Ήταν τυπωμένη σε επιστολικό δελτάριο, το οποίο εκδόθηκε από τα τυπογραφεία του Γεωργίου Δημητρακόπουλου. Το κλισέ ανήκει στην εκδοτική εταιρεία «ΔΕΛΤΑ» του Εμμ. Σ. Διακάκη, η οποία βρισκόταν στην Αθήνα επί της οδού Αδριανού 35. Ο Εμμ. Διακάκης ήταν σπουδαίος εκδότης, ο οποίος είχε δραστηριοποιηθεί σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Γι’ αυτό και οι κάρτες του ανέρχονται σε μερικές εκατοντάδες, ήταν ασπρόμαυρες, πολύ καλά καδραρισμένες και με καλή εκτύπωση. Κάτω αριστερά αναγράφουν το θέμα της φωτογραφίας στα ελληνικά και τα γαλλικά, τα οποία ήταν η διεθνής γλώσσα της προπολεμικής εποχής. Στο συγκεκριμένο επιστολικό δελτάριο αναγράφεται: ΛΑΡΙΣΑ. Πλατεία Θέμιδος και στα γαλλικά: LARISSA. Place de Themis»[1] και συμπληρώνεται με τον αριθμό της κάρτας που είναι το 1080-5. Κάτω δεξιά συνήθως ήταν τυπωμένος ο λογότυπος της εταιρείας “ΔΕΛΤΑ”. Όμως η εταιρεία αυτή συμβαλλόταν και με τοπικές τυπογραφικές επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα, οπότε στη θέση αυτή κάθε επιχείρηση τύπωνε τον δικό της λογότυπο. Για τη Λάρισα έχω υπόψη μου κάρτες της εταιρείας ΔΕΛΤΑ με φωτογραφικά θέματα της πόλης μας για λογαριασμό τοπικών εμπόρων της εποχής, όπως οι: Αντ. Παναγιωτακόπουλος, Γ. Δημητρακόπουλος και πιθανόν και άλλοι. Μερικές απ’ αυτές είχαν γραμμένο στην πίσω πλευρά της κάρτας τον λογότυπο της ΔΕΛΤΑ, άλλες όχι. Βέβαια την περίοδο εκείνη δεν υπήρχε copyright, το πολύ-πολύ απλή εμπορική συμφωνία. Η εταιρεία ΔΕΛΤΑ του Εμμ. Διακάκη συνέχισε τη λειτουργία της και κατά τους νεότερους χρόνους, κυρίως τη δεκαετία του 1960, με έγχρωμες φωτογραφίες.
Οι Γεώργιος Δημητρακόπουλος και Αντώνιος Παναγιωτακόπουλος μαζί με τον Π. Παρασκευόπουλο για κάποιο διάστημα τη δεκαετία του 1910 είχαν από κοινού εταιρεία με βιβλιοχαρτοπωλείο και τυπογραφείο. Όμως ο συνεταιρισμός αυτός δεν κράτησε για πολύ. Ο Π. Παρασκευόπουλος ίδρυσε δικό του κατάστημα επί της οδού Μ. Αλεξάνδρου, δίπλα από το καφενείο «Νέος Κόσμος». Όμως ο σεισμός του 1941 επέφερε μεγάλες καταστροφές στο οίκημα, με αποτέλεσμα να διακοπεί η λειτουργία του. Το ίδιο και ο Αντώνιος Παναγιωτακόπουλος άνοιξε δικό του κατάστημα επί της οδού των Έξ (Κύπρου). Ο Γεώργιος Δημητρακόπουλος ως γνωστόν ίδρυσε το 1922 την καθημερινή εφημερίδα «Ελευθερία», η οποία κυκλοφορεί μέχρι σήμερα, συγχρόνως όμως διατήρησε και το κατάστημα με το βιβλιοπωλείο και το τυπογραφείο. Η σημερινή κάρτα είναι έκδοση δική του, αλλά το κλισέ της φωτογραφίας, όπως αναφέραμε, ανήκει στην αθηναϊκή εταιρεία «ΔΕΛΤΑ».
Στη φωτογραφία της πλατείας Θέμιδος διακρίνονται τέσσερα κτίρια όπως ήταν την περίοδο του 1930 περίπου, εποχή που χρονολογείται η λήψη της. Τα κτίσματα αυτά οριοθετούν τη νοτιοδυτική γωνία της. Τα έχουμε περιγράψει και άλλη φορά, αλλά σήμερα θα πούμε μερικά νέα στοιχεία που εν τω μεταξύ έχουν εντοπισθεί:
—Από αριστερά πρώτο είναι το κτίριο του υποκαταστήματος της Εμπορικής Τράπεζας. Είχε κατασκευασθεί στις αρχές του 20ού αιώνα, ήταν ένα απλό διώροφο οίκημα και στο διάστημα 1916-1917 στέγαζε τα γραφεία και τυπογραφεία της εφημερίδας «Η Πρόοδος»[2]. Κατά το 1920 το οίκημα αγοράστηκε από την Εμπορική Τράπεζα, η οποία το συντήρησε. Διαμόρφωσε την εξωτερική του μορφή, προσθέτοντας νεοκλασικά στοιχεία, ενώ το εσωτερικό του το διαρρύθμισε για να στεγάσει το τοπικό υποκατάστημά της. Το 1941 το κτίριο που βλέπουμε στη φωτογραφία υπέστη σοβαρές ζημιές από τους σεισμούς, κατεδαφίσθηκε και μεταπολεμικά κτίστηκε το νέο διώροφο υποκατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας. Το 1979 κατεδαφίστηκε και αυτό, και μαζί με την αγορά από την τράπεζα του διπλανού καφενείου «Παλλάδιον», οικοδομήθηκε η σημερινή πολυώροφή οικοδομή, στο ισόγειο της οποίας στεγάστηκε η Τράπεζα μέχρι το 2013, όταν συγχωνεύτηκε με την Alpha bank.
—Το διπλανό τριώροφο κτίριο, ιδιοκτησίας των αδελφών Αθανασίου και Δημητρίου Μποσινιώτη θεμελιώθηκε το 1908 και λειτούργησε το 1910. Οι δύο όροφοι στέγασαν το ξενοδοχείο «Πανελλήνιον» και στο ισόγειο αναπτύχθηκε το ομώνυμο καφεζαχαροπλαστείο, το οποίο το 1919 ο Κωνσταντίνος Πάλτσος το μετονόμασε σε «Ντορέ». Το 1930 ο διάδοχός του επιχειρηματίας, Μήτσος Βρεττόπουλος, επανέφερε την παλιά του ονομασία, η οποία διατηρήθηκε μέχρι και τη μεταπολεμική κατεδάφισή του. Στη θέση του υψώθηκε και εδώ πολυώροφη οικοδομή, όπως δυστυχώς στα περισσότερα μεταπολεμικά κτίρια τα οποία περιτριγύριζαν την Κεντρική πλατεία[3].
—Το επόμενο ισόγειο κτίσμα δεν διακρίνεται στη φωτογραφία. Προπολεμικά στέγαζε το καφεζαχαροπλαστείο του Κόκκαλη, το οποίο ήταν στέκι των μαθητών του Γυμνασίου. Μεταπολεμικά το γνωρίσαμε ως ζαχαροπλαστείο άλλοτε με την ονομασία «Γαλλικόν» και άλλοτε με την ονομασία «Ελληνικόν».
—Ακολουθεί το διώροφο κτίριο του Γεωργίου Νικόδημου, το οποίο την περίοδο εκείνη (1930) στέγαζε τις υπηρεσίες της Νομαρχίας. Μεταπολεμικά, μαζί με τη διπλανή κατοικία του παλιού δημάρχου Κωνσταντίνου Βλάχου, κατεδαφίστηκαν και στη θέση τους κτίστηκε το σημερινό δημαρχιακό μέγαρο.
—Τέλος, δεξιά διακρίνεται το αρχοντικό του Νικολάου Καρανίκα. Ήταν ένα θαυμάσιο νεοκλασικό κτίριο στη γωνία των σημερινών οδών Παπαναστασίου και Ίωνος Δραγούμη. Κτίστηκε το 1910. Στον επάνω όροφο έμενε ο ιδιοκτήτης με την οικογένειά του, ενώ η κατασκευή του ισογείου ήταν καταμερισμένη σε καταστήματα. Την περίοδο της λήψης της φωτογραφίας, μέχρι και το 1935 στον όροφο στεγαζόταν η Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης. Μεταπολεμικά ο όροφος θεωρήθηκε ακατοίκητος λόγω σεισμού και στο τέλος της δεκαετίας του 1960 η κόρη του ιδιοκτήτη και κληρονόμος Θάλεια Καρανίκα-Δημητράτου το κατεδάφισε και στη θέση του υψώθηκε το πολυώροφο κτίριο που υπάρχει μέχρι σήμερα.
[1]. To Place de Themis μπορεί να το εκλάβει κανείς και ως πλατεία του Θέμη, αλλά φυσικά εννοεί τη Θέμιδα, τη θεά της Δικαιοσύνης της ελληνικής μυθολογίας. Η πλατεία αυτή της Λάρισας ονομάσθηκε Θέμιδος από την παρουσία εντός αυτής του επιβλητικού κτιρίου με την επιγραφή «Θέμιδος Μέλαθρον», το οποίο στέγαζε μέχρι το 1905 τα Δικαστήρια.
[2]. Ο Κώστας Νταϊφάς γεννήθηκε στον Βόλο το 1891. Ήταν δημοσιογράφος, ποιητής και πεζογράφος. Υπήρξε ιδρυτής, διευθυντής και ιδιοκτήτης της καθημερινής εφημερίδας «Η Πρόοδος» που εκδόθηκε αρχικά για έναν χρόνο στη Λάρισα (12 Ιουνίου 1916-25 Μαΐου1917) και ήταν όργανο των Επιστράτων, οι οποίοι υπερασπίζονταν τη μοναρχία. Εν συνεχεία μετακόμισε στον Βόλο όπου συνέχισε την έκδοση της εφημερίδας (11 Μαΐου 1920-τέλος του 1924). Το 1926 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου συνέχισε και εκεί την κυκλοφορία της εφημερίδας «Πρόοδος». Ήταν οπαδός του κινήματος του δημοτικισμού. Πέθανε στην Αθήνα το 1958. Γιος του ήταν ο σκηνοθέτης Ίωνας Νταϊφάς (1924-1994) και σύζυγος του τελευταίου η Λόλα Νταϊφά, γνωστή από την τηλεόραση και από τη θητεία της ως υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων στην ποδοσφαιρική ομάδα του Ολυμπιακού.
[3]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το Μέγαρον «Πανελλήνιον», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 23ης Ιουλίου 2014. Του ιδίου «Ιχνηλατώντας την Παλιά Λάρισα-Α’ (2014) σελ. 135-138.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
