Ο Galt κατά τη διάρκεια των ετών 1809-1811 πραγματοποίησε ένα ταξίδι στην Ευρώπη και στην Ανατολή. Όπως σημειώνει η Χριστίνα Πολέζε: «Δεν συμπαθεί τους Έλληνες, τα αισθήματά του είναι καταφρόνηση ανάμεικτη με οίκτο και δεν πιστεύει στην αναγέννηση και τον εθνικό ξεσηκωμό» [1]. Στο πλαίσιο αυτής της περιοδείας επισκέφθηκε το 1811 τη Λάρισα προερχόμενος από τα Φάρσαλα και έχοντας ως προορισμό τη Θεσσαλονίκη. Μεταφρασμένα αποσπάσματα από τις εντυπώσεις του από την πόλη [2] παραθέτουμε στη συνέχεια:
«Κατά το ξημέρωμα η μανία του ανέμου και της βροχής υποχώρησε, αλλά ο ουρανός εξακολουθούσε να είναι απογοητευτικά μουντός. Καθώς πλησιάζαμε στη Λάρισα, ο ήλιος έριξε τις φωτεινές αχτίνες του και οι 24 κορυφές των τζαμιών έμοιαζαν φιλόξενοι και χαρούμενοι. Ο Milton [3] είχε υπαινιχθεί το αίσθημα ευφορίας που κυριεύει εκείνον τον άνθρωπο, ο οποίος αφού έχει μείνει εδώ και πολύ καιρό σε πολυπληθείς πόλεις, περνά στη μέση ενός αγροτικού τοπίου και αισθάνεται τις μυρωδιές του γάλακτος και της κοπριάς. Δεν είναι όμως λιγότερο απολαυστικά τα συναισθήματα ενός ταξιδιώτη, ο οποίος αφού έχει ταξιδέψει ανάμεσα από εξοχικά σπίτια, λιποθυμικά γεύματα, βρόμικους δρόμους και νωχελικά άλογα, αντικρίζει τους θόλους και τους επιχρυσωμένους μιναρέδες μιας πολυσύχναστης πόλης, ακούει τις κραυγές των πλανόδιων προμηθευτών και μυρίζει τα διάφορα αρώματα που αναδύουν τα αλμυρά και πικάντικα εδέσματα.
Οι εκτάσεις γύρω από τη Λάρισα είναι πολύ καλά καλλιεργημένες και παρατηρήσαμε αξιοσημείωτο αριθμό αμπελώνων (…). Περνώντας από την είσοδο της πόλης [= πύλη των Φαρσάλων], ένας Τούρκος υπάλληλος βγήκε από τον οικίσκο του τελωνείου και έπεσε σαν άρπυια [= μεγάλο και ισχυρό αρπακτικό πτηνό] πάνω στις αποσκευές μας. Αφού πληρώσαμε το παράβολο των πέντε παράδων, που ισοδυναμούσε με μία πένα και μισή [= αγγλικό νόμισμα], μας τις παρέδωσε και συνεχίσαμε.
Η Λάρισα είναι χτισμένη σε πλεονεκτική θέση στη δεξιά όχθη του Πηνειού ποταμού, που είναι ένα μεγάλο ρέμα, το οποίο κυλά κάτω από μια όμορφη πέτρινη γέφυρα με πολλές καμάρες. Κοντά σε αυτήν και απέναντι από την πόλη, βρίσκεται η οικία του κυβερνήτη, η καλύτερη δημόσια κατοικία που είχαμε δει μέχρι τώρα στην Τουρκία [4]. Ο αέρας είναι ανθυγιεινός κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και γι’ αυτό οι πυρετοί είναι συχνοί και θανατηφόροι. Οι δημόσιες βρύσες δεν είναι πολλές, αλλά η πόλη υδροδοτείται από το νερό που φέρνουν από το ποτάμι σε άφθονες ποσότητες, έφιπποι με σακιά φτιαγμένα από ολόκληρα δέρματα [5]. Ένας από τους κεντρικούς δρόμους καταλαμβάνεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από Εβραίους, απογόνους Ισπανών προσφύγων. Οι κατοικίες τους είναι άθλιες και οι ίδιοι θεωρούνται πολύ φτωχοί. Αρκετοί από τους Τούρκους εδώ είναι εύποροι και διαμένουν σε μεγάλα και όμορφα ζωγραφισμένα αρχοντικά. Τα κτίρια γενικά είναι κατασκευασμένα όπως οι χελιδονοφωλιές: από λάσπη και άχυρο και εάν δεν ασβεστωθούν ή χρωματιστούν παρουσιάζουν μία πρόχειρη και άσχημη εμφάνιση. Είχαμε την απροσδόκητη ευχαρίστηση να παρατηρήσουμε έναν αξιοσέβαστο αριθμό ευπρεπών αμαξών και ενημερωθήκαμε ότι παρόμοια οχήματα, ικανά να μας μεταφέρουν στη Θεσσαλονίκη, μπορεί να ενοικιαστούν με τη μέρα. Η εποχή όμως ήταν ακατάλληλη για να πραγματοποιήσουμε αυτό το πείραμα.
Καμία αρχαιότητα οποιασδήποτε μορφής δεν μας τράβηξε την προσοχή, εκτός από μερικούς πεσσούς και ένα γυναικείο άγαλμα, που χρησιμεύει ως στύλος στη γωνία ενός δρόμου. Σε ένα από τα μονοπάτια στο μεγάλο νεκροταφείο, είδα δύο κομμάτια από μια στήλη από πράσινο μάρμαρο (verd antique) και στο πεζοδρόμιο θραύσματα που έμοιαζαν να είναι από το ίδιο σπάνιο και αξιόλογο υλικό [6]. Παρατήρησα επίσης, σε ένα άλλο ταφικό μνημείο, μια αρχαία ελληνική επιτύμβια στήλη, από την οποία είχαν σβηστεί τα γράμματα για να γραφεί μία τουρκική επιγραφή. Αρκετά από τα τεμένη είναι όμορφα οικοδομήματα που στεφανώνονται με τρούλους».
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Χριστίνα Πολέζε, Λάρισα και Θεσσαλικός κάμπος: Αφηγήσεις ιστορικών και πολιτισμικών γεγονότων 63 ευρωπαίων περιηγητών από τον 16ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Θεσσαλονίκη: ΕκδοτικόςοίκοςΑντ. Σταμούλη, 2007, σελ. 198.
[2]. John Galt, Voyages and Travels, in the years 1809, 1810 and 1811, containing statistical, commercial and miscellaneous observations on Gibraltar, Sardinia , Sicily, Malta, Serigo, and Turkey. London: printed for T. Cadell and W. Davies, 1812, σελ. 217-221.
[3]. Πρόκειται για έναν από τους κορυφαίους Άγγλους ποιητές, τον John Milton (1608-1674). Ο Galt στο ταξιδιωτικό του χρονικό περιλαμβάνει αποσπάσματα από το αριστουργηματικό του έργο «Απολεσθείς Παράδεισος» (Paradise Lost) (1667).
[4]. Εσφαλμένα ο Galt την θεωρεί ως οικία του κυβερνήτη. Πρόκειται για τη μονή του τάγματος των Μεβλεβήδων, των γνωστών και ως στροβιλιζόμενων δερβίσηδων. Βλ. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Η Λάρισα και ο Πηνειός», Ελευθερία (Λάρισα), 22 Νοεμβρίου 2015.
[5]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Οι σακατζήδες της Λάρισας», Ελευθερία (Λάρισα), 19 Οκτωβρίου 2014.
[6]. Πρόκειται για το πράσινο μάρμαρο της Χασάμπαλης.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
