Έχουμε αναφερθεί σ’ αυτόν με την ευκαιρία άλλων επιστολικών δελταρίων του που δημοσιεύσαμε. Ήλθε στη Λάρισα στις αρχές της δεκαετίας του 1910 και κυκλοφόρησε περίπου 10 αριθμημένες κάρτες με τοπία της Λάρισας. Η σημερινή είναι η υπ’ αριθμ. 2 και στο κάτω αριστερό τμήμα της εικόνας έχει γραμμένη τη λεζάντα: ΛΑΡΙΣΣΑ. Πλατεία στα ελληνικά και τα γαλλικά.
Την περίοδο εκείνη τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της πόλης ήταν η περιοχή του Αλκαζάρ με την παλιά της πέτρινη γέφυρα και η περιοχή της Κεντρικής πλατείας. Ο Λόφος της Ακρόπολης ήταν υποβαθμισμένος, παρ’ όλο που βρίσκονταν εκεί ψηλά ο μητροπολιτικός ναός του Αγ. Αχιλλίου και το ρολόι της πόλης.
Η ονομασία της Κεντρικής πλατείας άλλαξε αρκετές φορές, φαινόμενο συνηθισμένο διαχρονικά και σε άλλες πλατείες και δρόμους. Η πλατεία αυτή μερικές φορές είχε ονομασίες οι οποίες δεν επικράτησαν και αναφέρονταν μόνον στα επίσημα έγγραφα. Ακόμα και σήμερα όλοι σχεδόν την αναφέρουν σαν Κεντρική πλατεία, ονομασία η οποία δεν έχει καμία επίσημη καθιέρωση.
—Η παλαιότερη ονομασία ήταν Πλατεία Διοικητηρίου και είχε επικρατήσει από την τουρκοκρατία ακόμα, επειδή στη Β.Δ. γωνία της δέσποζε το επιβλητικό κτίριο του τουρκικού Διοικητηρίου που είχε κτισθεί το 1874 από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Στυλιανό Βουκαδόρο από τη Ζάκυνθο...
—Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο Ελληνικό Βασίλειο το 1881, την συναντούμε με την επίσημη ονομασία Πλατεία Απελευθερώσεως, προφανώς για να τιμηθεί η απελευθέρωση της Λάρισας μετά από 450 περίπου χρόνια σκλαβιάς (1423-1881).
—Η ονομασία αυτή δεν κράτησε πολύ. Μετά από λίγα χρόνια (1892) στο παλιό τουρκικό Διοικητήριο εγκαταστάθηκαν τα Δικαστήρια και η πλατεία μετονομάστηκε σε Πλατεία Δικαστηρίων.
—Στο υπέρθυρο της κεντρικής πύλης εισόδου του κτιρίου των Δικαστηρίων υπήρχε η επιγραφή ΘΕΜΙΔΟΣ ΜΕΛΑΘΡΟΝ και από την επιγραφή αυτή η πλατεία μετονομάσθηκε αργότερα σε Πλατεία Θέμιδος, ονομασία η οποία αναφέρεται σε όλα τα προπολεμικά επιστολικά δελτάρια που την απεικονίζουν.
—Ο Γιώργος Ζιαζιάς αναφέρει ότι στα 1920 ονομάσθηκε Πλατεία Βασιλέως Κωνσταντίνου του Νικητού, για να τιμηθεί η νικηφόρα πορεία του ελληνικού στρατού προς τη Μακεδονία και Ήπειρο κατά το 1912-13. Φαίνεται όμως ότι έμεινε μόνον στα χαρτιά, γιατί τότε εξακολουθούσε να υπάρχει ακόμα ο απόηχος του εθνικού διχασμού και πολύ γρήγορα ξεχάστηκε.
—Το βράδυ της ημέρας των εθνικών εκλογών της 1ης Μαρτίου 1933, όταν πλέον άρχισε να διαφαίνεται η νίκη του Λαϊκού κόμματος του Παναγή Τσαλδάρη, το οποίο συνεργαζόταν με το κόμμα του Γεωργίου Κονδύλη, εξερράγη κίνημα από τον χαμένο των εκλογών Νικόλαο Πλαστήρα, με τη βοήθεια τμήματος της Φρουράς Αθηνών και άλλων στρατιωτικών μονάδων της Ελλάδος. Στο κίνημα δεν προσχώρησε το Β’ Σώμα Στρατού που είχε έδρα τη Λάρισα, με αποτέλεσμα τελικά το κίνημα να μην επικρατήσει. Για να αποδοθούν τιμές προς το Β’ Σ. Σ. επειδή συνετέλεσε στην αποτυχία του κινήματος Πλαστήρα, η Δημοτική Αρχή υπό τον Μιχαήλ Σάπκα, πολιτικό ο οποίος εκλεγόταν με τη σημαία του Λαϊκού κόμματος, πήρε την απόφαση να μετονομασθεί η Κεντρική πλατεία από Θέμιδος σε Πλατεία Β’ Σώματος Στρατού.
—Στις 5 Νοεμβρίου 1959 το Δημοτικό Συμβούλιο υπό τον δήμαρχο Δημήτριο Χατζηγιάννη αποφάσισε να μετονομάσει την Κεντρική πλατεία σε Πλατεία Μιχαήλ Σάπκα, για να τιμήσει τον αναμορφωτή δήμαρχο της Λάρισας, ενώ τον Μάιο του 1964 αποκαλύφθηκε και η προτομή του, έργο του Πηλιορείτη γλύπτη Νικόλα. Από τότε μέχρι και σήμερα η επίσημη ονομασία της πλατείας δεν έχει αλλάξει. Όμως ο περισσότερος κόσμος, Λαρισαίοι και επισκέπτες, την γνωρίζουν ως Κεντρική πλατεία.
Κατά την απελευθέρωση της Λάρισας η σημερινή Κεντρική πλατεία δεν είχε ακόμη οριοθετηθεί όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Στη Β.Δ. πλευρά της δέσποζε το Τουρκικό Διοικητήριο με έναν ευρύ χώρο μπροστά του, ενώ στη νότια πλευρά της (προς τη σημερινή οδό Κούμα) υπήρχαν μερικές κατοικίες Τούρκων μπέηδων. Την τελική σημερινή μορφή της την πήρε μετά την εφαρμογή του σχεδίου της πόλεως που ψηφίστηκε το 1882 και άρχισε να εφαρμόζεται σταδιακά από το 1884 και κυρίως μετά την κατεδάφιση του πυρποληθέντος το 1905 Δικαστικού Μεγάρου.
Το 1896 στο κέντρο της αχανούς πλατείας, στήθηκε ειδική εξέδρα, λεπτομέρειες της οποίας μπορούν να φανούν στη δημοσιευόμενη φωτογραφία. Επρόκειτο για μια υπερυψωμένη κατασκευή κατά πέντε βαθμίδες από τον υπόλοιπο χώρο. Η εξέδρα αυτή στήθηκε για πρώτη φορά το 1883, επί δημαρχίας Αργυρίου Διδίκα, του πρώτου Έλληνα δημάρχου στην περιοχή του Αλκαζάρ. Διαβάζουμε στα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Λαρίσης ότι εγκρίθηκε «πίστωσις προς ανέγερσιν ...ενός παραπήγματος ως τόπου όπου θα παιανίζει η Μουσική στο άλσος των Μουσών», όπως ονομαζόταν τότε ο σημερινός κήπος του Αλκαζάρ. Σκοπό είχε να φιλοξενεί τις Κυριακές και τις εορτές την μπάντα του Στρατού, για να εκτελεί διάφορα μουσικά προγράμματα «προς ψυχαγωγίαν των περιπατητών».
Κατά τη δημαρχιακή θητεία του Κωνσταντίνου Αναστασιάδη (1896), αποφασίσθηκε να μεταφερθεί η μαρμάρινη εξέδρα «εις την πλατείαν Δικαστηρίων, την μόνην θέσιν όπου λαμβάνει αναψυχήν ο κόσμος και εις την οποίαν συγκεντρούται όλη η Λάρισα και παιανίζει η Μουσική εις ωρισμένας ημέρας της εβδομάδος, ήτις υποπίπτει και εις την αντίληψιν των ξένων».
Τον Δεκέμβριο του 1928, επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα, δημοσίευμα τοπικής εφημερίδας αναφέρει: «Ήρχισε να ανασκάπτεται η πλατεία Θέμιδος. Το σχέδιον της πλατείας προβλέπει αργότερον να εκλείψη από το κέντρον της πλατείας η εξέδρα και να ανεγερθεί το άγαλμα του Πηνειού χύνοντος ύδωρ εντός πίθου, γύρωθεν δε θα φυτευθούν διάφορα άνθη και δένδρα που θα επιμεληθούν ο διευθυντής της Αβερωφείου Φιλ. Τζουλιάδης και ο ανθοκόμος Ιωάν. Κατσίγρας»[2]. Τελικά η εξέδρα απομακρύνθηκε, το άγαλμα του Πηνειού δεν έγινε, η πλατεία ανασκάφτηκε, δημιουργήθηκαν παρτέρια σε διάφορους σχηματισμούς, φυτεύτηκαν δένδρα και λουλούδια από τα φυτώρια της Αβερωφείου και συγχρόνως ασφαλτοστρώθηκε. Σ’ αυτήν την κατάσταση παρέμεινε μέχρι τη χρονιά όπου η Νέλλα Γκόλαντα δημιούργησε το σημερινό σύμπλεγμα του «Γλυπτού Ποταμού».
[1]. Στα επιστολικά δελτάρια ανέγραφε συνήθως στα γαλλικά το επίθετό του, όπως στο συγκεκριμένο δελτάριο: Francois E. Caloutas. Syra. Μερικές φορές εκτύπωνε τον λογότυπό του και στις δύο γλώσσες, ελληνικά και γαλλικά.
[2]. Ζιαζιάς Γεώργιος. Η Λάρισα από την απελευθέρωση μέχρι το 1950, Λάρισας (2004) σελ. 93.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
