Είχαν κατασκευασθεί τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (1947-48) από τις υπηρεσίες του στρατού ειδικά για να στεγάσουν συστήματα Προσκόπων. Με την ευκαιρία αυτή θα κάνουμε μια ιστορική αναδρομή του συγκεκριμένου χώρου, η οποία ξεκινάει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και φθάνει μέχρι τις ημέρες μας.
Αρχικά η περιοχή αυτή ανήκε στον Τούρκο Οσμάν Εφέντη μπέη και αργότερα περιήλθε στην ιδιοκτησία του γνωστού στη Γενισεχίρ (Λάρισα) Νετζίπ μπέη που ήταν πεθερός του Σελήμ πασά, διοικητή της Θεσσαλίας [1]. Ο Επαμ. Φαρμακίδης στο βιβλίο του για τη Λάρισα αναφέρει ότι το κονάκι αυτό του Νετζίπ μπέη, με τη συνδρομή της γυναίκας του, της Νετζίπ μπέινας, ήταν ανοικτό και φιλόξενο σε όλους. Με το κονάκι αυτό συνδέεται και η σαρκοφάγος του Ιπποκράτη[2]. Το κονάκι της μαζί με την έκταση που το περιέβαλλε, απέκτησε η Χριστιανική Κοινότητα της Λάρισας. Το κατεδάφισε και με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Ιωακείμ Κρουσουλούδη (1870-1875) αποφασίστηκε η κατασκευή στον χώρο αυτόν κτιρίου με προορισμό να στεγάσει το Γυμνάσιο της Λάρισας που έλειπε[3]. Με εισφορές των μελών της Κοινότητας ξεκίνησε η ανέγερση, όμως η δαπάνη κατασκευής του δεν προϋπολογίστηκε καλά και το 1878 το κτίριο έμεινε ημιτελές. Ευθύς μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης ανακοίνωσε ότι «...εις εφαρμογήν της υπ’ αριθμ. 1135/1881 διαταγής της Βασιλικής Νομαρχίας Λαρίσης, παραχωρείται εις το Δημόσιον το ημιτελές Διδακτήριον της ενταύθα Χριστιανικής Κοινότητος, όπερ είχεν προορισθεί διά Γυμνάσιον. Ο Δήμος Λαρίσης, όστις αντιπροσωπεύει την παλαιάν Κοινότητα εψηφίσατο την παραχώρησιν, όπως γίνει χρήσις αυτής προς ωφέλειαν των κατοίκων. Εψηφίσατο άμα και τον διορισμόν Εφορευτικής Επιτροπείας εκ των Χρ. Γεωργιάδου, Αριστ. Αλέκου και Βασιλείου Αργυροπούλου»[4]. Μόλις το κτίριο περιήλθε στο Δημόσιο η Ελληνική Κυβέρνηση το ολοκλήρωσε σύντομα και σ’ αυτό στεγάσθηκε το Διδασκαλείο, σχολή επιπέδου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, από το οποίο αποφοιτούσαν δάσκαλοι. Στις 10 Οκτωβρίου 1882 έγινε με επισημότητα η έναρξη της λειτουργίας του Διδασκαλείου Λαρίσσης.
Στις 7 Ιανουαρίου 1905, συγκλόνισε τη Λάρισα σεισμός, ο οποίος έπληξε και το κτίριο του Διδασκαλείου. Επτά ημέρες αργότερα πυρκαγιά αποτέφρωσε το παλιό Τουρκικό Διοικητήριο στην Κεντρική πλατεία, το οποίο στέγαζε τις δικαστικές υπηρεσίες και το Δημόσιο Ταμείο της Λάρισας. Επειδή έπειτα από τον σεισμό ήταν επικίνδυνη η παρουσία φοιτητών στους χώρους του Διδασκαλείου, ο Δήμος αποκατέστησε τις βλάβες του και αποφασίσθηκε να στεγασθούν προσωρινά στο κτίριο αυτό και ορισμένες δικαστικές υπηρεσίες, μέχρι την κατασκευή νέου κτιρίου. Το 1907 το Διδασκαλείο σταμάτησε τη λειτουργία του και το κτίσμα περιήλθε ολόκληρο στη χρήση των Δικαστηρίων[5].
Το κτίριο των Δικαστηρίων αρχιτεκτονικά αποτελούνταν από τρία επιμήκη ισόγεια κτίσματα με ημιυπόγειο, εκ των οποίων το μήκος του μεσαίου ήταν μικρότερο των δύο άλλων. Τα τρία κτίσματα τα χώριζαν δύο στενοί διάδρομοι. Η είσοδος του Διδασκαλείου, όπως ανέφερε στις αναμνήσεις του ο παλαιός πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Τάκης Ιατρού, ήταν από την πλευρά της οδού Παπακυριαζή, αργότερα όμως η κύρια είσοδος μετατοπίσθηκε στην πλευρά που έβλεπε προς την Πλατεία Θέμιδος. Αρχιτέκτονας ήταν ο ίδιος που έκτισε και το Τουρκικό Διοικητήριο, ο Στυλ. Βουκαδόρος από τη Ζάκυνθο. Η μορφή του είχε ήπια νεοκλασικά στοιχεία, με κυριότερα τα τριγωνικά αετώματα στις απολήξεις των νότιων επί της Παπακυριαζή και των βόρειων επί της Πλατείας προσόψεων.
Στις 21 Δεκεμβρίου 1940 η Λάρισα δέχθηκε έναν ανηλεή ιταλικό βομβαρδισμό. Δυόμισι μήνες αργότερα (1 Μαρτίου 1941) επισκέφθηκε την πόλη ο Εγκέλαδος με έναν δυνατό σεισμό. Το κτίριο των Δικαστηρίων υπέστη σοβαρές καταστροφές και οι δικαστικές υπηρεσίες αναγκαστικά σκορπίστηκαν σε διάφορα κτίσματα της πόλης, εκείνα τα οποία επέζησαν κάπως από τις συμφορές. Μεταπολεμικά το οικόπεδο των Δικαστηρίων είχε γεμίσει με πρόχειρα παραπήγματα και στρατιωτικά τωλς (κυματοειδείς τοξοειδείς σιδερένιες κατασκευές) που στέγαζαν προσκόπους και άλλες βοηθητικές υπηρεσίες. Στον υπόλοιπο χώρο επικρατούσε πολλή και άναρχη βλάστηση. Θυμάμαι πολύ καλά ότι τα πρώτα μαθήματα σαν λυκόπουλο και πρόσκοπος τα πήρα μέσα σε ένα από αυτά τα τωλς.
Μόλις η χώρα συνήλθε από την κατοχή και τον εμφύλιο άρχισαν οι πιέσεις προς την κεντρική εξουσία από τα Διοικητικά Συμβούλια των εκάστοτε Δικηγορικών Συλλόγων, αλλά και από διάφορους φορείς της πόλης, για την κατασκευή νέου Δικαστικού Μεγάρου. Έπειτα από μια εικοσαετία προσπαθειών και παλινωδιών για τη θέση κατασκευής του, στις 30 Οκτωβρίου 1966 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος και στις 29 Ιουνίου 1972 εγκαινιάσθηκε το σημερινό Δικαστικό Μέγαρο.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
---------------------------------------------------------------
[1]. Β. Καλογιάννης, Τα Δικαστήρια της Λαρίσης και η μακρά ιστορία τους. Από το «Σεράγι» της Τουρκοκρατίας, στο σύγχρονο «Θέμιδος Μέλαθρον», εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 30ής Ιουνίου 1972.
[2]. Ο ιατρός Σωτήριος Σαμαρτζίδης ισχυρίσθηκε ότι κατά το 1826, έπειτα από σφοδρή νεροποντή, αποκαλύφθηκε έξω από τη Λάρισα, στον δρόμο προς τον Τύρναβο, μαρμάρινη σαρκοφάγος η οποία έφερε πλάκα με επιγραφή η οποία περιείχε και τη λέξη ΙΠΠΟΚΡΑΤ. Η πλάκα μεταφέρθηκε στο σπίτι του Νετζίπ μπέη. Ο Σαμαρτζίδης αναφέρει ότι σε επίσκεψή του στο κονάκι της Νετζίπ μπέινας (ο σύζυγός της εν τω μεταξύ είχε πεθάνει), εντόπισε το κάλυμμα της σαρκοφάγου με την επιγραφή στο λουτρό της οικίας του και αντέγραψε τα τμήματα της επιγραφής που ήταν ευδιάκριτα, μεταξύ των οποίων και την αναφερθείσα ημιτελή λέξη ΙΠΠΟΚΡΑΤ. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Σωτήριος και Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου. Το ζευγάρι που ανακίνησε το θέμα του τάφου του Ιπποκράτη. Εφ. "Ελευθερία", φύλλο της 1ης Νοεμβρίου 2017.
[3]. Την περίοδο εκείνη η Λάρισα είχε τη δυνατότητα να προσφέρει στους μαθητές γραμματικές γνώσεις μόνον επιπέδου Ελληνικού Σχολείου. Όποιος ήθελε να ακολουθήσει γυμνασιακές σπουδές ήταν αναγκασμένος να μετακομίζει στη Λαμία και κυρίως στη Βαρβάκειο Σχολή της Αθήνας.
[4]. Από τα Πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Λαρίσης.
[5]. Πιο πριν σε δύσκολους καιρούς στέγασε το Ελληνικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο (μεθοριακές συγκρούσεις με τους Τούρκους το 1886) και το Οθωμανικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο (ελληνοτουρκικός πόλεμος 1897-1898).
