Έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια. Μαζί με άλλα έξι αδέλφια του μεγάλωσε σε μια μοναδική μεγάλη κάμαρα ενός σπιτιού που, μαζί με τους βοηθητικούς χώρους, στέγαζε ολόκληρη την οικογένεια. Αργότερα, όταν έγινε 16 ετών, αισθάνθηκε την επιτακτική ανάγκη απομόνωσης για διάβασμα και στοχασμό και κατασκεύασε μόνος του με ξύλινο σκελετό και πλέγμα από καλάμια και λάσπη, ένα δικό του δωμάτιο στην αυλή του σπιτιού.
Ο πατέρας του, Στέργιος, συναισθηματικός τύπος, είχε και μια κλίση προς τον μυστικισμό. Διάβαζε θρησκευτικά αναγνώσματα, περίμενε και τον Αρμαγεδδώνα. Καθημερινά δούλευε σκληρά στο χωράφι, που το μετέτρεψε σε περιβόλι. Η μητέρα, Παναγιώτα, διέθετε κοινό νου και πατούσε γερά στη γη, όπως έλεγε ο Σταύρος. Έφερε στον κόσμο έντεκα παιδιά, αλλά επέζησαν τα εφτά. Πρώτος, μετά τα πρώτα δίδυμα που πέθαναν κατά την γέννησή τους, ήταν ο Σταύρος. Αγράμματη ήταν, αλλά πίεζε τα παιδιά συνεχώς να διαβάζουν. Η εφευρετικότητά της για την καθημερινή διατροφή της ομάδας με μια ποικιλία από πίτες, ήταν μοναδική.
Στο Δημοτικό Σχολείο ο Σταύρος ήταν επιμελής μαθητής. Το 1939 γράφτηκε στο Αστικό Σχολείο Αμπελώνα. Είχε πολύ καλές επιδόσεις και άρχισαν οι προβληματισμοί για τα πρόσωπα, τα πράγματα και τις καταστάσεις. Τότε ξέσπασε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος. Το σχολείο επιτάχθηκε. Ο Σταύρος, μαζί με τα άλλα παιδιά του χωριού, έζησαν τον ενθουσιασμό για τις νίκες του Στρατού μας στην Αλβανία. Πάγωσαν όταν μια μέρα στις αρχές Μαΐου 1941, ενώ ήταν συγκεντρωμένα στη σκιά ενός πλάτανου, αντίκρισαν τους Γερμανούς να μπαίνουν στο χωριό από τον Αμπελώνα με μοτοσικλέτες. Υπήρξαν μάρτυρες και μιας σκηνής υποδοχής των Γερμανών από μία οικογένεια συγχωριανών οπαδών του Άξονα.
Αργότερα έφθασαν και οι Ιταλοί και εμφανίσθηκαν και οι λεγεωνάριοι του χωριού. Ένας απ` αυτούς ορίσθηκε από τους Ιταλούς πρόεδρος της Κοινότητας. Το καλοκαίρι του 1942 ο Σταύρος γνώρισε κάποιον με το ψευδώνυμο «Φλογερός» που τον μύησε μαζί με άλλους συγχωριανούς του να συγκροτήσουν τον «πυρήνα» μιας αντιστασιακής οργάνωσης με την ονομασία «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος». Τον Φεβρουάριο του 1943, όταν ιδρύθηκε η ΕΠΟΝ τα μέλη του Ιερού Λόχου εντάχθηκαν σ` αυτήν. Τότε αρχίζει και η αντιστασιακή δράση του Σταύρου, μέσα στα πλαίσια βέβαια της οργάνωσης νεολαίας.
Στο μεταξύ, το Φθινόπωρο του 1942 γνωρίσθηκε με την Βασιλική Θεοφανοπούλου και άρχισε μια σχέση που σφυρηλατήθηκε μέσα στις αντίξοες συνθήκες της εποχής. Κοινοί αγώνες για την ελευθερία της πατρίδας και για κοινωνική δικαιοσύνη, κοινές τιτάνιες προσπάθειες αργότερα για επιβίωση όταν πλέον ζούσαν και σπούδαζαν στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, έδεσαν το Σταύρο και την Κική σε μια αδιάσπαστη ενότητα που διήρκεσε 72 χρόνια. Παντρεύτηκαν στις 8 Μαΐου 1948 σε μια εκκλησία της Θεσσαλονίκης με κουμπάρο τον θείο Παναγιώτη που τους συμπαραστάθηκε σαν πατέρας. Η ευτυχία τους ολοκληρώθηκε όταν, στις 24 Μαΐου 1956 απέκτησαν την μονάκριβη Γιούλα τους. Με υπερηφάνεια παρακολούθησαν την ανοδική της επιστημονική πορεία και της μετέδωσαν την αγάπη για τη λογοτεχνία και την τέχνη και τη μεγάλη θέληση για ζωή.
Η Γιούλα, αφού πήρε το πτυχίο της Κτηνιάτρου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έγινε Διδάκτωρ Παθολογίας Μαλακίων, και εργάζεται σήμερα για το Υπουργείο Γεωργίας στο Μονπελιέ της Γαλλίας. Παντρεύτηκε τον Pierre, Γάλλο γιατρό και μουσικό. Τα παιδιά της έδωσαν μεγάλη χαρά στον παππού και στην γιαγιά. Ο Παύλος, χημικός-μηχανικός, εργάζεται σε ερευνητικό κέντρο στις ΗΠΑ και η Σοφία ακολουθεί την πορεία της γιαγιάς της και παίρνει διδακτορικό δίπλωμα στην αγγλική νεότερη ποίηση, στη Σορβόννη.
Η Κική τα πρώτα της γραπτά με το ψευδώνυμο «Κλημματίς» τα έδωσε και δημοσιεύθηκαν στην αντιστασιακή εφημεριδούλα «Ρήγας Φερραίος», που εξέδιδε η ομάδα του Σταύρου. Αργότερα έγινε βέβαια η γνωστή συγγραφέας με πολύ σημαντικό πεζογραφικό έργο, διακριθείσα ιδίως για τα διηγήματά της, με πολύ επαινετικές κριτικές του Κουλουφάκου, του Ραυτόπουλου, του Ασδραχά κ.ά.
Ο Σταύρος συνέχισε τη δραστηριότητά του παράλληλα με τη συνέχιση των μαθημάτων στο Αστικό Σχολείο. Στις 12 Μαΐου 1944 τον συνέλαβαν οι Γερμανοί, τον έβαλαν στο σπίτι ενός λεγεωνάριου του χωριού και τον μετέφεραν μαζί με τον πατέρα του που πήγε να τον αναζητήσει, στο κρατητήριο του Τάγματος Γεφυροποιών, στη Λάρισα. Ευτυχώς δεν υπήρχε κανένα στοιχείο και τους άφησαν ελεύθερους. Από τότε όμως ξεκίνησε η μεγάλη ταλαιπωρία.
Τον Μάιο του 1944 επέδραμαν στον Αμπελώνα οι περιβόητες ομάδες ΕΑΣΑΔ. Ο Σταύρος κρυβόταν μαζί με άλλους. Τον Οκτώβριο του 1944 πήγε στη Φλώρινα όπου του ανέθεσαν καθήκοντα μέλους της Πολιτοφυλακής. Επακολούθησαν τα Δεκεμβριανά και η συμφωνία της Βάρκιζας. Επανήλθε στο χωριό όπου διαπίστωσε ότι ήταν καταδιωκόμενος, για άγνωστη βέβαια αιτία. Πήγε στην Καρδίτσα όπου υπέστη άγριο ξυλοδαρμό από ομάδα εθνοφυλάκων. Επέστρεψε στο χωριό όπου υπέστη νέο ξυλοδαρμό από παρακρατική ομάδα Βελέντζα. Έκτοτε κρυβόταν σε αχυρώνες και κοντοβούνια. Τον Ιούνιο του 1945 επέδραμαν και οι Σουρλικοί στο χωριό αλλά δεν βρήκαν κανέναν από αυτούς που αναζητούσαν. Αναζήτησαν και τον Σταύρο από τη μητέρα του.
Για να αποφύγει την τύχη των περιπλανώμενων ομάδων καταδιωκομένων αριστερών, κατέφυγε μαζί με την Κική, τον Αύγουστο του 1946 στη Θεσσαλονίκη. Τους βοήθησε ο θείος του Σταύρου, Παναγιώτης. Η Κική προσλήφθηκε σ` ένα εργαστήριο όπου κατασκεύαζαν χειροποίητες βούρτσες. Ο Σταύρος τακτοποιήθηκε σ` ένα υφαντουργείο. Τότε τον κατακεραύνωσε η φυματίωση. Ήταν 19 ετών. Στις 10/1/1947 εισήλθε στο Σανατόριο Ασβεστοχωρίου. Σε έξι μήνες επήλθε η ίαση. Εγκαταστάθηκαν τότε σ` ένα προσφυγικό οίκημα στη Σταυρούπολη.
Άρχισε τότε η περιπέτεια για την επιβίωση. Ο Σταύρος έμαθε να κατασκευάζει τσάντες και τον βοηθούσε η Κική. Πήραν μια άδεια για πάγκο και κατασκεύαζαν παιδικά παιχνίδια που τα πωλούσαν στο πεζοδρόμιο της οδού Ελ. Βενιζέλου. Στις αρχές της 10ετίας του 1950 ο Σταύρος πήρε το απολυτήριο του Γυμνασίου οπότε αποφάσισαν και οι δυο να εισαχθούν στο Πανεπιστήμιο.
Αρχίζει νέος κοινός αγώνας για ανώτερες σπουδές. Επέτυχαν στις εισαγωγικές εξετάσεις το 1952 για το Τμήμα Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Για να βελτιώσουν τα οικονομικά τους οργάνωσαν στην αυλή του σπιτιού τους πτηνοτροφείο με 50 κότες. Έτσι επέζησαν, εφοίτησαν και αποφοίτησαν αμφότεροι από το Πανεπιστήμιο.
Η Κική εγκαταστάθηκε στο χωριό όπου είχε κατασκευασθεί καινούργιο μεγάλο σπίτι και είχε βελτιωθεί η ζωή της οικογένειας. Ο Σταύρος γράφτηκε στο τρίτο έτος της Νομικής, πήρε το πτυχίο και ασκήθηκε στην Λάρισα στον Δικηγόρο Δημήτριο Γουσίου. Όταν πήρε την άδεια, αναπτύχθηκε επαγγελματικά. Ασχολήθηκε κυρίως με αστικές υποθέσεις. Όταν γνωρισθήκαμε είχε μερικές σοβαρές ποινικές υποθέσεις και συνεργασθήκαμε. Διαπίστωσα τότε ότι είχε σοβαρή νομική κατάρτιση. Είχε ορθολογική σκέψη που τον διέκρινε και κατά την «τοποθέτηση» των υποθέσεων στο ακροατήριο των ποινικών δικαστηρίων. Γίναμε φίλοι και με την Κική είχαμε ατέλειωτες συζητήσεις για λογοτεχνία και με τον Σταύρο για ιστορία κυρίως. Είχε όμως το παράπονο ότι τον διέβαλαν συνάδελφοί του, παριστάνοντάς τον ως κομμουνιστή και αυτό επηρέασε πολλούς χωρικούς. Αντιμετώπιζε εχθρικό κλίμα από τις υπηρεσίες Ασφαλείας και από τους «εθνικόφρονες» του χωριού του. Στα χρόνια της δικτατορίας δυσχεράνθηκε περισσότερο η άσκηση του επαγγέλματός του, αφαίρεσαν το διαβατήριο και από τους δύο. Το ξαναπήραν τον Αύγουστο του 1974. Κατά την διάρκεια της δικτατορίας είχε διαδοθεί ότι θα ανακαλούσαν τις άδειες των αριστερών δικηγόρων. Ο Σταύρος φοβήθηκε. Εκμεταλλευόμενος και τα χωράφια της Κικής φύτεψε αμυγδαλιές και αργότερα ροδακινιές με τις οποίες ασχολούνταν και μετά την πτώση της χούντας. Μαζί με μερικές υποθέσεις απαλλοτριώσεων που του απέδωσαν σημαντικές αμοιβές, έκτισε στη Λάρισα ένα διώροφο σπίτι που στέγασε την οικογένειά του.
Ο Σταύρος, ως γνήσιος δημοκράτης, είχε επηρεασθεί από το σοσιαλιστικό όραμα και επιθυμούσε την εγκαθίδρυση ενός κράτους δικαίου. Για το σοβιετικό σύστημα, αρκετά νωρίς, ιδίως όταν διάβασε έργα του Κορνήλιου Καστοριάδη, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αποτελούσε ένα αυταρχικό γραφειοκρατικό κράτος που πολύ απείχε από τα σοσιαλιστικά ιδεώδη.
Μετά τη μεταπολίτευση επί πολύ καιρό παρέμεινε ανένταχτος με πολλές αρνητικές, για τη δομή και τη λειτουργία των κομμάτων, απόψεις. Ωστόσο τον Ιούνιο του 1975 εντάχθηκε στην Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου (Ε.ΔΗ.Κ.). Μετά τις εκλογές στις 20 Νοεμβρίου του 1977 το κόμμα δεν προτιμήθηκε από τον λαό. Ο Σταύρος τελικώς πολιτεύθηκε με το Κόμμα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (ΚΟ.ΔΗ.ΣΟ.) με αρχηγό τον καθηγητή Γιάγκο Πεσματζόγλου και έλαβε μέρος ως υποψήφιος στις εκλογές του 1981. Δεν είχε αντιληφθεί όπως και πολλοί άλλοι, ότι η σαρωτική αλλαγή που επαγγέλονταν το ΠΑΣΟΚ θα επικρατούσε και θα διέλυε όλες τις ομαδούλες.
«ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΛΥΚΑΙΝΑΣ»
Ο Σταύρος δεν ασχολήθηκε πλέον με κομματική ένταξη. Ωστόσο δεν ανεχόταν την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί μεταπολεμικά και συνεχιζόταν. Όλοι οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης να διώκονται και να υφίστανται ακόμη και φυσική εξόντωση και οι δωσίλογοι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, να κυκλοφορούν ελεύθεροι. Αυτή η τεράστια αδικία που την είχε διαπιστώσει ποικιλοτρόπως με προσωπικά βιώματα, τόσο κατά την Κατοχή με τους λεγεωνάριους και τους εασαδίτες, όσο και κατά την απελευθέρωση με τους παρακρατικούς, τον ώθησαν στη συγγραφή βιβλίων. Πίστευε ότι δεν είχαν γραφεί αρκετά για τα εγκλήματα των προδοτών. Ούτε αποκαλύπτονταν ονόματα ατόμων που έδρασαν αντεθνικά αλλά κατέλαβαν μετά τον πόλεμο θέσεις καίριες ακόμη και στον κρατικό μηχανισμό. Ήθελε λοιπόν να παραμείνει ζωντανή η συλλογική μνήμη του λαού. Έπρεπε να καταγγείλει τους δολοφόνους της συλλογικής μνήμης (κατά Βιντάλ Νακέ) και να αποκαλύψει τα εγκλήματα των δραστών.
Έτσι λοιπόν εκδόθηκε το 1998 από τις εκδόσεις Σοκόλη το βιβλίο του των 648 σελίδων με τίτλο «Τα παιδιά της λύκαινας» και υπότιτλο «Οι επίγονοι της 5ης Ρωμαϊκής Λεγεώνας της Κατοχής (1941-1944)». Με πλούσιο αποδεικτικό υλικό και αντίστοιχη βιβλιογραφία εξαντλείται το γεγονός της απόπειρας δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κράτους, του Πριγκιπάτου ή Κράτους της Πίνδου, εκ μέρους μιας μικρής μερίδας βλαχοφώνων Ελλήνων, με τη συνεργασία των Ιταλών. Αναδεικνύονται οι εγκληματικές πράξεις και ο ρόλος των λεγεωναρίων, ιδίως του Αλκιβιάδη Διαμάντη και του Νικολάου Ματούση.
Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου παρέδωσα στον Σταύρο ένα σημαντικό βοήθημα. Πρόκειται για τις μαγνητοταινίες μιας «συνέντευξης» που πήρα από τον Ματούση που επισκέφθηκε το γραφείο μου ανακοινώνοντας ότι του θυμίζω τον παλαιό του εαυτό ως δικηγόρο και ότι με παρακολουθεί αγορεύοντα στα ακροατήρια. Το περιεχόμενο της συνέντευξης αυτής καταχωρήθηκε στο βιβλίο στις σελίδες 438 έως και 463. Οι ερωταποκρίσεις διακόπτονται απότομα όταν τον ρώτησα για τη συνάντησή του με τον Σουσλώφ, γνωστό θεωρητικό του σοβιετικού κράτους. Δεν επανήλθε να συνεχίσει. Όλη η χαρακτηριζόμενη από τον Σταύρο ως «εκμυστήρευση» του Ματούση αναδεικνύει έναν ύπουλο χαρακτήρα που με ευτελή τρόπο προβάλλει ανυπόστατες δικαιολογίες για να αποφύγει την ομολογία ενοχής του για την προδοσία του.
Στο ίδιο βιβλίο αναδεικνύεται με ονόματα και περιστατικά και ο αγώνας των τίμιων βλαχόφωνων Ελλήνων κατά των λεγεωναρίων.
Το δεύτερο βιβλίο 379 σελίδων κυκλοφορεί το 2003 από τις εκδόσεις Σοκόλη. Φέρει τον τίτλο «Βλάχοι και Βλαχόφωνοι Έλληνες» με υπότιτλο «Δύο ξεχωριστές και εχθρικές μεταξύ τους εθνοτικές ομάδες». Πρόκειται για επιστημονικό σύγγραμμα ολκής, με το οποίο ο Σταύρος με σπουδαία στοιχεία διευκρινίζει τον διαχωρισμό μεταξύ των βλαχοφώνων Ελλήνων με ελληνική συνείδηση και των άλλων που κατά καιρούς έχουν εκδηλώσει καθαρά αυτονομιστικές τάσεις όπως κατά τη Ιταλογερμανική κατοχή. Αναλύει τις διάφορες θεωρίες Ιταλών και Ρουμάνων για την καταγωγή των Βλάχων και δέχεται ότι η εργασία του αποτελεί ερέθισμα που είναι ικανό να ενεργοποιήσει νεότερους αλλά και ειδικευμένους ερευνητές.
Περιέχει ολόκληρο μέρος που αφορά στην αντιδικία του Σταύρου με τον δημοσιογράφο Νικόλαο Μέρτζο. Ο Σταύρος δικαιώθηκε διότι το Δικαστήριο εκήρυξε ένοχο τον Μέρτζο για συκοφαντική δυσφήμιση, επειδή τον είχε αποκαλέσει «πλαστογράφο» κατά την έκθεση των συμβάντων στα «Παιδιά της λύκαινας».
Στο ποινικό Δικαστήριο ο Σταύρος μού έκαμε την τιμή και μου ανέθεσε την υπεράσπιση της πολιτικής αγωγής. Μετά την κήρυξη του Μέρτζου ως ενόχου, ζητήσαμε να μην επιβληθεί ποινή και το Δικαστήριο έπαυσε την ποινική δίωξή του.
Το τρίτο βιβλίο έχει τίτλο «Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσης» με υπότιτλο «Τα Τάγματα Ασφαλείας Θεσσαλίας». Το βιβλίο, 437 σελίδων, κυκλοφόρησε το 2007 από τις εκδόσεις Σοκόλη. Πρόκειται για την προδοτική εγκληματική οργάνωση γνωστή ως ΕΑΣΑΔ. Συμμετείχα στη δημόσια παρουσίαση του βιβλίου στο Χατζηγιάννειο και διαπίστωσα το έκδηλο ενδιαφέρον του κοινού. Το βιβλίο περιέχει τα πεπραγμένα του ΕΑΣΑΔ από δικαστικά ντοκουμέντα, από μαρτυρίες επιζώντων, από συγγραφείς και από τον Τύπο της Κατοχής.
Μετά τον θάνατο της Κικής, ο Σταύρος χάθηκε από την «αγορά». Υπήρξε μεγάλο πλήγμα γι` αυτόν. Ήταν σαν απόσπαση και απώλεια μέρους του εαυτού του. Εκεί αποδίδω την απομόνωσή του και την κατάρρευσή του.
Στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο με τίτλο «Προσωπική Διαδρομή» που κυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις αδελφών Κυριακίδη και στις σελίδες 100-101 ο Σταύρος αναφέρει μια σπάνια εμπειρία του όταν αρρώστησε από πνευμονία, που την περιγράφει ως εξής:
«Όπως ήμουν βυθισμένος στον πυρετό ένιωσα ανάλαφρος να ανεβαίνω συνεχώς προς τον ουρανό όχι περπατώντας, ούτε πετώντας, αλλά γλιστρώντας σαν ελαφριά πνοή αέρα πάνω σ` έναν μαγευτικό χείμαρρο χρωμάτων σε όλη την γκάμα του ουράνιου τόξου, απαλλαγμένος από το σώμα, ενώ ταυτόχρονα με κατέκλυζε μία κατάσταση πρωτόγνωρης και άγνωστης έως εκείνη τη στιγμή ευδαιμονίας που δεν ήθελα να τελειώσει».
Εύχομαι να έφυγε με την ίδια αίσθηση γαλήνης και ευδαιμονίας.
Από τον Γιάννη Διαμαντή
*Ο Γιάννης Διαμαντής είναι επίτιμος δικηγόρος
