές και σπαθιά, τα λιοντάρια και οι τίγρεις να συμπεριφέρονται σαν γατούλες ενώ οι ελέφαντες να χορεύουν στη σκηνή αψηφώντας τον νόμο της βαρύτητας.
Στο τσίρκο, όλα είναι φανταστικά. Πόσες φορές δεν έχουμε σκάσει στα γέλια με τους παλιάτσους και πόσες φορές δεν μείναμε με ανοιχτό το στόμα με τους ακροβάτες και τους κλόουν...
Η «ΕτΔ» ταξιδεύει στον χρόνο και προσπαθεί να καταγράψει πώς ξεκίνησε αυτό το όνειρο που συνεχίζει να μας μαγεύει.
Η λέξη τσίρκο προέρχεται από τη λατινική λέξη circus, η οποία πιθανολογείται ότι προήλθε ή από αντιστροφή των γραμμάτων της αρχαίας ελληνικής λέξης κρίκος ή από τη μάγισσα Κίρκη, η οποία λέγεται ότι θέσπισε τα πρώτα παιχνίδια τσίρκου προς τιμήν του πατέρα της θεού Ήλιου. Τα πρώτα τσίρκο θεσπίστηκαν στην Αρχαία Ρώμη και ήταν κτίρια, στα οποία στεγάζονταν αγώνες αρμάτων και επιδείξεις ιππασίας με εκθέσεις άγριων και εξωτικών ζώων. Μάλιστα οι επιδείξεις των τσίρκων ήταν οι μόνες εκδηλώσεις, τις οποίες γυναίκες και άντρες παρακολουθούσαν από κοινού. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία καταρρέει και μαζί της εξαφανίζεται το τσίρκο. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα εμφανίζεται η μορφή του κλόουν – αρλεκίνου, ο οποίος, από τη μια προέρχεται από τον αρχαίο γελωτοποιό – διασκεδαστή του βασιλιά και των αρχόντων και από την άλλη καθιερώνεται ως λαϊκή μορφή που διακωμωδεί τον θάνατο από την πανούκλα, ο οποίος ήταν τεράστιος και καθημερινός κίνδυνος ιδιαίτερα για τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα στη Βρετανία ομάδες Ρομά (τσιγγάνοι) δημιουργούν περιοδεύοντες θιάσους, κάνοντας επιδείξεις με άγρια ζώα.
Η σημερινή μορφή του τσίρκου με τη μεγάλη σκηνή και τα ημικυκλικά καθίσματα φαίνεται ότι καθιερώνεται στα τέλη του 18ου αιώνα από τον Philip Astley. Από τότε το τσίρκο εξαπλώνεται στην Αγγλία, στη Γαλλία, στη Ρωσία και στην Αμερική. Οι Αμερικανοί πρώτοι εφάρμοσαν στο τσίρκο την τέντα κάτω από την οποία ακόμα και στις μέρες μας στεγάζονται τα τσίρκο. Όμως, οι μεγάλες καινοτομίες στο τσίρκο, καθώς και η σημερινή μορφή του οφείλονται στην απόφαση που πήρε το 1919 ο Λένιν να κάνει το τσίρκο μαζί με το θέατρο, την όπερα και το μπαλέτο, λαϊκή μορφή τέχνης της Σοβιετικής Ρωσίας. Έτσι, ιδρύεται το Κρατικό Πανεπιστήμιο Τσίρκου και Τεχνών, γνωστό και ως Σχολείο Τσίρκου της Μόσχας. Το 1927 το Σχολείο άρχισε να χρησιμοποιεί τις μεθόδους της σοβιετικής γυμναστικής για την προπόνηση των ακροβατών και των σχοινοβατών του. Τη δεκαετία του ‘50, όταν για πρώτη φορά έκανε διεθνή περιοδεία το Κρατικό Τσίρκο της Μόσχας, φάνηκε η ανωτερότητα των δεξιοτήτων του και από τότε επηρέασε σημαντικά το τσίρκο σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια άλλη σημαντική σχολή τσίρκο είναι η κινέζικη, η οποία αξιοποιώντας στοιχεία του κινέζικου πολιτισμού και κουλτούρας έχει να επιδείξει ιδιαίτερα υψηλές τεχνικές στα ακροβατικά.
Τη δεκαετία του ‘60 το τσίρκο αρχίζει να παρακμάζει λόγω της ευαισθησίας που άρχισε να υπάρχει για τα δικαιώματα των ζώων, αλλά και λόγω της πρωτοκαθεδρίας του κινηματογράφου ως λαϊκή μορφή διασκέδασης.
Σήμερα, το τσίρκο εξακολουθεί να υπάρχει και να συγκινεί μικρούς και μεγάλους θεατές. Όμως τώρα πια βασίζεται σε λίγες οικογένειες, οι οποίες εξακολουθούν να συνεχίζουν την οικογενειακή τους παράδοση.
