Γράφει ο Δημήτρης Βάλλας
Δυστυχώς γι’ αυτούς ελάχιστα στοιχεία έχουν διασωθεί, όμως ήταν οι πιο σκληροί της φάλαγγας των Σπαρτιατών και με σύμβολό τους ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο ήταν αυτοί που προπορεύονταν στην ώρα της μάχης βγαίνοντας πιο μπροστά ακόμα και από τον βασιλιά της Σπάρτης.
Κατά τη μάχη των Θερμοπυλών λίγο έλειψε ν’ αλλάξουν τον ρου της ιστορίας, όταν σε μια καταδρομική ενέργεια της εποχής παραλίγο να εξοντώσουν τη νύχτα στη σκηνή του τον ίδιο τον Ξέρξη που τελικά από τύχη γλίτωσε και οι καταδρομείς εξόντωσαν τα δύο αδέλφια του.
Τα κείμενα που σώζονται για αυτούς τους ανδρειωμένους της σπαρτιατικής φάλαγγας είναι ξενόγλωσσα και τους περιγράφουν ως εξής…
Το όνομά τους οι Σκιρίτες το πήραν από την περιοχή καταγωγής τους την Σκιρίτιδα. Η περιοχή ήταν δύσβατη, τραχιά , ορεινή, και αφιλόξενη , στα βόρεια της λακωνικής και ανάμεσα στους ποταμούς Οινούντα και Ευρώτα. Το όνομα Σκιρίτης έχει κοινή ρίζα με το σκίρος που σημαίνει ασβεστόλιθος, γύψος, σκληρό πέτρωμα.
Οι Σκιρίτες σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο και τον Ησύχιο τον Αλεξανδρέα ήσαν Αρκάδες («Σκιρίτης λόχος, ούτω καλούμενος ο προκινδυνεύων. Ην δε Αρκαδικός»). Ζούσαν κυρίως στο ύπαιθρο στη σημερινή νότια Αρκαδία. Αρχικώς ανήκαν στην Αρκαδία και κατόπιν ενσωματώθηκαν στη Λακωνία.
Προσαρτήθηκαν στη Σπάρτη δίχως πολεμική δράση στην κατηγορία των Περιοίκων. Έτσι η Σπάρτη θωρακίζει τα βόρεια σύνορά της, από τους εχθρούς της Αρκάδες και Αργείους. Αυτό, εκτός από λόγους ασφαλείας, γίνεται προφανώς και για λόγους στρατηγικής γενικότερα, καθώς από το στενωπό της Σκιρίτιδος περνούσε η αμαξιτή οδός που ξεκινούσε από το Άργος και μέσω Τεγέας κατέληγε στη Σπάρτη.
Έκτοτε, η ορεινή αυτή περιοχή, η Σκιρίτιδα ταυτίστηκε απολύτως πολιτικά και στρατιωτικά με τη Σπάρτη, παρόλο που κάτοικοί της ήσαν Αρκάδες.
Η πόλις Οίον είναι η μοναδική πόλη της Σκιρίτιδος. Στο Β.Δ. άκρο του χωριού Κερασιά Αρκαδίας, στο ύψωμα πίσω από την εκκλησία του Αϊ – Γιάννη σκόρπιες πέτρες έχουν αναγνωριστεί ως ερείπια του οικισμού Οίον, της Αρχαίας Σκιρίτιδος.
Οι Σκιρίτες ως δύναμη είχαν μία από τις έξι μόρες που αποτελούσαν την σπαρτιατική φάλαγγα σε εκστρατεία. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης , αναφερει ότι η μόρα Σκιριτών αποτελείτο από εξακόσιους άνδρες επιλεγμένους για τη σωματική τους δύναμη και αντοχή, που ονομαζόταν και Σκιρίτης λόχος.
Ο Θουκυδίδης ακόμα μας πληροφορεί ότι στη μάχη κατείχαν το αριστερό («ευώνυμον») κέρας της παρατάξεως, δίπλα στον Βασιλιά, ενώ το δεξί το κατείχαν οι τριακόσιοι.
Στην παράταξη μάχης, όταν η φάλαγγα πορεύεται προς μάχη κανείς δεν ήταν μπροστά από τον Βασιλιά εκτός από τους Σκιριτες που ήταν ακόμα και πιο μπροστά και από τους έφιππους ανιχνευτές. Ήταν η εμπροσθοφυλακή του σπαρτιατικού στρατού και προπορευόταν του κυρίου τμήματος της φάλαγγας.
Το σύμβολο της μόρας Σκιριτών, ήταν ένα άσπρο γεράκι σε μαύρο φόντο. Οι Σκιρίτες κατείχαν τον ρόλο του προσκόπου στον σπαρτιατικό στρατό. Η έννοια των προσκόπων στην αρχαιότητα δεν είχε καμία σχέση με τη σημερινή. Οι πρόσκοποι ήσαν στρατιωτικά τμήματα που αναλάμβαναν δύσκολες αποστολές, κάτι σαν τις σημερινές ειδικές δυνάμεις. Για να κατανοήσουμε πόσο ομοίαζαν οι άντρες αυτοί με τους σύγχρονους καταδρομείς, αρκεί να αναφέρουμε ότι στις καταδρομικές επιχειρήσεις τους τη νύχτα, έβαφαν το πρόσωπο και το σώμα τους μαύρο με σκόνη από κάρβουνο για απόκρυψη-παραλλαγή.
Σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, το σπουδαιότερο επίτευγμα του Σκιρίτη λόχου αποτέλεσε, μεταξύ άλλων, η εξολόθρευση δύο αδερφών του Ξέρξη μέσα στη βασιλική σκηνή, του Αβροκόμη του Πρεσβυτέρου και του Υπεράνθη, μία από τις νύχτες κατά τη διάρκεια της μάχης των Θερμοπυλών. Το σχέδιο του βασιλιά Λεωνίδα ήταν η δολοφονία του ίδιου του Ξέρξη, τον οποίο όμως το απόσπασμα των Σκιριτών δεν βρήκε εντός της σκηνής του. Το απόσπασμα εξοντώθηκε από τη δύναμη των επιλέκτων Περσών “Αθανάτων” όταν αργότερα έγινε αντιληπτό.
Σε περίπτωση ενέδρας ή εμποδίου, ειδοποιούσαν το κυρίως τμήμα να μην βρεθεί προ απροόπτου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, εκτός από ενημέρωση του κυρίου τμήματος ήσαν επιφορτισμένοι με το να βρίσκουν άλλα δρομολόγια ώστε να διασφαλίζουν την ομαλή προσπέλαση του κυρίως τμήματος. Επίσης, σε περίπτωση στρατοπέδευσης της φάλαγγος οι Σκιρίτες στρατοπέδευαν σε σημεία που μπορούσαν να διακρίνουν από μακριά τους εχθρούς και τις κινήσεις τους.
Ο Ξενοφών στη «Λακεδαιμονίων Πολιτεία» τοποθετεί τους Σκιρίτες φρουρούς τη νύχτα , ενώ εξηγεί ότι οι Λακεδαιμόνιοι τους τιμούν ιδιαίτερα καθώς οι τρομεροί και ακάματοι Σκιρίτες δεν λογαριάζουν κόπο ή κίνδυνο. Τα κατορθώματα των ανδρών αυτών, υμνήθηκαν από τους Λακεδαιμόνιους. Επίσης ο Ξενοφών στην «Κύρου Παιδεία» τους συγκρίνει με τους ανίκητους Υρκανούς ιππείς.
«Ο δὲ Σκιρίτης καλούμενος λόχος παρὰ τοῖς Σπαρτιάταις οὐ συντάττεται μετὰ τῶν ἄλλων, ἀλλ᾽ ἰδίαν ἔχων σύστασιν μετὰ τοῦ βασιλέως ἵσταται, καὶ παραβοηθεῖ τοῖς αἰεὶ θλιβομένοις μέρεσι: συνεστὼς δ᾽ ἐξ ἐπιλέκτων ἀνθρώπων μεγάλας ποιεῖται ῥοπὰς ἐν ταῖς παρατάξεσι καὶ κατὰ τὸ πλεῖστον αἴτιος γίνεται τῆς νίκης».
