«Να τα παλαιοπωλεία πάρα ’κείθε, όζοντα [=αναδύοντας] βρώμα, ή φθειρίαση [=γεμάτα ψείρες] στα χέρια των Εβραίων όλα, γεμάτα δε, αναμίξ, πανιά, σιδερικά, φιάλαις, πίλους [=καπέλα], παπλώματα, υποδήματα. Ακόμη και στρατιωτικαίς στολαίς και χάμουρα[=ιπποσκευές] στα άντρα των, που χθες - προχθές εδημοπρατήθησαν από κάποιο δύσμοιρο στρατό ως περιττά κι’ ανάξια. Να τα σαράφικα [=αργυραμοιβεία] ιταμώτατα [=προκλητικά], με αποστίλβοντα τα μετζήτια[=τουρκικά νομίσματα] και της λίραις, κι’ αυτά, στη ίδια αθώα χεριά, όπως κάθε τι που λάμπει από αξία ή από λέρα... Τι ηγεμονικά οι παραστάται των που στέκονται! Το πρόσωπόν των πλαισιούται απ’ όλην την ηγεμονίαν του χρήματος και απ’ όλην την αναισθησίαν του συμφέροντος. Βλοσυροί, υψιτενείς, νευροτενείς [=τεντωμένοι], οστεώδεις, ρικνοί [=γεμάτοι ρυτίδες], αλύγιστοι εκεί, φαντάζουν προ των θυρών αυτών ως άλλοι Κέρβεροι καταχθονίων βασιλείων... Με την εσθήτα [=ένδυμα] των την ραβδωτήν και τα επανωφόρια των τα ποδήρη [=μέχρι τον αστράγαλο] και τας πολυχρώμους ζώνας των, ακίνητοι όπως είναι, και σιωπηλοί, καραδοκούντες και βουλιμιώντες[=με λαιμαργία] όλα τα παρερχόμενα βαλάντια [=πορτοφόλια], με μίαν ενάργειαν[=με συνοχή στη σκέψη] και με μίαν εσωτερικήν ζωήν κρυφήν, που ούτε την φαντάζεσαι, σαν κέρινοι, σαν ψεύτικοι καμαρώνουν άνθρωποι, και φαίνονται όλοι, συγκεντρωμένοι πάντοτε εις εαυτούς, εις κάποιαν ρέμβην υπολογισμών, ουκ οίδα [=δεν γνωρίζω] εις ποίον τι μυστήριον βυθισμένοι, άγριον...
Γύρω μου ’Έθνη και Λαοί... Να, η Μετσοβίτισσαις. Με τα εγχώρια των. Εις το κεφάλι των φεσάκι. Παπάζι [=φέσι] από πάνω επίχρυσον, με φούνταις μεταξωταίς τριγύρω. Και από πάνω, τριγύρω του φεσιού, τσεμπέρι, με μεταξωτά γαϊτάνια κεντημένο. Στο κορμί, φλοκάτα έως το γόνα μαύρη, και από μέσα, μαβιά σιγκούνα[=είδος ενδύματος] ως την κνήμην. Μπροστά, με βαρύτιμα κεντήματα, ποδιά. Και ζώνη χρυσοκέντητος στη μέση, με θηλυκωτήρια [=είδος θηλιάς] μ’ αετούς μ’ ανοιγμένα τα φτερά ανοιγμένους (...). Να η Τρικκαλιναίς. Σαν σεισοπυγίδες [=σουσουράδες]καμαρωταίς. Μελαχροιναίς και νόστιμαις. Με τα μεταξωτά μαντήλια των η παντρεμμέναις. Τα κορίτσια ξέσκεπα και με τα μαλλιά πλεγμένα σε κοτσίδαις. Με ενδύματα ευρωπαϊκά η πλούσιαις. Με μάλλινα εγχώρια ευρωπαΐζοντα η φτωχαίς. Και τι φιλάρεσκαις! Της δε φιλαρεσκείας των η τέχνη όλη στο μαντήλι, αυτό το χειροκεντημένο που φορούνε. Στο μαντήλι αυτό με τα πολλά κοκάκια [=σχέδια]. Μα τι φιλάρεσκαις! Να οι Τρικκαλινοί. Άλλοι απ’ αυτούς με φουστανέλλαις. Άλλοι μ’ ευρωπαϊκά. Η εποχή, η μόδα, βλέπεις!, Κι’ άλλοι μ’ εγχώρια τρικαλινά υφάσματα. Πανύψηλοι, παραστηματικοί, ογκώδεις.
Γύρω μου Έθνη και Λαοί. Να η Βολιώτισσαις. Η ντόπιαις. Του Άνω Βόλου. Με κοντογούναις με τ’ αρμάτα. Με στολίδια δηλ. χρυσομετάξινα, πυκνότατα. Να η Λαρισσιναίς. Με τα φακιόλια [=μαντήλια κεφαλής] των, η παντρεμμέναις, και κοτσίδαις. Χωρίς φακιόλι και μαζεμμένα τα μαλλιά ή ξέπλεκα, η κόραις. Η παντρειά έτσι παίρνει όλην την ιερωσύνη της, κεκαλυμμένη. Και η παρθενία, ακάλυπτος, όλην την ευφροσύνην της και μέθην. Τί! Ποίησις εφηρμοσμένη εις το ένδυμα. Τραγούδι άγριο, που κυκλώνεται απάνω σ’ ένα λιλί [=μικροαντικείμενο] σ’ ένα κόσμημα.
Να οι Πορταρίταις. Οι εξαίσιοι του Πηλείου. Οι Κρητικοί του. Βράκα αδρά μέχρι της κνήμης. Ζουνάρι πολύπτυχο, μαβί [=μωβ]. Από μέσα ελέκι[=είδος ενδύματος] εγχώριο με φουντωτά κουμπιά, σαν θύσσανοι [=φούντες]. Τζάκα[=ζακέτα] από πάνω. Και στο κεφάλι, σκουφάκι ως το των ιππέων Τούρκων. Να οι Καστορίταις. Μακεδόνες. Από την Καστορία. Γνήσιοι ως το κόκκαλο Έλληνες. Φορούν τσιπούνια [=είδος παραδοσιακού ενδύματος]. Το ελέκι των από σαγιάκι [=μάλλινο ύφασμα]. Ύφασμα εγχώριο, του τόπου των. Στον τόπο των κι’ αυτό, ως τόσα άλλα σ’ άλλους, υφαίνουν οι καλαίς των μέρα νύχτα. Και είναι η ιθαγενεστέρα, αλλά και ανδρικωτέρα βιοτεχνία των ενστίκτων των...
Να οι Ελληνόφωνοι Βούλγαροι, ντυμένοι ως οι Μετσοβίταις μ’ ενδύματα σκουτίσα [=μάλλινο χονδρό ύφασμα], αλλά με φέσι. Να η Ελληνόφωναις Βουλγάρισσαις, σα Μεγαρίτισσαις ή σα Κουλουριώτισσαις ντυμέναις, αλλά με γαϊτάνια επάνω των. Κι’ αυτοί κι’ αυταίς είναι- κατάψυχα Ελληνισμός αγνός, παραπλανημένος στη Βουλγαρία από αιώνων. Να απ’ το Περιβόλι και να απ’ τη Σαμαρίνα της Μακεδονίας οι Κουτσόβλαχοι. Από την επαρχία Καστορίας και αυτοί. Μιλούντες Κουτσοβλάχικα. Ελληνικώτατοι δε το φρόνημα και την καρδιά. Ελληνικά και Βλάχικα και Βουλγαρικά και Κουτσοβλάχικαομιλούνται στην επαρχία αυτή νερό. Και όλαι, από Έλληνας».
(Έπεται το τέλος).
-----------------
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Δημήτριος Αναστασόπουλος, «Η Πανήγυρις της Λαρίσσης», Παναθήναια (Αθήνα), έτος Δ’, τόμος 7, τεύχος 74 (31 Οκτωβρίου 1903), σελ. 33-37 και τεύχος 76 (30 Νοεμβρίου 1903), σελ. 104-109.
