Δράττομαι λοιπόν της ευκαιρίας να υπενθυμίσω τις πανηγυρικές εκδηλώσεις οι οποίες πραγματοποιούνταν τα παλιά χρόνια παράλληλα με την εμποροπανήγυρη. Ήταν γεωργοκτηνοτροφικές εκθέσεις, ποδηλατικοί αγώνες, αθλητικοί αγώνες και κυρίως οι ιππικοί αγώνες, οι οποίοι είχαν πανελλήνιο αντίκτυπο, καθώς η Λάρισα ήταν η έδρα της ταξιαρχίας Ιππικού και οι περισσότεροι των ιππέων ήταν στρατιωτικοί.
Η Εμποροπανήγυρη της Λάρισας, το γνωστό «παζάρι», άρχισε να λειτουργεί με τη μορφή που το γνωρίζουμε μέχρι σήμερα από το 1889, με πρωτοβουλία του δημάρχου Διονυσίου Γαλάτη (1887-1891)[1]. Το 1896, για να αποκτήσει η εμποροπανήγυρη επί πλέον ενδιαφέρον, προστέθηκε έπειτα από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και η διενέργεια Ιππικών Αγώνων κατά τη διάρκειά της. Από την πρώτη κιόλας χρονιά οι αγώνες αυτοί στέφθηκαν από μεγάλη επιτυχία. Και όταν κάποια χρονιά αργότερα υπήρξε η σκέψη να μη γίνουν Ιππικοί Αγώνες, το κοινό της πόλης αντέδρασε και η εφημερίδα «Μικρά» του Θρασύβουλου Μακρή που απηχούσε την άποψή τους, έγραφε: «Η μέχρι σήμερον τουλάχιστον πείρα απέδειξεν ότι πανήγυρις παρ’ ημών άνευ Αγώνων αδύνατον να νοηθή, όπως αδύνατον πάλιν να νοηθώσιν αγώνες άνευ πανηγύρεως». Καθώς η εμποροπανήγυρη της Λάρισας αποκτούσε πανελλήνια φήμη και η προσέλευση του κόσμου από πολλές περιοχές της Θεσσαλίας και της Ελλάδας κάθε χρόνο αυξανόταν, παρατηρείται ότι συγχρόνως αυξάνονταν και οι παράλληλες εκδηλώσεις οι οποίες εμπλούτιζαν το παζάρι. Ποδηλατικοί αγώνες, αθλητικοί αγώνες στίβου, Γεωργικές και Κτηνοτροφικές Εκθέσεις, έδιναν ιδιαίτερη εορταστική όψη στην πέραν της μεγάλης γέφυρας του Αλκαζάρ περιοχή. Παράλληλα και το κέντρο της πόλης αποκτούσε εορταστικό στολισμό. Η Κεντρική πλατεία και το κατάστρωμα της Γέφυρας φωταγωγούνταν με ειδικά λαμπιόνια, αν και όπως είναι γνωστό ο ηλεκτρισμός δεν είχε φθάσει ακόμη την περίοδο εκείνη στη Λάρισα. Κάθε βράδυ πυροτεχνήματα κατασκευασμένα από ειδικά προσκεκλημένο Ιταλό πυροτεχνουργό διέσχιζαν τον ουρανό της Λάρισας. Επίσης πολύ συχνά λάμβαναν χώραν Ενετικές εορτές στον Πηνειό. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, ποταμίσιες βάρκες του Τάγματος Γεφυροποιών του Στρατού ειδικά στολισμένες σαν γόνδολες διέσχιζαν τον Πηνειό, μιμούμενες τις αντίστοιχες εορτές της Βενετίας. Οι βάρκες αυτές γεμάτες από τραγουδιστές, μουσικά όργανα, μαντολινάτες, χορωδούς και έφηβους με τοπικές και εθνικές ενδυμασίες, διέσχιζαν το ποτάμι τραγουδώντας βαρκαρόλες (λεμβωδίες όπως τις ανέφερε το πρόγραμμα), κάτω από το φως των πυροτεχνημάτων και έδιναν μια αίσθηση χαράς και ευωχίας στους επισκέπτες της εμποροπανήγυρης. Οι Ιππικοί Αγώνες τελούνταν πάντοτε υπό την προστασία και πολλές φορές με την παρουσία του διαδόχου Κωνσταντίνου ή των πριγκίπων Νικολάου και Ανδρέα[2].
Οι Ιππικοί Αγώνες γίνονταν σε έναν χώρο γειτονικό προς την εμποροπανήγυρη. Ο χώρος αυτός βρισκόταν πίσω από το σημερινό στάδιο Αλκαζάρ, στην περιοχή του Σκοπευτηρίου και του Αισθητικού Άλσους. Μην ξεχνάμε ότι την περίοδο εκείνη δεν υπήρχε η σημερινή περιφερειακή οδός, ούτε και η δεύτερη ανακουφιστική κοίτη του Πηνειού, η οποία ως γνωστόν κατασκευάσθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1930, και όλος αυτός ο χώρος ήταν ενιαίος, επίπεδος, άγονος και άδενδρος. Σε ένα σημείο το έδαφος είχε εντελώς ισοπεδωθεί, είχε διαμορφωθεί ένας υποτυπώδης αγωνιστικός στίβος με περιφερειακές διαδρομές, περιχαρακωμένος κυκλικά πρόχειρα με πασσάλους και χοντρό σκοινί. Κάθε χρόνο στήνονταν πρόχειρες ξύλινες εξέδρες μεγάλης χωρητικότητας για τους θεατές και οι αγώνες κρατούσαν τρεις έως τέσσερες ημέρες, ανάλογα με τις συμμετοχές. Πολλές φορές συνδιοργανωτής ήταν και η «Φίλιππος Ένωσις Ελλάδος», η οποία μάλιστα απένεμε και χρηματικά έπαθλα στους νικητές, γι’ αυτό και η προσέλευση του κόσμου ήταν μεγάλη. Στους Ιππικούς Αγώνες έπαιρναν μέρος κυρίως αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του Ιππικού, άνθρωποι από πολλές περιοχές της χώρας οι οποίοι συμβίωναν με τα αγωνιστικά άλογα και ορισμένοι πολίτες από αγροτικές περιοχές. Εμποροπανήγυρη και Ιππικοί Αγώνες εξακολουθούσαν να συνυπάρχουν μέχρι το 1937 και από το 1889 σε όλους διοργανωτής ήταν ο Δήμος. Από το 1938 όμως, επί δικτατορίας Μεταξά, οι αγώνες αυτοί έγιναν αποκλειστικά υπόθεση στρατιωτική και πραγματοποιούνταν στο Ιπποδρόμιο των Στρατώνων Ιππικού, το οποίο βρισκόταν εκεί όπου σήμερα είναι το κτίριο της 1ης Στρατιάς και ο έμπροσθεν αυτής τεράστιος αύλειος χώρος. Μεταπολεμικά καθώς η γειτονιά μου ήταν σχετικά κοντά στους στρατώνες, θυμάμαι ότι μικρός παρακολουθούσα με ενδιαφέρον τους στρατιωτικούς ιππικούς αγώνες που γίνονταν κάθε χρόνο την άνοιξη στον χώρο αυτόν.
Όμως η εμποροπανήγυρη η οποία έμεινε ιστορική για τη Λάρισα ήταν αυτή του 1900. Είχε συνδυασθεί με διεθνή Γεωργοκτηνοτροφική Εκθεση και όλες οι εκδηλώσεις είχαν τεθεί υπό την προστασία του βασιλέως Γεωργίου Α’, ενώ τη διοργάνωσή τους είχαν αναλάβει τρεις επιτροπές. Η «Γενική Διοργανωτική Επιτροπεία», η οποία είχε έδρα την Αθήνα, η «Τοπική Διοργανωτική Επιτροπεία», και η «Επί των Αγώνων Επιτροπεία», οι οποίες είχαν έδρα τη Λάρισα. Οι επιτροπές αυτές απαρτίζονταν από σπουδαία άτομα της Αθηναϊκής και Λαρισαϊκής κοινωνίας, με επικεφαλής τους δημάρχους Αθηναίων Σπυρίδωνα Μερκούρη και Λαρισαίων Αναστάσιο Ζαρμάνη και τους μεγαλοκτηματίες Παναγή Χαροκόπο και Παύλο Στεφάνοβικ-Σκυλίτση[3]. Από τη Λάρισα αναφέρουμε τους πιο γνωστούς, όπως οι δικηγόροι Νικ. Καραστεργίου, Δημ. Πιπινόπουλος, Νικ. Ριζόπουλος, Ευστ. Ιατρίδης, Δημ. Γαλανίδης, ο εργολάβος και κτηματίας Κων. Σκαλιώρας, ο βουλευτής Τυρνάβου τότε Γεώργιος Ροδόπουλος, ο στρατιωτικός και εν συνεχεία πολιτικός Ιωάννης Γιαννακίτσας, ο κτηματίας Αναστάσιος Αβέρωφ, πατέρας του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, ο πρώην δήμαρχος Λαρίσης Διονύσιος Γαλάτης, ο ιατρός και αργότερα δήμαρχος Αχιλλέας Αστεριάδης και δύο Οθωμανοί οι Χασήπ Βέης και Χασάν Βέης.
Η δημοσιευόμενη φωτογραφία είναι από τους Ιππικούς αγώνες του 1900. Φωτογράφος ήταν ο Βολιώτης Στέφανος Στουρνάρας και στην εξέδρα διακρίνουμε τον διάδοχο Κωνσταντίνο και τη σύζυγό του Σοφία με τη συνοδεία τους. Δεξιά και αριστερά, καθώς και πίσω τους βρίσκονται οι υπόλοιποι επίσημοι, ενώ πιο πίσω είναι ανεπτυγμένη κερκίδα, πάνω στην οποία συνωστίζονται πολλοί Λαρισαίοι για να παρακολουθήσουν τις ιπποδρομίες. Πρόκειται για μια σπάνια απεικόνιση σπουδαίας τελετής που έλαβε χώρα στη Λάρισα πριν από 120 χρόνια, τέτοια εποχή.
[1]. Δημήτρης Μπάρμπας, Η ετήσια Εμπορική Πανήγυρις της Λαρίσσης ή το Παζάρι της Λάρισας, Πρακτικά 8ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών, Λάρισα 5-6 Δεκεμβρίου 2014, Λάρισα (2015) σελ. 213- 224.
[2]. Ο πρίγκιπας Ανδρέας από τα τέλη του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, έμενε για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Λάρισα, καθώς υπηρετούσε ως ίλαρχος στην Ταξιαρχία Ιππικού που είχε έδρα τη Λάρισα.
[3]. Ήταν η χρονική περίοδος όπου ο Κωνσταντινουπολίτης μεγαλοτραπεζίτης βρισκόταν στη Θεσσαλία.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
