Μετά από την αγορά του τσιφλικιού Τσουλάρ (Μελία), στην κυριότητα του Γρηγορίου Χατζηλαζάρου περιήλθαν το 1885 τρία ακίνητα που βρίσκονταν στη συνοικία Ομέρ βέη της Λάρισας (στο κέντρο της πόλης): Οι δύο συνεχόμενες κατοικίες (δίπλα από το πανδοχείο των κληρονόμων του Αδάμ Ανακατωμένου), είχαν (μαζί με τις αποθήκες, τους στάβλους και τα φρέατα) συνολική έκταση 4.000 τετραγωνικών τεκτονικών πήχεων, ενώ το περιφραγμένο οικόπεδο (δίπλα από το Μπαϊρακλή τζαμί), είχε έκταση 8.000 τετραγωνικών πήχεων. Τα ακίνητα προηγουμένως ανήκαν στην κυριότητα του Οθωμανού κτηματία Λίφτουλα εφένδη Καφτάναγα, ο οποίος μετά από το 1883 είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη. Ο προαναφερθείς Οθωμανός κτηματίας εξουσιοδότησε τον Λαρισαίο ιερωμένο Αβραάμ εφένδη Χατζή Αχμέτ (ηγούμενο του τεκέ Κιρκλάρ ή μονής των τεσσαράκοντα), να μεταβιβάσει τα ακίνητα στον Χατζηλαζάρου αντί του ποσού των 385,5 χρυσών τουρκικών λιρών (8.666 δρχ.) [1].
Δύο χρόνια αργότερα (1887), στην κυριότητα του Γρηγορίου Χατζηλαζάρου περιήλθε και το χωριό (τσιφλίκι) Ριζόμυλος καθώς ο γειτονικός κισλάς (λιβάδι) «Ντελή Χαλή». Τα προαναφερθέντα ακίνητα ανήκαν επί Τουρκοκρατίας στην κυριότητα του Οθωμανού κτηματία Μεχμέτ Σιαχήπ Ισμέτ βέη. Ο τελευταίος είχε δανειστεί από τον Χατζηλαζάρου το ποσό των 1.760 χρυσών τουρκικών λιρών με ετήσιο τόκο 12% (συνολικό χρέος 57.600 δρχ.), τα οποία ουδέποτε αποπληρώθηκαν. Όταν το 1887 ο προαναφερθείς Οθωμανός κτηματίας, ανέλαβε θέση υψηλόβαθμου δημοσίου λειτουργού στην Κωνσταντινούπολη, ανέθεσε στον Λαρισαίο κτηματία Δερβίς βέη Χατζή Ναζήμ (ως πληρεξούσιό του), να μεταβιβάσει στον Χατζηλαζάρου τα ακίνητα, αποπληρώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το χρέος του [2].
Όταν μετά από το 1888, άρχισε να εφαρμόζεται το σχέδιο πόλεως (ρυμοτομία), ο Χατζηλαζάρου αγόρασε από τον Δημήτριο Αναστασίου Σκάρλο (νεωκόρο του ναού του Αγίου Νικολάου), ένα τεμάχιο οικοπέδου εκτάσεως 62 τετραγωνικών πήχεων, το οποίο βρισκόταν απέναντι από τον προαναφερθέντα ναό και ακριβώς δίπλα από ένα άλλο οικόπεδο ιδιοκτησίας του [3]. Τα επόμενα χρόνια ο Γρηγόριος Χατζηλαζάρου προέβη σε ενοικιάσεις αγροτικών ακινήτων στα τσιφλίκια που διέθετε. Για περισσότερο από μία δεκαετία, μόνιμος ενοικιαστής του λιβαδιού «Βουλγαρομάνδρα» στο χωριό Τουρσουνλάρ (Ραχούλα) ήταν ο αρχιποιμένας Ιωάννης Αθανασίου Μπαμπανίκος από τη Σμίξη των Γρεβενών [4].
Μετά από τον θάνατο της συζύγου του Αναστασίας Φωκά (1890), ο Γρηγόριος Χατζηλαζάρου εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Βόλο, ενώ πλέον, τις τυχόν εμπορικές συμφωνίες με τρίτους στη Λάρισα, ανέλαβε να τις διεκπεραιώνει ο κτηματίας και πληρεξούσιός του (από το 1881) Κωνσταντίνος Αστεριάδης. Ο Γρηγόριος Χατζηλαζάρου απεβίωσε στον Βόλο το 1895. Τι απέγινε όμως η τεράστια περιουσία που είχε δημιουργήσει;
Όπως αναφέραμε στο πρώτο μέρος του σημειώματος, ο Γρηγόριος Χατζηλαζάρου και η Αναστασία Φωκά είχαν αποκτήσει από τον γάμο τους 13 παιδιά από τα οποία γνωστός είναι μόνον ο Λάζαρος. Προφανώς τα άλλα παιδιά απεβίωσαν σε βρεφική ηλικία από ασθένειες της εποχής. Ο Λάζαρος Χατζηλαζάρου (†1882) από τον γάμο του με την Ελισάβετ (Ελίζα) Άμποτ απέκτησε πέντε παιδιά. 1) Ο Ξενοφώντας (γεν. 1869) νυμφεύθηκε την Ελένη Βαβάγενα (1885-1961), αλλά δεν απέκτησαν απογόνους. 2) Ο Αλέξανδρος (γεν. 1871) τον βίο του οποίου αλλά και το τραγικό του τέλος (†1941) μας περιγράφει ο Νικόλαος Παπαθεοδώρου [5]. 3) Ο Γρηγόριος (1873-1958) νυμφεύθηκε την Ευφροσύνη Κλάδου και απέκτησαν δύο θυγατέρες: την Έλσα η οποία δεν παντρεύτηκε (†1986) και την Μωδ (Maude) (1902-1999), η οποία παντρεύτηκε τον βιομήχανο Άγγελο Μαζαράκη, αλλά δεν απέκτησαν απογόνους. Η περιουσία της στην Ελλάδα και στο εξωτερικό εκτιμήθηκε στα 125 δισεκατομμύρια δραχμές. 4) Η Ιφιγένεια (γεν. 1875) παντρεύτηκε τον Απ. Πολίτη και απέκτησαν τρείς γιους: Τον Αλέξανδρο, τον Γρηγόριο και τον Ερρίκο. 5) Ο Ερρίκος (1876-1946) δεν νυμφεύθηκε ποτέ και δεν απέκτησε απογόνους.
Δεν έχει διευκρινισθεί ακόμα και σήμερα, πώς διανεμήθηκε η περιουσία του Γρηγορίου Χατζηλαζάρου στους κληρονόμους του. Ο Νικηφόρος Σιβένας (βλ. Α’ μέρος), μας δίνει αρκετά στοιχεία για μερικούς από αυτούς. Μας είναι επίσης άγνωστο το αποτέλεσμα της μεγάλης δικαστικής διαμάχης του Κωνσταντίνου Αστεριάδη με μέλη της οικογένειας Χατζηλαζάρου, που άρχισε στις 8 Οκτωβρίου 1904 και διήρκεσε περισσότερο από 10 χρόνια. Ηγέρθηκαν αγωγές για χρέη κατά του Κωνσταντίνου Αστεριάδη, από τον Αλέξανδρο Χατζηλαζάρου, τον Ξενοφώντα Χατζηλαζάρου, τον Γρηγόριο Χατζηλαζάρου, την Ιφιγένεια Χατζηλαζάρου (σύζυγο του Απ. Πολίτη), τον Ερρίκο Χατζηλαζάρου (κατοίκων Βόλου), τον Δημοσθένη Α. Χατζηλαζάρου (εργοστασιάρχη, κάτοικο Αθηνών). Όλοι οι παραπάνω αιτήθηκαν την κατάσχεση του συνόλου της περιουσίας του Αστεριάδη.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας (ΓΑΚ/ΑΝΛ), Συμβολαιογραφικό Αρχείο Ανδρέα Ροδόπουλου, φκ. 014, αρ. 3988 (4 Οκτωβρίου 1885).
[2]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 025, αρ. 7084 (23 Δεκεμβρίου 1887).
[3]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 029, αρ. 8244 (9 Οκτωβρίου 1888).
[4]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 029, αρ. 8203 (4 Οκτωβρίου 1888).
[5]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Αλέξανδρος Χαζτηλαζάρου: Ένας γραφικός μεγαλοκτηματίας με τραγικό τέλος», Ελευθερία (Λάρισα), 15 Ιουλίου 2020.
