Η λήψη της έγινε από την ταράτσα του γειτονικού κτιρίου του Γυμνασίου Αρρένων. Χαμηλά στη φωτογραφία διακρίνεται το εργοτάξιο που είχε στηθεί για την κατασκευή του τελευταίου το οποίο αποπερατώθηκε μετά την ολοκλήρωση του Δ’ Δημοτικού. Στο μέσον της φωτογραφίας απεικονίζεται το μεγαλύτερο τμήμα του Σχολείου. Στον αρχικό σχεδιασμό το σχολείο αυτό λειτούργησε ως τετρατάξιο, γι' αυτό και στη φωτογραφία διακρίνονται τέσσερις αίθουσες. Στο μέσον του κτιρίου είναι η πόρτα εισόδου των μαθητών στις αίθουσες, ενώ η κύρια είσοδός του βρισκόταν στη βόρεια πλευρά. Όταν περί το 1933 το Σχολείο αναβαθμίστηκε σε εξατάξιο, προστέθηκαν προς βορράν και δύο νέες αίθουσες και σε κάτοψη το κτίριο είχε πάρει το σχήμα Π. Το Σχολείο με την αυλή του είναι περιτοιχισμένα. Το μικρό κτίσμα στον προαύλειο χώρο στεγάζει τις εγκαταστάσεις υγιεινής του συγκροτήματος, ενώ στον υπόλοιπο χώρο διακρίνεται διάσπαρτη μια ομάδα μαθητών.
Στη δεξιά άκρη της φωτογραφίας, απέναντι από το Σχολείο, εντοπίζεται ισόγειο κτίριο το οποίο ανήκε στην Ε.Υ.Η.Λ. (Εταιρεία Υδρεύσεως Ηλεκτρισμού Λαρίσης), πρόδρομο του Ο.Υ.Η.Λ. και της σημερινής ΔΕΥΑΛ. Είχε κτισθεί από την Εταιρεία και σ' αυτό στεγάζονταν τα λουτρά, στα οποία κατέφευγαν οι Λαρισαίοι για να λουστούν ακόμη και τα μεταπολεμικά χρόνια, αφού στα σπίτια πολλών δεν υπήρχαν την περίοδο εκείνη μπανιέρες. Μεταξύ των δύο κτιρίων ο ελεύθερος χώρος αντιστοιχεί στη σημερινή οδό Ανθίμου Γαζή, αλλά φαίνεται ότι τότε δεν είχε ακόμη πεζοδρομηθεί. Στο βάθος της εικόνας διακρίνονται ψηλά τα κτίρια του Λόφου της Ακρόπολης (Αγ. Αχίλλιος, Β’ Δημοτικό Σχολείο, Ρολόι).
Χρονολογικά η φωτογραφία τοποθετείται στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και ανήκει στη Συλλογή του Αντώνη Γαλερίδη, η οποία εκτίθεται αυτή την περίοδο στην Πινακοθήκη-Μουσείο Γ. Κατσίγρα.
Με την ευκαιρία αυτή κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν ορισμένα ιστορικά στοιχεία των Σχολικών κτιρίων της Λάρισας, από τα οποία αν δεν κάνω λάθος μόνον το Γ’ Δημ. Σχολείο διατηρείται μέχρι σήμερα, βέβαια με σημαντικές βελτιώσεις, ενώ όλα τα άλλα έχουν αντικατασταθεί με νέα.
Η ιστορία στέγασης των σχολικών διδακτηρίων στη μεταπελευθερωτική Λάρισα είναι περιπετειώδης και πολύ ενδιαφέρουσα. Λεπτομέρειες αυτής της ιστορίας υπάρχουν στο ανέκδοτο χειρόγραφο του παλαιού δημάρχου της πόλης μας Μιχαήλ Σάπκα "Αναμνήσεις" , στο κεφάλαιο "Αναμνήσεις από την ανέγερσιν των Σχολικών Διδακτηρίων".
Οι σχολικές μονάδες της Λάρισας επί 50 χρόνια (1981-1930) στεγάζονταν σε πρόχειρα και ακατάλληλα οικήματα. Γράφει ο Σάπκας: "[Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881] το υπουργείον Παιδείας ηναγκάσθη να προβή εις ενοικίασιν ιδιωτικών οικημάτων προς στέγασιν των Σχολείων, Δημοτικών, Ελληνικού Σχολείου και Γυμνασίου. Ενοικίασε προς τούτο διάφορα μεγάλα τούρκικα οικήματα (Κονάκια) εκ των εγκαταλειφθέντων υπό των μεταναστευσάντων εις Τουρκίαν οθωμανικών οικογενειών των Βέηδων, υπήρχον δε αρκετά τοιαύτα διαθέσιμα λόγω του σχηματισθέντος ρεύματος μεταναστεύσεως των Οθωμανών. Δυστυχώς τα οικήματα ταύτα καίτοι μεγάλα και ευρύχωρα φαινόμενα, ήσαν όλως ακατάλληλα δια Σχολεία, ούτε αιθούσας αναλόγου χωρητικότητος δια τον μέγαν αριθμόν μαθητών εκάστης τάξεως είχον, ούτε τα απαραίτητα παραρτήματα υπήρχον, ούτε ήτο εύκολον εκ του προχείρου να προστεθώσι αναλόγως του αριθμού των μαθητών".
Με την εκλογή του ως Δημάρχου το 1914 ο Μιχαήλ Σάπκας έθεσε ως άμεση προτεραιότητα την ανέγερση σχολικών κτιρίων. Όμως η οικονομική ένδεια του Δημοτικού Ταμείου, ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος και ο εθνικός διχασμός που επακολούθησε δεν επέτρεψαν να υλοποιήσει τα σχέδιά του. Όταν στις δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 1925 εξελέγη εκ νέου δήμαρχος ο Σάπκας, επιλήφθηκε αμέσως του διδακτηριακού προβλήματος, το οποίο θεωρούσε ως μία από τις προτεραιότητες της δημοτικής αρχής για την πόλη. Έπειτα από σύσκεψη με τους Γενικούς Επιθεωρητές Στοιχειώδους και Μέσης Εκπαίδευσης, τους Γυμνασιάρχες, τους Διευθυντές των Δημοτικών Σχολείων, τον Δημομηχανικό και τον Νομομηχανικό, επιβεβαιώθηκε ότι η πόλη είχε απόλυτη ανάγκη να ανεγερθούν έξι εξατάξια Σχολεία και να ανεγερθεί μεγάλο Γυμνασιακό διδακτήριο για τη στέγαση των δύο Γυμνασίων. Σε συνεργασία με την εκπαιδευτική επιτροπή και τη Μηχανική Υπηρεσία του Δήμου καθορίσθηκαν οι περιοχές στις οποίες έπρεπε να τοποθετηθούν τα Σχολεία. Έτσι το Β’ Δημοτικό Σχολείο[1] ανεγέρθηκε στην περιοχή του Φρουρίου, μεταξύ του ναού του Αγίου Αχιλλίου και του Μπεζεστένι και προοριζόταν για τους μαθητές των γύρω συνοικιών, το Γ' στη συνοικία των Σιδηροδρομικών Σταθμών, στο τέρμα των οδών Ιάσονος και Βασ. Κωνσταντίνου (Παναγούλη), το Δ’ στη συνοικία Φαλήρου δίπλα στο κτίριο της Ηλεκτρικής Εταιρείας σε προκαθορισμένο οικόπεδο του Δήμου, επί των οδών Κουμουνδούρου και Φαρμακίδου, το Ε’ στην πλατεία του Αγίου Κωνσταντίνου, το ΣΤ’ επί της οδού 31 Αυγούστου, κοντά στο Δημοτικό Νοσοκομείο και το Ζ’ στη συνοικία Αγίου Αθανασίου κοντά στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Η ανέγερση του Γυμνασίου τοποθετήθηκε επί της οδού Ηπείρου απέναντι από το Σχολικό Γυμναστήριο. Η θέση αυτή στην άκρη της πόλης προτιμήθηκε, έπειτα από απαίτηση του Γυμνασιάρχη και της Σχολικής Επιτροπής του Γυμνασίου, για να βρίσκεται κοντά στο Γυμναστήριο. Επί πλέον ιδρύθηκε ένα διτάξιο Σχολείο στη συνοικία της Ν. Φιλιππούπολης και ένα μονοτάξιο στο χωριό Κουλούρι.
Και ο Μιχ. Σάπκας συνεχίζει: "Εν τω μεταξύ και η Ισραηλιτική Κοινότης Λαρίσης έχουσα τελείως ηρειπωμένον το Σχολείον της απεφάσισε την ανοικοδόμησιν νέου. Τα οικονομικά της μέσα ήσαν ανεπαρκή, προερχόμενα μόνον εξ εράνων και τινος αρωγής της διεθνούς Ισραηλιτικής Οργανώσεως και εζήτησε την αρωγήν του Δήμου. Το Δημοτικόν Συμβούλιον ορμώμενον εξ αλληλεγγύης και ανωτέρου ανθρωπιστικού πνεύματος εδέχθη την αίτησίν της και υπεσχέθη σημαντικήν βοήθειαν, υπό τον όρον όπως η μηχανική υπηρεσία του Δήμου παρακολουθήση την εκτέλεσιν του έργου". Και το Σχολείο αυτό ήταν εξατάξιο και στη σειρά ήταν το Η’ Δημοτικό.
Η ανοικοδόμηση των Σχολείων ολοκληρώθηκε με την πλούσια οικονομική αρωγή του Κράτους επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, όταν υπουργός Παιδείας ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος μάλιστα εγκαινίασε και το Β’ Δημοτικό Σχολείο στον Λόφο.
---------------------------------------------------------
[1]. Το Α’ Δημοτικό Σχολείο εγκαταστάθηκε, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και των Οθωμακών της Ελλάδας, στο Οθωμανικό σχολείο, το οποίο βρισκόταν σε κεντρικό σημείο της Λάρισας, στην οδό Βασιλέως Κωνσταντίνου (Παναγούλη), και εξυπηρετούσε τις κεντρικές συνοικίες της πόλης.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
