Σήμερα είναι απόλυτα βεβαιωμένο ότι για πρώτη φορά λειτούργησε επίσημα στην Ελλάδα ραδιοφωνικός σταθμός το 1928 στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Εκθέσεως, από τον μηχανολόγο-ηλεκτρολόγο Χρήστο Τσιγγιρίδη. Μάλιστα η χρονολογία αυτή θεωρείται ως αφετηρία της ραδιοφωνίας όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στα Βαλκάνια. Βέβαια οι σκαπανείς της ραδιοφωνίας είχαν αρχίσει από πολύ νωρίτερα τη λειτουργία του δοκιμαστικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρις ότου η ενέργειά τους αυτή λάβει «σάρκα και οστά».
Στην ανάπτυξη του θέματός μας αρχικά θα αναφέρουμε ορισμένα βιογραφικά στοιχεία για τον ιδρυτή της Χρήστο Τσιγγιρίδη, αφού όπως θα δούμε, για ένα μικρό σχετικά χρονικό διάστημα βρέθηκε να μένει στη Λάρισα. Γεννήθηκε το 1877 στη Φιλιππούπολη της Βουλγαρίας από εύπορη οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος, αλλά μετά τον θάνατό του το 1889 η οικογένειά του αντιμετώπισε οικονομικές δυσκολίες. Για να τερματίσει τις εγκύκλιες σπουδές του αναγκάστηκε να δουλεύει. Συνεργάστηκε με τον αδελφό του Νικόλαο και μαζί του ίδρυσαν μια μικρή καπνοβιομηχανία κατασκευής τσιγάρων. Όμως έπειτα από μερικά χρόνια, όταν οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες εξοπλίστηκαν με σύγχρονα για την εποχή τους μηχανήματα, τα οποία αντικαθιστούσαν τον ανθρώπινο παράγοντα στην κατασκευή τους, οι ίδιοι δεν μπόρεσαν να τις ακολουθήσουν, με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός να τους εξουθενώσει οικονομικά και η επιχείρησή τους να αναγκαστεί να κλείσει[1]. Σε ηλικία 25 ετών (1902) τον βρίσκουμε στη Στουτγάρδη της Γερμανίας να σπουδάζει μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος στην Πολυτεχνική Σχολή της γερμανικής πόλης. Μετά το πέρας των σπουδών του μένει στη Στουτγάρδη, νυμφεύεται μια γερμανίδα και αποκτά δύο κόρες.
Εν τω μεταξύ στη Λάρισα το 1925 η γαλλική εταιρεία ηλεκτροπαραγωγής “Omnium” λόγω ανικανότητας να προχωρήσει τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης σύμφωνα με τους όρους σύμβασης, κηρύχτηκε έκπτωτη. Ο τεχνικός διευθυντής της Εταιρείας Ηλεκτροφωτισμού και Υδρεύσεως Λαρίσης (Ε.Η.Υ.Λ.) Δαβίδ Μορδοχάης παραιτήθηκε και μετακόμισε μόνιμα στην Αθήνα. Επόμενο ήταν η Εταιρεία να αναζητήσει νέο μηχανολόγο-ηλεκτρολόγο. Ο πρόεδρος της Εταιρείας Μιχαήλ Σάπκας «... ύστερα από αναζητήσεις και αλληλογραφία με τον Νικ. Τσιγγιρίδη, αδελφό του Χρήστου Τσιγγιρίδη, πρότεινε στον τελευταίο, ο οποίος διέμενε στη Στουτγάρδη της Γερμανίας, να αναλάβει την τεχνική διεύθυνση των έργων. Στις 20 Ιουνίου 1925 ο Χρήστος Τσιγγιρίδης με επιστολή του απαντά ότι δέχεται και μάλιστα καθορίζει τους όρους με τους οποίους θα αναλάβει τη Διεύθυνση»[2]. Εγκαταλείπει άμεσα την οικογένειά του στη Στουτγάρδη και φθάνει στη Λάρισα, ενώ στις 7 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους προσλαμβάνεται επίσημα ως διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών της Ε.Η.Υ.Λ. Όμως παρά τις προσπάθειές του, ο ηλεκτροφωτισμός της πόλης χειροτέρευε. Συνεχείς διακοπές ρεύματος, σπάταλες ενέργειες με γερμανικές εταιρείες ηλεκτροπαραγωγικών μηχανημάτων και προσωπικές του ενέργειες οι οποίες υποδήλωναν επιστημονική ανικανότητα, καθόσον «... κατεδείχθη τελείως ανεπαρκής και αδαής πάσης τεχνικής γνώσεως και πείρας», υποχρέωσαν στις 25 Μαρτίου 1926 το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας να τον απομακρύνει από την υπηρεσία και την 1η Απριλίου να εγκαταλείψει τον κοιτώνα του. Μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη όπου και ακολούθησε δικαστική αγωγή με αίτημα την αποζημίωσή του.
Το ενδιαφέρον για την περίπτωσή μας είναι ότι κατά το μικρό αυτό χρονικό διάστημα της παραμονής του στη Λάρισα υπάρχουν πληροφορίες ότι παράλληλα με την εργασία του στην Ε.Η.Υ.Λ., προσπαθούσε με διάφορα μηχανήματα που διέθετε, να προετοιμάζεται για την κατασκευή ραδιοσταθμού, κάνοντας διάφορες δοκιμές. Μάλιστα ο δημοσιογράφος Κώστας Περραιβός αναφέρει σε δημοσίευμά του, ότι στο πατάρι κάποιου καταστήματος στο κέντρο της Λάρισας επί της οδού Ακροπόλεως (Παπαναστασίου) που δεν το προσδιορίζει, είχε εγκαταστήσει διάφορα μηχανήματα, έκανε δοκιμές με μικρόφωνα και ιδιωτικές ακροάσεις και γενικώς είχε αφοσιωθεί στη δημιουργία ραδιοσταθμού, προφανώς ακολουθώντας τα βήματα αντίστοιχων ραδιοφωνικών σταθμών εν λειτουργία στη Στουτγάρδη όπου ζούσε τα προηγούμενα χρόνια. Το 1926 εγκατεστημένος πλέον στη Θεσσαλονίκη, συνέχισε τις έρευνές του γύρω από τη ραδιοφωνία και τον Σεπτέμβριο του 1928 εκπέμφθηκαν, όπως αναφέρθηκε ήδη, οι πρώτες επίσημες εκπομπές από ένα περίπτερο της Διεθνούς Εκθέσεώς της.
Μετά από τις πρώτες ερασιτεχνικές απόπειρες δημιουργίας ραδιοφωνίας του Χρήστου Τσιλιγγιρίδη το 1925-1926 κατά τη βραχύβια παραμονή του Λάρισα, οι κάτοικοί της παρακολουθούσαν την εξέλιξη της Ελληνικής Ραδιοφωνίας με προσμονή, αναλογιζόμενοι την αμεσότητα και τη διασκέδαση που πρόσφερε ένα απλό κουτί, το ραδιόφωνο. Ακολούθησε η δημιουργία κρατικών ραδιοσταθμών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά ο πρώτος επαρχιακός ραδιοσταθμός που «βγήκε στον αέρα» ήταν ερασιτεχνικός και είχε ιδρυθεί στον Βόλο από τον Γιώργο Κοντογεωργίου, βιοτέχνη ραδιοφώνων, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1948 τον παραχώρησε στο ΕΙΡ (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας).
Έτσι είχαν τα πράγματα μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Όμως ακολούθησε η τριετία 1948-1951 κατά την οποία ολόκληρη η χώρα κατακλύστηκε από στρατιωτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, καθώς συστηματοποιήθηκε στο στράτευμα ως φιλοσοφία η παρακολούθησή τους, ώστε η φωνή τους να φθάνει σε κάθε ελληνικό σπίτι. Την αρχή την έκανε ο 781 Λόχος Μεταφορών της Αθήνας και ακολούθησε το 453 Τάγμα Διαβιβάσεων της Λάρισας. Όπως διαπιστώνουμε ο στρατιωτικός σταθμός της Λάρισας θεωρείται ως ο δεύτερος στη σειρά αυτή, μετά τον σταθμό της Αθήνας. Τα επίσημα εγκαίνιά του έγιναν την Κυριακή 9 Ιανουαρίου 1949, όμως υπάρχουν ενδείξεις ότι άρχισε να λειτουργεί δοκιμαστικά από τον Σεπτέμβριο του 1948[3]. «Η ακριβής έναρξη ενός ραδιοφωνικού σταθμού είναι φυσικό να χαρακτηρίζεται από μια ασάφεια, γιατί από την καθιέρωση ενός τακτικού και συνεχούς προγράμματος, προηγούνται πολλές δοκιμαστικές εκπομπές, οι οποίες συντονίζουν τις συχνότητες και ελέγχουν το βεληνεκές και την καθαρότητα των λήψεων. Συγκεκριμένα, από μαρτυρίες του κομφερασιέ Ηλία Καραμανέα, ο οποίος ως στρατεύσιμος συνεργάστηκε στενά και για μεγάλο χρονικό διάστημα με τον στρατιωτικό σταθμό της Λάρισας, η περίοδος των δοκιμών κράτησε περισσότερο από δύο μήνες. Ο ίδιος θυμάται ωστόσο πως τον Σεπτέμβριο του 1948 ο σταθμός εξέπεμπε κανονικό πρόγραμμα, στο οποίο μάλιστα συμμετείχε τακτικά»[4].
Για τον στρατιωτικό ραδιοσταθμό της Λάρισας γνωρίζουμε ότι το 1947 περιήλθε στην κατοχή τού 453 Τάγματος Διαβιβάσεων που είχε έδρα τη Λάρισα, ένα ουσιαστικά άχρηστο λάφυρο από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Χάρη στην προσπάθεια ορισμένων αξιωματούχων του τάγματος, από το κατεστραμμένο αυτό μηχάνημα εκπομπής ραδιοφωνικών μηνυμάτων κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ραδιοφωνικό σταθμό. Σ’ αυτό συνετέλεσαν ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ελευθέριος Δημόπουλος, πολιτικός μηχανικός, ο οποίος ήλθε το 1948 στη Λάρισα με μετάθεση από τη μεραρχία του στην Κοζάνη, και ο στρατιώτης Τάκης Μωραΐτης του τάγματος των διαβιβάσεων της Λάρισας. Πεπειραμένοι στον τομέα τους και οι δύο, κατόρθωσαν να εντοπίσουν τα καταστραμμένα μέρη του μηχανήματος, μερικά να τα επισκευάσουν μόνοι τους, ενώ για άλλα αναζήτησαν ανταλλακτικά από την τοπική αγορά[5] και τελικά έστησαν πομπό ραδιοφωνίας αρχικής ισχύος 500 watt και να αρχίσουν το 1948 δοκιμαστικές εκπομπές.
Τα εγκαίνια του ραδιοφωνικού Σταθμού του Β’ Σ.Σ. έγιναν, όπως αναφέρθηκε, την Κυριακή 9 Ιανουαρίου 1949 με μεγάλη επισημότητα. Προηγήθηκε αγιασμός από τον Μητροπολίτη Λαρίσης Δωρόθεο και εν συνεχεία μίλησε ο υφυπουργός των Στρατιωτικών Τάκης Ροδόπουλος, βουλευτής Λαρίσης, ο οποίος εκδήλωσε τη συγκίνηση και τη χαρά του και επισήμανε ότι ο σταθμός θα αποτελέσει «το επίσημον βήμα της πόλεως, η εκπολιτιστική φωνή της Λαρίσης εις την ελληνικήν μεταπολεμικήν προσπάθειαν της ανασυγκροτήσεως». Ακολούθως μίλησαν κατά σειράν ο διοικητής του Β’ Σ.Σ. Π. Καλογερόπουλος, ο νομάρχης Δ. Παπαδημητρίου, ο δήμαρχος Λαρίσης Στυλ. Αστεριάδης. Στη συνέχεια μεταδόθηκε μήνυμα του γενικού διευθυντού του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας Δ. Σβολοπούλου.
Η πορεία του Σταθμού στη συνέχεια είναι λίγο-πολύ γνωστή. Αρχικά μετονομάσθηκε σε Ραδιοφωνικό Σταθμό Ενόπλων Δυνάμεων Κεντρικής Ελλάδος. Στις 15 Νοεμβρίου του 1982, όταν οι σταθμοί της ΥΕΝΕΔ καταργήθηκαν, μεταβιβάσθηκε στην ΕΡΤ2.
---------
[1]. Χατζηδάκης Γεώργιος. «Ω! άγιε αιθέρα» (Ιστορία της Ελληνικής Ραδιοφωνίας), Αθήνα, έκδ. Τράπεζας Πειραιώς (2015) σελ.21.
[2]. Ρούσκας Γιάννης. Λάρισα. Φως και Νερό. Λάρισα (2023) σελ. 232.
[3]. Η εφημερίδα της Αθήνας «Βραδυνή» στις 9 Σεπτεμβρίου 1950 γράφει σχετικά: «Απόψε εις το κέντρον Αλκαζάρ της Λαρίσης θα δοθή μεγάλη εορτή υπό την προστασίαν του κ. Παπάγου, επί τη δευτέρα επετείω από της ιδρύσεως του Ραδιοφωνικού Σταθμού Λαρίσης. Θα λάβουν μέρος γνωστοί καλλιτέχναι, οι οποίοι θα μεταβούν σήμερον το απόγευμα εις την Λάρισαν με στρατιωτικόν αεροπλάνον». Συνεπώς η έναρξη του σταθμού αυτού θα πρέπει να έγινε το πρώτο 15μερο του Σεπτεμβρίου 1948.
[4]. Χατζηδάκης Γεώργιος, ό. π., σελ. 232.
[5]. Κυρίως από το κατάστημα ηλεκτρικών ειδών του Γεωργίου Τσιοβαρίδη, το οποίο βρισκόταν από το 1930 επί της οδού Ακροπόλεως 40 (Παπαναστασίου), απέναντι από το αρτοποιείο του Αντωνιάδη.
9 Ιανουαρίου 1949. Από την τελετή των εγκαινίων
του ραδιοφωνικού σταθμού του Β’ Σώματος Στρατού.
Στο κέντρο ο υφυπουργός στρατιωτικών Τάκης Ροδόπουλος ομιλών
