Σύλλογος από πολλά και ηχηρά ονόματα της Λάρισας, με ικανότητες και έντονη παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης μας. Μάλιστα φαίνεται ότι ξεκίνησε με μεγάλη δυναμική, καθώς έχει θέσει ως βασικό σκοπό να ενεργοποιήσει τους φορείς της Λάρισας όχι μόνο να διασωθεί, αλλά και να αξιοποιηθεί το συγκεκριμένο κτίσμα. Επιπλέον, για το ίδιο θέμα παρακολουθήσαμε από τις στήλες της "Ελευθερίας" τον αγώνα και την αγωνία της βουλευτού του νομού μας κ. Ευαγγελίας Λιακούλη να το προβάλλει και μέσα στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, με αποτέλεσμα να ευαισθητοποιήσει θετικά την υπουργό Πολιτισμού.
Με την ευκαιρία αυτή θα θέλαμε σήμερα από τη στήλη αυτή να αναφερθούμε και σε άλλα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουμε για το ιστορικό αυτό κτίριο, αν και πολλές φορές στο παρελθόν έχουμε ασχοληθεί με τον Πύργο και την οικογένεια του Χαροκόπου. Θα παρουσιάσουμε εν συντομία και με δικά μας λόγια, αποφεύγοντας τη λόγια σύνταξη των παλαιών συμβολαιογραφικών πράξεων, τρία συμβόλαια. Τα δύο πρώτα, του 1899 και του 1900, αφορούν την αγορά των γεωργικών εκτάσεων από τον Παναγή Χαροκόπο και το τρίτο, του 1936, τη διανομή όσων είχαν απομείνει στους κληρονόμους του Σπύρου Χαροκόπου. Το σημερινό κείμενο δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί πλήρως χωρίς τη συνδρομή του δικηγόρου Χρήστου Κουμπούρα, ο οποίος με δική του πρωτοβουλία μού παραχώρησε αντίγραφα των συμβολαίων, πράξη για την οποία τον ευχαριστώ πολύ.
Το πρώτο από τα συμβόλαια με αρ. 671, της οικογένειας Χαροκόπου έγινε, όπως αναφέρθηκε, το 1899 και αφορά την αγορά ενός μέρους από τις τεράστιες εκτάσεις που κατείχε στην περιοχή της Γιάννουλης. Τα κύρια σημεία του έχουν ως εξής:
Την Πέμπτη 26 Αυγούστου 1899, στο Ειρηνοδικείο Τυρνάβου το οποίο βρισκόταν στη συνοικία των Δώδεκα Αποστόλων και στεγαζόταν στην ιδιόκτητη κατοικία του Δημητρίου Αλεξάνδρου, ενώπιον του Πανταζή Δ. Μουλούλη, συμβολαιογράφου Τυρνάβου και παρουσία των μαρτύρων Αγαμέμνονα Οικονόμου, κτηματία, κατοίκου Τυρνάβου και Ιωάννη Αντωνοπούλου, κτηματία, κατοίκου Βόλου και προσωρινά Τυρνάβου, εμφανίστηκαν ο Ουσαμπεδίν Βέης Χασάν Βέης, κτηματίας και σύμβουλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κάτοικος Κωνσταντινούπολης και προσωρινά Λάρισας και ο Παναγής Α. Χαροκόπος, κτηματίας, κάτοικος πρώην Βουκουρεστίου και ήδη Αθηνών και προσωρινά Τυρνάβου. Ο πρώτος, μαζί με την αδελφή του Σανδικά Χανούμ, χήρα του Μουσταφά Βέη Γιαχάμ Βέη κατοίκου Κωνσταντινούπολης, ήταν κάτοχος εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησίας εκτάσεως 14.343 παλαιών τουρκικών στρεμμάτων[2] στην επαρχία Τυρνάβου και Λάρισας, το λεγόμενο τσιφλίκι Ορμάν Τσελίκ[3]. Η έκταση αυτή είχε σύνορα "με τας περιφερείας των χωρίων Γιάννουλης, Βέη Τατάρ [Φαλάνης], Καζακλάρ [Αμπελώνας] της Επαρχίας και Δήμου Τυρνάβου, Κουλούρι και Καλυβίων της περιφερείας της πόλεως και Δήμου Λαρίσης". Επίσης στους ίδιους ανήκε και η περιοχή Καραούλι της Λάρισας, δηλ. οι πέραν του ποταμού Πηνειού περιοχές του Δήμου Λαρίσης, εκτάσεως 3.500 στρεμμάτων. Και τις δύο αυτές εκτάσεις αγόρασε ο Παναγής Χαροκόπος αντί του ποσού των 8.000 τουρκικών χρυσών λιρών ή 280.000 δραχμών της εποχής εκείνης, με το υπ' αριθμ. 671 συμβόλαιο.
Οκτώ μήνες αργότερα, ακολουθεί δεύτερο συμβόλαιο αρ. 1844, το οποίο έγινε το 1900 και αφορά γαιοκτησίες κοντά στις ίδιες περιοχές με το προηγούμενο συμβόλαιο. Τα κύρια σημεία του έχουν ως εξής:
Την Τετάρτη 26 Απριλίου 1900, στο Ειρηνοδικείο Τυρνάβου, ενώπιον του Πανταζή Δ. Μουλούλη, συμβολαιογράφου Τυρνάβου και παρουσία των μαρτύρων Κωνσταντίνου Μ. Καμβουκίδη και Αγαμέμνονα Οικονόμου, κτηματιών, κατοίκων Τυρνάβου, εμφανίστηκαν αφ' ενός οι Αχμέτ Κιανή πασάς, γιος του Ρουστέμ πασά και Τελίκ Βελής γιος του Αλή Βέη Τσέλμου, αμφότεροι κτηματίες και κάτοικοι Λεσκοβικίου[4], και αφ' ετέρου ο Παναγής Αποστόλου Χαροκόπος, κτηματίας, κάτοικος Αθηνών και προσωρινά Τυρνάβου. Οι δύο πρώτοι ήταν κάτοχοι εξ αδιαιρέτου γαιοκτησίας η οποία βρισκόταν στην επαρχία Τυρνάβου, το λεγόμενο τσιφλίκι του χωρίου Γιάννουλη, (τουρκικά Γενλή), εκτάσεως 11.490 παλαιών τουρκικών στρεμμάτων, το οποίο συνόρευε "γύρωθεν με γαίας των χωρίων Ορμάν Τσιφλίκι, Βέη Τατάρ, Καζακλάρ, πόλεως Λαρίσης και Πηνειού ποταμού, χωρίων Κιόσκι, Δένδρα, Τουρσανάδες (;) και Τσαταλάρ [Πλατανούλια]". Την ιδιοκτησία αυτή αγόρασε ο Παναγής Χαροκόπος αντί του ποσού των 9.500 τουρκικών χρυσών λιρών ή 349.600 δραχμών.
Και οι δύο αυτές αγοραπωλησίες του Παναγή Χαροκόπου αποτελούνταν από χωράφια καλλιεργήσιμα και μη, λιβάδια, βοσκότοπους, αμπελώνες, δάση, δένδρα οπωροφόρα, αγροτικές κατοικίες με στάβλους κατοικούμενες από οικογένειες κολίγων, περιβόλια και άλλα πολλά. Συνολικά οι αγορασθείσες εκτάσεις από τον Παναγή Χαροκόπο, με βάση τα δύο αυτά συμβόλαια, ανέρχονταν σε 29.333 παλαιά τουρκικά στρέμματα.
Στις 10 Φεβρουαρίου 1933 απεβίωσε ο μικρότερος αδελφός του Παναγή Χαροκόπου Σπύρος. Τρία περίπου χρόνια μετά, στις 9 Μαΐου 1936, έγινε στην Αθήνα, στην κατοικία της οικογένειας Χαροκόπου επί της οδού Ομήρου 22, ενώπιον του συμβολαιογράφου Αθηνών Δημητρίου Πολυχρόνη, η συμβολαιογραφική πράξη αριθ. 7022 η οποία αφορούσε τη διανομή του αγροτικού κτήματος στη Λάρισα που κατείχαν οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος Σπύρου Χαροκόπου, δηλ. η σύζυγός του Αναστασία και τα τρία τέκνα του Παναγής ο νεώτερος, Σπυρίδων και Ευανθία. Έπειτα από καταμέτρηση όλων των κτημάτων, η συνολική έκτασή τους ανέρχονταν σε 3.366 στρεμμάτων[5] και ανήκε εξ αδιαιρέτου και στους τέσσερις. Τα όριά του καθορίζονταν ανατολικά με τον Πηνειό ποταμό, βόρεια και δυτικά με γαιοκτησίες κληρονόμων του συνεταιρισμού Γιάννουλης και νότια με εκτάσεις του Ελληνικού Δημοσίου, με ιδιοκτησία του Δήμου Λαρίσης όπου είχε αναπτυχθεί το Νοσοκομείο Λοιμωδών Νοσημάτων και με τον Πηνειό ποταμό. Οι κληρονόμοι ανέθεσαν στον μηχανικό Ν. Βυθούλκα να διαιρέσει την ιδιοκτησία αυτή σε διάφορα μικρότερα κτήματα, τα οποία κατόπιν κληρώσεως η οποία έγινε ενώπιόν των, διανεμήθηκαν, κατά το δυνατόν ισότιμα, ως εξής:
--Η Αναστασία, χήρα του Σπύρου Χαροκόπου, κάτοικος Αθηνών, οδός Ομήρου 22, έλαβε τέσσερα ξεχωριστά αγροτεμάχια, συνολικής εκτάσεως 603 στρεμμάτων.
--Ο Παναγής ο νεώτερος, γιος του Σπύρου Χαροκόπου, κτηματίας, κάτοικος Αθηνών, οδός Κανάρη και Σέκερη 8, έλαβε τέσσερα διαφορετικά αγροτεμάχια συνολικής εκτάσεως 589 στρεμμάτων.
--Ο Σπυρίδων, γιος του Σπύρου Χαροκόπου, οδός Ομήρου 22, έλαβε τέσσερα ξεχωριστά αγροτεμάχια συνολικής εκτάσεως 634 στρεμμάτων. Σε ένα εξ αυτών βρισκόταν ο ναός του Αγ. Χαραλάμπους και η κατοικία με τις αποθήκες και τους οικίσκους του κτήματος, εκτάσεως 6 περίπου στρεμμάτων, τα οποία παρέμειναν αδιανέμητα και ανήκαν κατά το 1/4 εξ αδιαιρέτου σε κάθε κληρονόμο.
--Η Ευανθία, σύζυγος του Σπυρίδωνος Θεοτόκη και κόρη του Σπύρου Χαροκόπου, κάτοικος Αθηνών οδός Μουρούζη 8, έλαβε τρία διαφορετικά αγροτεμάχια συνολικής εκτάσεως 812 στρεμμάτων.
Η αξία των εκτάσεων που διανεμήθηκαν ορίστηκε σε 2.400.000 δραχμές.
Η συμβολαιογραφική αυτή πράξη μεταγράφηκε στις 22 Μαΐου 1936 στο βιβλίο μεταγραφών (τόμος 95, αύξ. αριθ. 296) του Δήμου Τυρνάβου.
------------------------------
[1]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Πύργος Χαροκόπου, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 4ης Οκτωβρίου 2017.
[2]. Το παλαιό τουρκικό στρέμμα αντιστοιχεί σε 1.270 τετραγωνικά μέτρα. ΦΕΚ 56/1836.
[3]. Ουσαμπεδίν Βέης και Σανδικά Χανούμ ήταν αδέλφια με τον Χαϊρή Βέη και τον Χουσνή Βέη, όλα τέκνα του Χασάν Βέη. Βλέπε: Αλέξανδρος Γρηγορίου. Αθανάσιος και Νικόλαος Σουρτούκης. Κτηματίες και επιχειρηματίες της Φαλάνης. εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 25ης Αυγούστου 2019. Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας, η οικογένεια του Χασάν Βέη είχε μετακομίσει στην Κωνσταντινούπολη. Οι βέηδες Χουσνή και Χαϊρή μάς είναι γνωστοί καθώς ήταν ιδιοκτήτες του κτίσματος στο οποίο διέμεινε ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ όταν επισκέφθηκε τη Λάρισα τον Οκτώβριο του 1881 μετά την απελευθέρωσή της. Ως γνωστόν το κονάκι αυτό αγοράστηκε από τον βασιλιά, ο οποίος το μετέτρεψε σε ανάκτορα.
[4]. Σήμερα το Λεσκοβίκι είναι οικισμός ο οποίος βρίσκεται στη Βόρειο Ήπειρο και υπάγεται στον νομό Κορυτσάς. Επί τουρκοκρατίας ήταν έδρα καζά (επαρχίας) και διοικητικά ανήκε στο σαντζάκι (περιφέρεια) Ιωαννίνων.
[5]. Είναι φανερό ότι οι γεωργικές εκτάσεις της οικογένειας Χαροκόπου μειώθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Από 19.333 παλαιά τουρκικά στρέμματα, έμειναν 3.366 στρέμματα. Το γεγονός αυτό οφείλεται σε πωλήσεις και κυρίως σε εθνικές απαλλοτριώσεις.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου (nikapap@hotmail.com)
