Ο φωτογράφος ανέβηκε στον μιναρέ του Γενί Τζαμί (Νέο τζαμί) που υπάρχει μέχρι σήμερα. Λειτουργούσε τότε ως ευκτήριος οίκος των μουσουλμάνων της Λάρισας μέχρι το 1924, χρονολογία που έγινε η ανταλλαγή των πληθυσμών. Μεταπολεμικά στέγασε για πολλά χρόνια το Αρχαιολογικό Μουσείο, μέχρι τη μεταφορά του στο σημερινό επιβλητικό κτίριο του Διαχρονικού Μουσείου στην περιοχή Μεζούρλο. Ο μιναρές έχασε την κωνική κορυφή του η οποία κατέπεσε από τον σεισμό της 1ης Μαρτίου του 1941. Από το ύψος του εξώστη του μιναρέ αυτού, ο φωτογράφος αποτύπωσε ένα μεγάλο μέρος της νοτιοδυτικής πλευράς της Λάρισας.
Ο ελεύθερος χώρος στο κάτω μέρος της φωτογραφίας αποτελεί τμήμα της σημερινής πλατείας δημάρχου Αγαμέμνονα Μπλάνα, η οποία την περίοδο της φωτογράφισης ονομαζόταν πλατεία Ανακτόρων. Η ονομασία προερχόταν από την παρουσία των παλαιών ανακτόρων με τον μεγάλο κήπο τους και το παρεκκλήσιο του Αγ. Βησσαρίωνος, τα οποία βρισκόταν βόρεια της πλατείας. Στη φωτογραφία φαίνεται ότι ο χώρος ήταν πρόσφατα διαμορφωμένος. Είχε ισοπεδωθεί, είχε αποκτήσει ρείθρα και η φύτευση μιας διπλής σειράς μικρών δέντρων περιφερειακά είχε δώσει έναν τόνο καλλωπισμού στην πλατεία. Όλο το έδαφος της πλατείας ήταν χωμάτινο και όταν οι καιρικές συνθήκες ήταν δυσμενείς, ο χώρος ήταν αδιάβατος (λάσπη, σκόνη). Ο ευθύς δρόμος αριστερά είναι η σημερινή Κύπρου (Αλεξάνδρας τότε), στην οποία καταλήγουν κάθετα, αριστερά η Παναγούλη (Αχιλλέως τότε) και δεξιά η Ολύμπου. Νομίζω ότι με αυτά που αναφέραμε, φθάσαμε σε ένα καλό σημείο προσανατολισμού της φωτογραφίας.
Στη γωνία Κύπρου-Παναγούλη διακρίνεται ένας ελαφρά υπερυψωμένος τετράγωνος χώρος. Στον χώρο αυτόν το 1913 κτίσθηκε από τον Κερμελή μπέη [2] κατοικία, την οποία νοίκιασε ο ιατρός Μιχαήλ Σάπκας για να στεγάσει την οικογένειά του. Τα ιατρεία εκείνη την εποχή συστεγάζονταν με τα φαρμακεία. Το 1929 η κατοικία αυτή δημοπρατήθηκε ως οθωμανικό ανταλλάξιμο και την αγόρασε ο Σάπκας, που την περίοδο εκείνη ήταν και δήμαρχος της πόλης. Δίπλα από τον γωνιακό ακάλυπτο χώρο, επί της Κύπρου, υπάρχει μια μακρά σειρά ομοιόμορφων συστεγασμένων καταστημάτων που ανήκαν επίσης στον Κερμελή μπέη. Από τα καταστήματα αυτά ένα μεγάλο μέρος εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα, έπειτα βέβαια από αλλεπάλληλες συντηρήσεις και βελτιώσεις σε διάφορες εποχές. Πίσω τους διακρίνεται το μεγάλο διώροφο κονάκι του Κερμελή μπέη, με τα παραθυρόφυλλα τού επάνω ορόφου ανοιγμένα και έναν μεγάλο κήπο μπροστά του. Σήμερα στη θέση αυτή βρίσκεται η πολυώροφη οικοδομή η οποία στο ισόγειό της στεγάζει το ζαχαροπλαστείο των αδελφών Κωνσταντινίδη. Εκεί που τελειώνει η σειρά των καταστημάτων υπάρχει δρόμος, η σημερινή Ασκληπιού και πιο πίσω δεσπόζει ένα μεγάλο λευκό διώροφο κτίριο. Ήταν η κατοικία του φαρμακοποιού Κωνσταντίνου Παπασταύρου και της γυναίκας του Αμαλίας. Βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Παπασταύρου και Ρούσβελτ και είχε προσανατολισμό επί της Ρούσβελτ. Ήταν ένα όμορφο νεοκλασικό οικοδόμημα με δύο κόγχες στην πρόσοψη, οι οποίες στέγαζαν στην εσοχή τους δύο όμορφα αγάλματα. Μεταπολεμικά στη θέση του κατασκευάσθηκε το κινηματοθέατρο «Διονύσια».
Στο βάθος της εικόνας αριστερά εξέχει καθαρά το αρχοντικό του Κωνσταντίνου Σκαλιώρα, το οποίο βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Ρούσβελτ και Πατρόκλου, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Στρατολογικό Γραφείο.
Στο κέντρο τη φωτογραφίας και προς τα πίσω, διακρίνεται το τριώροφο κτίριο το οποίο στέγασε το Ξενοδοχείον Ύπνου [3] «Πανελλήνιον», ο θεμέλιος λίθος του οποίου τέθηκε το 1908. Πολύ δημοφιλές υπήρξε το καφεζαχαροπλαστείο το οποίο στεγαζόταν στο ισόγειο του ξενοδοχείου, άλλοτε με το όνομα «Πανελλήνιον» και άλλοτε με το όνομα «Ντορέ». Το διώροφο κτίριο μπροστά από το «Πανελλήνιον», μετατράπηκε το 1920 σε υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης, ενώ μετά το «Πανελλήνιον» διακρίνεται αμυδρά το μέγαρο του Γεωργίου Νικόδημου [4], στο οποίο για πολλά χρόνια στεγάσθηκαν οι υπηρεσίες της Νομαρχίας. Στη συνέχεια και με κάποια προσοχή μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι το μέγαρο του γαιοκτήμονα Νικολάου Καρανίκα δεν έχει ακόμα ανεγερθεί. Δεδομένου ότι ολοκληρώθηκε το 1910, το στοιχείο αυτό μας βοηθά να χρονολογήσουμε τη λήψη της φωτογραφίας και να την περιορίσουμε στο χρονικό διάστημα μεταξύ των ετών 1908 και 1910. Δεξιότερα, στη δυτική πλευρά της πλατείας φαίνεται καθαρά το λευκό νεοκλασικό κτίριο του υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης, με το χαρακτηριστικό υπερώο του στον τρίτο όροφο και αμέσως μετά μόλις διακρίνεται ο κωνικός τρούλος του μεγάρου του Μεχμέτ Χατζημέτου (γνωστού ως Λέσχης Ασλάνη), καλυπτόμενος εν μέρει από τη στέγη του. Ο τρούλος αυτός το διαφοροποιούσε από τα διπλανά κτίσματα.
Τέλος ερχόμαστε στο μπροστινό μέρος της φωτογραφίας, το οποίο απεικονίζει τη δυτική πλευρά της πλατείας Ανακτόρων. Κατά μήκος της οδού Ολύμπου μια σειρά αρκετών καταστημάτων εκτείνεται κάτω από την ίδια στέγη. Το οικοδομικό αυτό συγκρότημα διατηρείται μέχρι και σήμερα, με ορισμένες βέβαια μετατροπές στην πρόσοψη και στο εσωτερικό τους. Ο δομικός σκελετός όμως φαίνεται ότι διατηρείται αναλλοίωτος, όπως ήταν δηλαδή κατά τη χρονολογία λήψης της φωτογραφίας (περίπου 1910).
—————————————————————
[1]. Ο Στέφανος Στουρνάρας (1867-1928) υπήρξε πρωτοπόρος ζωγράφος και φωτογράφος όχι μόνον του θεσσαλικού χώρου, αλλά και πέραν αυτού. Μέσα από τις περίφημες και μοναδικές φωτογραφίες του που υπάρχουν στα πολλά επιστολικά δελτάρια τα οποία κυκλοφόρησε κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, βρίσκει τον τρόπο να αφηγείται την τοπογραφική ιστορία της πόλης μας τη δεδομένη περίοδο, όταν προσπαθούσε να αποτινάξει την εικόνα της τουρκόπολης. Από την άποψη αυτή οι φωτογραφίες του είναι ιστορικά πολύτιμες.
[2]. Ο Κερμελή μπέης κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας είχε στην ιδιοκτησία του όλες τις αγροτικές εκτάσεις του χωριού Καραλάρ (το σημερινό Ελευθέριο). Έτσι χάρη στο τσιφλίκι του αυτό απέκτησε τεράστια περιουσία, την οποία επένδυσε κυρίως σε ακίνητα μέσα στη Λάρισα.
[3]. Την περίοδο εκείνη τα ξενοδοχεία διαφημίζονταν ως «Ξενοδοχεία Ύπνου», σε αντίθεση με τα εστιατόρια τα οποία αναφέρονταν ως «Ξενοδοχεία Φαγητού».
[4]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η Νοτιοδυτική πλευρά της Πλατείας Σάπκα, εφ. Ελευθερία, φύλλο της 26ης Οκτωβρίου 2014.
