Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
«Είναι άδικο να συγκρίνει κανείς το ερευνητικό έργο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ή και των άλλων ελληνικών πανεπιστημίων με σημαντικά πανεπιστήμια της Αμερικής και της Ευρώπης. Τα ελληνικά πανεπιστήμια λειτουργούν σε ένα περιβάλλον αδιάφορο ή και εχθρικό προς την καινοτομία το οποίο δεν πιστεύει ότι η επένδυση στην έρευνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν όχημα δημιουργίας νέου πλούτου. Τα πανεπιστήμια θεωρούνται απλά δημόσιες υπηρεσίες που καταναλώνουν πόρους. Η δε κύρια αποστολή τους θεωρείται από το κράτος ότι είναι η μαζική και κυρίως φθηνή παραγωγή πτυχιούχων». Αυτά δηλώνει σήμερα στην «Ελευθερία», ο κ. Νίκος Μπέλλας, Αναπληρωτής Καθηγητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
O Νίκος Μπέλλας έλαβε το δίπλωμα του από το τμήμα Μηχανικών H/Y και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών το 1992 και το Διδακτορικό του από το τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών H/Y στο University of Illinois at Urbana-Champaign το 1998. Μέχρι το 2007 εργαζόταν ως Principal Staff Engineer στο τμήμα ερευνών της Motorola στο Chicago των Ηνωμένων Πολιτειών όπου, μεταξύ άλλων, διεύθυνε μία ομάδα ερευνητών στη δημιουργία εργαλεία λογισμικού για τον σχεδιασμό ψηφιακών συστημάτων υψηλής απόδοσης. Από το 2007 είναι αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στον Βόλο. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την Αρχιτεκτονική Υπολογιστών, Εργαλεία CAD για τον σχεδιασμό ψηφιακών συστημάτων και Ενσωματωμένα Συστήματα. Έχει δημοσιεύσει 40 πρότυπες εργασίες σε διεθνή περιοδικά και συνέδρια, ενώ έχει 9 US Patents.
Η συνέντευξη:
* Έχετε επιλεγεί, με δύο ακόμη συναδέλφους σας, να υλοποιήσετε ένα ερευνητικό πρόγραμμα το οποίο φιλοδοξεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται και κατασκευάζονται τα ολοκληρωμένα κυκλώματα και προγραμματίζονται οι εφαρμογές των υπολογιστών. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για το πού έγκειται η μοναδικότητα και πρωτοτυπία της πρότασης;
- «Η ομάδα του ΙΕΤΕΘ αποτελούμενη από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ.κ. Νίκο Μπέλλα, Σπύρο Λάλη και Χρήστο Αντωνόπουλο μαζί με πέντε ακόμα ομάδες από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα έχει επιλεγεί για την πραγματοποίηση του ερευνητικού έργου με τίτλο Significance-Based Computing for Reliability and Power Optimization (SCoRPiO).
Το SCoRPiO χρηματοδοτείται από την μονάδα FET (Future and Emerging Technologies) της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία υποστηρίζει αποκλειστικά ερευνητικές προσπάθειες που έχουν την προοπτική να οδηγήσουν σε σημαντικές καινοτομίες στα επόμενα 10 χρόνια και η οποία θεωρείται από τις πιο εμβληματικές πηγές χρηματοδότησης στον τομέα των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μόλις το 5% των προτάσεων που υποβάλλονται από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα επιλέγονται για χρηματοδότηση».
* Πρόκειται για ένα από τα πιο φιλόδοξα προγράμματα στον τομέα των υπολογιστών, αφού στόχος είναι ο επαναπροσδιορισμός του τρόπου με τον οποίο ψηφιακά συστήματα θα σχεδιάζονται, και θα υλοποιούνται στα επόμενα 5-10 χρόνια. Τι μπορούμε να περιμένουμε;
- «Η σημασία του SCoRPiO βασίζεται στο γεγονός ότι η μεγάλη κατανάλωση ενέργειας των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων στους υπολογιστές στα επόμενα χρόνια θα δημιουργήσει ανυπέρβλητα εμπόδια στην κατασκευή και λειτουργία ψηφιακών υπολογιστικών συστημάτων. Για παράδειγμα, τα Exascale υπερ-υπολογιστικά συστήματα τα οποία προβλέπεται να αρχίζουν να κατασκευάζονται προς το τέλος της δεκαετίας με σκοπό την επίλυση σημαντικών επιστημονικών προβλημάτων θα πρέπει να καταναλώνουν ισχύ όχι περισσότερη των 20 ΜW για να είναι δυνατή και συμφέρουσα η καθημερινή τους λειτουργία. Με δεδομένη τη σημερινή τεχνολογία και τις προβλέψεις για τα επόμενα 5-6 χρόνια, είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί τόσο χαμηλή κατανάλωση ισχύος για τέτοια συστήματα που σημειωτέον θα έχουν υπολογιστική ισχύ της τάξης των 1018 αριθμητικών πράξεων το δευτερόλεπτο. Συνεπώς χρειάζεται κάτι πολύ πιο δραστικό από μια απλή γραμμική βελτίωση στην κατανάλωση ισχύος όπως συνέβαινε τα τελευταία χρόνια.
Η ιδέα πίσω από το SCoRPiO ανατρέπει ένα από τα βασικά αξιώματα της λειτουργίας των υπολογιστών, ότι δηλαδή όλες οι αριθμητικές πράξεις που κάνει ένας υπολογιστής θα πρέπει να είναι 100% σωστές όλη την ώρα. Υπάρχουν αρκετές εφαρμογές οι οποίες μπορούν να “ανεχθούν” υπολογιστικά λάθη σε συγκεκριμένες φάσεις του προγράμματος και για συγκεκριμένους υπολογισμούς. Για παράδειγμα, σε εφαρμογές που βασίζονται στις ανθρώπινες αισθήσεις όπως πολυμέσα (multimedia) ή visualization, το ανθρώπινο μάτι μπορεί να ξεγελασθεί από ένα video ή μια εικόνα που έχει λάθη αρκεί αυτά να είναι μέσα σε ένα συγκεκριμένο όριο.
Η ανοχή στα λάθη και η παραδοχή ότι ένας υπολογιστής μπορεί να σφάλει σε μερικές περιπτώσεις όταν εκτελεί ένα πρόγραμμα μπορεί να βοηθήσει δραστικά στη μείωση της κατανάλωσης ισχύος. Μειώνοντας την τάση τροφοδοσίας σε ένα επεξεργαστικό σύστημα, ακόμα και σε τιμές κάτω από τις απόλυτο μίνιμουμ που απαιτείται για τη σωστή λειτουργία μπορούμε να μειώσουμε δραστικά την ισχύ και την ενέργεια, αρκεί η εφαρμογή μας να μπορεί να τα ανεχθεί.
Το έργο SCoRPiO μελετάει και προτείνει νέους μηχανισμούς λογισμικού και υλικού που πρέπει να δημιουργηθούν ώστε αυτή η διαδικασία “τεχνητής δημιουργίας λαθών” να πραγματοποιηθεί σε ένα σύγχρονο επεξεργαστικό σύστημα χωρίς να δημιουργούνται προβλήματα στη λειτουργία του συστήματος αυτού. Πιο συγκεκριμένα, το έργο θα εξερευνήσει μεθόδους για τον χαρακτηρισμό της σημαντικότητας υπολογισμών και δεδομένων, καθώς και τεχνικών για τη δυναμική ανάθεσή τους σε υποσυστήματα επεξεργασίας και μνήμης του υπολογιστή τα οποία θα λειτουργούν είτε σε χαμηλότερη τάση αλλά πιθανώς αναξιόπιστα είτε σε υψηλή τάση και με πλήρη αξιοπιστία. Να τονίσουμε επίσης ότι στο έργο, συμμετέχουν, εκτός από το ΕΚΕΤΑ, κορυφαία ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα από την Ελβετία, Μ. Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία και το Βέλγιο. Για την έρευνα αυτή έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους σημαντικές εταιρίες του χώρου όπως η IBM, η ST Microelectronics, η Phillips Research, κοκ που συμμετέχουν ως εξωτερικοί παρατηρητές του έργου».
* Εκτιμάτε ότι το ερευνητικό έργο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα από άλλα αντίστοιχα πανεπιστημίων όχι μόνο της χώρας αλλά και του εξωτερικού;
- «Είναι άδικο να συγκρίνει κανείς το ερευνητικό έργο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ή και των άλλων ελληνικών πανεπιστημίων με σημαντικά πανεπιστήμια της Αμερικής και της Ευρώπης. Τα ελληνικά πανεπιστήμια λειτουργούν σε ένα περιβάλλον αδιάφορο ή και εχθρικό προς την καινοτομία το οποίο δεν πιστεύει ότι η επένδυση στην έρευνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν όχημα δημιουργίας νέου πλούτου. Τα πανεπιστήμια θεωρούνται απλά δημόσιες υπηρεσίες που καταναλώνουν πόρους. Η δε κύρια αποστολή τους θεωρείται από το κράτος ότι είναι η μαζική και κυρίως φθηνή παραγωγή πτυχιούχων. Πώς μπορεί να γίνει σύγκριση με χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ελβετία ή το Ισραήλ όπου η έρευνα θεωρείται από την κοινωνία, τις επιχειρήσεις και το κράτος σαν κάτι που μπορεί να δώσει συγκριτικό πλεονέκτημα για το μέλλον και την ασφάλεια των επόμενων γενεών;».
* Ωστόσο τι πρέπει να γίνει ώστε αυτό το έργο να αυξηθεί; Τι επιβάλλεται να κάνει η πολιτεία;
- «Η πολιτεία μέσω του Υπουργείου Παιδείας είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν τα πανεπιστήμια. Αυτό συμβαίνει για πολλούς και διαφόρους λόγους. H πλήρης διοικητική εξάρτηση από το Υπουργείο Παιδείας δημιουργεί μια ανορθολογική κατάσταση που κάνει αδύνατο κάθε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που θα μπορούσε να κάνει το πανεπιστήμιο. Σημαντικές αποφάσεις παίρνονται από το υπουργείο με βραχυπρόθεσμα κριτήρια κυρίως ψηφοθηρικού χαρακτήρα και αλλάζουν συνεχώς δημιουργώντας μια αφόρητη γραφειοκρατία που δεν έχει απολύτως κανένα νόημα. Για παράδειγμα, το Τμήμα μου στον Βόλο έχει τριπλάσιους φοιτητές από όσους μπορεί να μορφώσει αξιοπρεπώς. Έχουμε 20 μέλη ΔΕΠ και πάνω από 1000 προπτυχιακούς φοιτητές ο αριθμός των οποίων καθορίζεται κεντρικά κάθε χρόνο από το υπουργείο χωρίς κανένα ενδιαφέρον για το εάν είναι καν δυνατή η μόρφωση τόσων νέων φοιτητών σε μια πολυτεχνική σχολή με εργαστήρια με τόσα λίγα μέλη ΔΕΠ. Και αυτός είναι ο κανόνας σε όλες τις σχολές κυρίως στην περιφέρεια.
Η απίστευτη υποχρηματοδότηση της έρευνας είναι ένα άλλο φαινόμενο.
Πρέπει να σας πω ότι η Ελλάδα δαπανά ένα από τα χαμηλότερα, αν όχι το χαμηλότερο, ποσοστό του ΑΕΠ για την εκπαίδευση (2.5% του ΑΕΠ) και ένα από τα χαμηλότερα για την έρευνα (0.6% του ΑΕΠ) από όλες τις χώρες της EU-28. H Τουρκία, για παράδειγμα, δαπανάει σχεδόν τα διπλάσια για R&D. Και η μελλοντική ανάπτυξη μιας χώρας είναι απόλυτα συνυφασμένη με αυτές τις δαπάνες: μεγαλύτερη επένδυση για την έρευνα και την εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες είναι ο ασφαλέστερος δείκτης πρόβλεψης της θέσης της χώρας στο παγκόσμιο χωριό τις επόμενες δεκαετίες. Είναι κρίμα που η Ελλάδα αντί να επενδύσει στο μυαλό και την εργατικότητα των νέων της σαν το σημαντικότερο μοχλό απεξάρτησης από την οικονομική κρίση κάνει ακριβώς το αντίθετο.
Δεν θέλω να ξέρω πού θα βρίσκεται η χώρα σε 10-20 χρόνια από τώρα με βάση αυτά τα στοιχεία. Και δυστυχώς, όλα αυτά είναι πολιτικές αποφάσεις που δεν έχουν μεγάλη σχέση με την τωρινή οικονομική κρίση. Ελπίζω να γίνει στροφή 180 μοιρών τα επόμενα χρόνια, αν και αμφιβάλλω».
