Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
Nikapap@hotmail.com
Ο Μιχαήλ Σάπκας, επαγγελματικά καταξιωμένος στο ιατρικό σώμα της Λάρισας, είναι φυσικό να είχε φιλικούς δεσμούς με ανθρώπους της πολιτικής, της δημοσιογραφίας και των διάφορων πολιτιστικών φορέων. Η απόφασή του λοιπόν να δοκιμασθεί και στον πολιτικό στίβο δεν πρέπει να υπήρξε πολύ δύσκολη.
Ξεκίνησε από τα τοπικά και η πρώτη του επαφή με την πολιτική προσδιορίζεται χρονικά κατά το 1907, όταν στις δημοτικές εκλογές οι οποίες έγιναν τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος με τον συνδυασμό του Αχιλλέα Αστεριάδη.
Εν τω μεταξύ το 1909 ήλθε από την Κρήτη ο Ελευθέριος Βενιζέλος, προσκεκλημένος από Στρατιωτικό Σύνδεσμο του Νικολάου Ζορμπά. Με νέα στελέχη συγκρότησε το κόμμα των Φιλελευθέρων και συμμετείχε στις εκλογές της 28ης Νοεμβρίου του 1910 για την ανάδειξη της Β΄ αναθεωρητικής βουλής. Μάλιστα πριν από τις εκλογές, την Κυριακή πρωί 14 Νοεμβρίου 1910, ο μετέπειτα θριαμβευτής των εκλογών Ελευθέριος Βενιζέλος εκφώνησε στην κεντρική πλατεία της Λάρισας προεκλογική ομιλία, η οποία έμεινε ιστορική. Στις εκλογές αυτές ήταν υποψήφιος και ο Σάπκας με τον συνδυασμό που ηγούνταν τοπικά ο Νικόλαος Γεωργιάδης από τον Βόλο και ο οποίος είχε βενιζελικό προσανατολισμό. Ο Σάπκας όμως δεν κατόρθωσε να εκλεγεί. Το ίδιο συνέβη και στις επόμενες εκλογές του 1912. Η προτίμησή του προς τη φιλελεύθερη πολιτική του Βενιζέλου ήταν προφανής, γιατί ο Σάπκας προοδευτικός εκ φύσεως, δεν ήταν δυνατόν να μείνει ασυγκίνητος από το κίνημά του.
Ο Κώστας Περραιβός, δημοσιογράφος και πολιτευτής, σε δημοσίευμά του στην τοπική εφημερίδα «Ελευθερία», στο φύλλο της 2ας Μαΐου 1982, αναφέρει ότι το 1913, πριν ακόμα ο Σάπκας εκλεγεί δήμαρχος, απέστειλε στον Ελευθέριο Βενιζέλο τηλεγράφημα, με το οποίο εξέφραζε τον θαυμασμό του για τα ιστορικά επιτεύγματα του νικηφόρου πολέμου του 1912. Μαζί με τα συγχαρητήρια που του απεύθυνε, του ανακοίνωνε και την απόφασή του να προσχωρήσει στο υπό την ηγεσία του Κόμμα των Φιλελευθέρων. Όμως στην απόφασή του αυτή δεν έλαβε καμία απάντηση. Θεώρησε τότε τη σιωπή από μέρους του Βενιζέλου ανεξήγητη και μάλιστα τον προβλημάτισε αρκετά. Όταν έπειτα από μερικούς μήνες (Φεβρουάριος 1914) εκλέχθηκε Δήμαρχος στη Λάρισα και είχε αποκτήσει κάποια πολιτική οντότητα, επανέλαβε με τηλεγράφημά του την επιθυμία να ενταχθεί στους κόλπους του κόμματος των Φιλελευθέρων. Πίστευε ότι με την ιδιότητα του δημάρχου μιας μεγάλης πόλεως θα είχε κάποια απάντηση του Βενιζέλου ή του πολιτικού του γραφείου για την αποδοχή της προσχωρήσεως στους φιλελεύθερους. Όμως η σιωπή εξακολούθησε και αυτό ο Σάπκας το θεώρησε εν μέρει προσβλητικό. Εκ των πραγμάτων λοιπόν αναγκάσθηκε να ενταχθεί πολιτικά στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο. Η πρώιμη αυτή στροφή στην πολιτική του ιδεολογία τον έφερε να βρίσκεται σε όλη τη διάρκεια της υπόλοιπης ζωής του σταθερά απέναντι στον Βενιζέλο και δεν έκρυβε τις φιλοβασιλικές προτιμήσεις του.
Ο καιρός περνούσε, σπουδαίες ιστορικές στιγμές διαδέχονταν η μία την άλλη και κατά τη διάρκεια του εθνικού διχασμού το κράτος χωρίσθηκε στα δύο. Με τη κάθοδο των γαλλικών στρατευμάτων (τα οποία υποστήριζαν την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης Βενιζέλου-Δαγκλή-Κουντουριώτη) προς τη Θεσσαλία, διαισθάνθηκε ότι η θέση του θα ήταν επισφαλής και εγκατέλειψε μυστικά τη Λάρισα με προορισμό την Αθήνα[1]. Στη θέση του διορίσθηκε από τον Βενιζέλο δήμαρχος ο ιατρός Κωνσταντίνος Βλάχος, ο οποίος ήταν αδελφός του Γεωργίου Βλάχου, βουλευτή του κόμματος των Φιλελευθέρων και σφοδρού πολιτικού αντιπάλου του Σάπκα.
Το 1925 Ο Μιχαήλ Σάπκας εκλέγεται για δεύτερη φορά δήμαρχος Λαρίσης και ξεκίνησε με διάθεση και αποφασιστικότητα να υλοποιήσει τα οράματά του για την πόλη. Προτεραιότητα έδωσε στη λύση των χρόνιων προβλημάτων της πόλεως, της υδρεύσεως, του ηλεκτροφωτισμού και του διδακτηριακού[2]. Το 1929 εκλέγεται και για τρίτη φορά δήμαρχος και όταν όλα ήταν έτοιμα ο Μιχαήλ Σάπκας προσκάλεσε τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο να εγκαινιάσει τα έργα ηλεκτροφωτισμού και υδρεύσεως. Την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου του 1930 ο Βενιζέλος περιηγήθηκε τις πρώτες μεσημβρινές ώρες την περιοχή του Υδατόπυργου και αμέσως μετά έγινε η επίσημη τελετή των εγκαινίων στο Εργοστάσιο Ηλεκτροφωτισμού στην οδό Κουμουνδούρου, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το υπό κατασκευήν κτίριο του Δημοτικού Θεάτρου. Ο πρωθυπουργός έθεσε σε κίνηση την μηχανή του ηλεκτροφωτισμού και άνοιξε τη βρύση, από το νερό της οποίας ράντισε το πλήθος των παρισταμένων. Μετά το τέλος της τελετής ο Βενιζέλος κάλεσε τους Αθηναίους δημοσιογράφους οι οποίοι τον συνόδευαν και τους είπε πολλά κολακευτικά λόγια για τον Δήμαρχο Σάπκα και το επιτελούμενο έργο του. Θα πρέπει να επισημανθεί και πάλι ότι ο Σάπκας ανήκε στο Λαϊκό κόμμα και ήταν πολιτικός αντίπαλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, αρχηγού του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο λυσσαλέες ήταν την εποχή εκείνη οι πολιτικές αντιπαλότητες. Όμως η ανωτερότητα και η δίκαια κρίση και των δύο, προτέρημα εμπνευσμένων ηγετών, δεν εμπόδισε ούτε τον Δήμαρχο της Λάρισας να τον προσκαλέσει για να εγκαινιάσει τα έργα, ούτε τον Πρωθυπουργό της χώρας να τον επαινέσει ενώπιον των δημοσιογράφων. Γι’ αυτό παρ’ όλη την ιδεολογική αυτή αντιπαλότητα, δεν έπαυσε να υπάρχει μεταξύ των δύο ανδρών μια αμοιβαία εκτίμηση σε όλη τη διάρκεια της πολιτικής τους πορείας.
Στη διάρκεια του γεύματος που παρέθεσε ο δήμαρχος μετά την τελετή των εγκαινίων ο Σάπκας βρήκε την ευκαιρία να εξομολογηθεί στον εθνάρχη την ανεξήγητη σιωπή που ακολούθησε την τηλεγραφική δήλωση που έστειλε το 1913 και το 1914, ότι προσχωρεί στο κόμμα του και τάσσεται παρά το πλευρό του. Σύμφωνα με παρασκηνιακές πηγές ο Βενιζέλος φέρεται ότι τελούσε εν αγνοία του γεγονότος, το οποίο φαίνεται ότι του το απέκρυψαν άνθρωποι του περιβάλλοντός του, φίλα προσκείμενοι προς ορισμένους πολιτικούς της Μαγνησίας, φοβούμενοι τη ραγδαία άνοδο του Λαρισαίου ιατρού στην πολιτική σκηνή. Η έκπληξη του Βενιζέλου από την αποκάλυψη αυτή του Σάπκα ήταν οδυνηρή. Έδωσε την υπόσχεση επιστρέφοντας στην Αθήνα να ερευνήσει το θέμα αυτοπροσώπως. Και πράγματι έπειτα από 17 ολόκληρα χρόνια ο Βενιζέλος έμαθε την αλήθεια και αποκαλύφθηκε ότι η απόκρυψη του τηλεγραφήματος ήταν έργο του πολιτευτή από τον Βόλο Αλέξανδρου Κασσαβέτη, ο οποίος την περίοδο εκείνη ήταν πρόεδρος της «Λέσχης των Φιλελευθέρων» στην Αθήνα και σκοπίμως δεν ενημέρωσε τον Ελ. Βενιζέλο για να ικανοποιήσει τους συμπολίτες του πολιτικούς[3].
Το απόγευμα της ημέρας των εγκαινίων ο Βενιζέλος έφυγε σιδηροδρομικώς για την Αθήνα, αλλά στη Λάρισα ορισμένοι φανατικοί αντιβενιζελικοί απείχαν από τις εκδηλώσεις και κατηγορούσαν τον Σάπκα γιατί έβαλε στο σπίτι του τον Βενιζέλο. Δυσαρεστημένοι όμως υπήρξαν και αρκετοί φιλελεύθεροι, γιατί ο αρχηγός τους δέχθηκε να γευματίσει στο σπίτι του τοπικού ηγέτη των πολιτικών του αντιπάλων. Τα έμαθε αυτά ο Βενιζέλος και έγραψε στον πρόεδρο της «Λέσχης των Φιλελευθέρων» στη Λάρισα Στέργιο Αρχιμανδρίτη να συστήσει σε όλους τους οπαδούς του κόμματος των Φιλελευθέρων Λαρίσης να υποστηρίζουν τον δήμαρχό τους Σάπκα, εφ’ όσον θα συνέχιζε να διεκδικεί το δημαρχιακό αξίωμα. Έγραφε μεταξύ άλλων: «Σας το συνιστώ αυτό, διότι πιστεύω ότι όλοι αγαπάτε την πόλιν σας και επιθυμείτε την πρόοδον και την ανάτασίν της. Ο κ. Σάπκας έχει εις το ενεργητικόν του επιτεύγματα εκπληκτικά, τα οποία ουδείς άλλος δήμαρχος εν Ελλάδι έχει να επιδείξει. Εγώ προσωπικώς δεν θα παύω να τον περιβάλλω με την εκτίμησίν μου και επιθυμώ όπως και οι αυτόθι φίλοι μου να πράξωσι το αυτό».
Έτσι η αγαστή συνεργασία μεταξύ Σάπκα και Βενιζέλου δεν σταμάτησε εδώ. Τον επόμενο χρόνο, ο δήμαρχος της Λάρισας κατόρθωσε, με τη βοήθεια του Βενιζέλου και τη συνδρομή του υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου, να αποσπάσει σημαντικά ποσά για την οικοδόμηση διδακτηρίων στη Λάρισα. Μάλιστα λέγεται ότι καθώς τα αντίστοιχα ποσά για διδακτήρια στην πόλη του Βόλου είχαν μείνει αδρανή για διάφορους τοπικούς λόγους αντιπαράθεσης, μεταβιβάσθηκαν στη Λάρισα, η οποία κατόρθωσε να ανοικοδομήσει μέσα σε λίγα χρόνια επτά Δημοτικά Σχολεία και ένα Γυμνάσιο Αρρένων.
Το σημερινό σημείωμα μας έδωσε την ευκαιρία να αναλογισθούμε πως γράφεται μερικές φορές η ιστορία. Ένας ακραιφνής φιλελεύθερος και προοδευτικός άνθρωπος βρέθηκε στην αντίπερα όχθη της ιδεολογικής του ταυτότητας, από ένα επιπόλαιο γεγονός πολιτικής υστεροβουλίας και μεγαλούργησε.
--------------------------------------
[1]. Η εξιστόρηση των γεγονότων της περιόδου αυτής περιλαμβάνεται με λεπτομέρειες στο βιβλίο: Μιχαήλ Σάπκας, ο ευπατρίδης πολιτικός (1873-1956), Λάρισα (2013) σελ. 106-110.
[2]. Μέχρι τότε όλα τα σχολεία στεγάζονταν σε ερειπωμένα και ανθυγιεινά τούρκικα κονάκια, τα οποία δεν εξυπηρετούσαν ούτε και τις στοιχειώδεις ανάγκες μαθητών και διδακτικού προσωπικού.
[3]. Σημειώνεται ότι προπολεμικά η Θεσσαλία είχε δύο νομούς, της Λαρίσης και των Τρικάλων και έτσι οι πολιτικοί της Λαρίσης και του Βόλου κατέρχονταν στις εκλογές από κοινού σε ένα ψηφοδέλτιο.
