Η ιδέα για τη δημιουργία Αρσακείου στη Λάρισα είχε τεθεί από νωρίς, τελικά όμως υλοποιήθηκε το 1902, χάρη στις προσπάθειες του Δημοτικού Συμβουλίου, με δήμαρχο τον Αναστάσιο Ζαρμάνη. Το εκπαιδευτήριο αυτό περιλάμβανε Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο και Διδασκαλείο Θηλέων[1]. Τα εγκαίνια του νέου εκπαιδευτικού ιδρύματος έγιναν την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 1902 από τον Μητροπολίτη Αμβρόσιο Κασσάρα. Η Διοικούσα Επιτροπή του η οποία οριζόταν από τα γραφεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην Αθήνα αποτελούνταν από εξέχοντα μέλη της λαρισαϊκής κοινωνίας της εποχής, τους: Γεώργιο Δεσύπρη διευθυντή του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας, Κωνσταντίνο Παπασταύρου φαρμακοποιό, Γεώργιο Σακελλαρίδη ιατρό, Ιωάννη Βασιλάκη δικηγόρο, Δημήτριο Πιπινόπουλο δικηγόρο, Γεώργιο Ροδόπουλο δικηγόρο, Λεωνίδα Αναγνώστου κτηματία και Αθανάσιο Μιχαηλίδη έμπορο.
Για τη στέγασή του αρχικά προτιμήθηκε από τη Δημοτική αρχή η νεοκλασική οικοδομή επί της οδού Μανωλάκη 11, η οποία κτιζόταν από τους εργολάβους αδελφούς Οικονόμου[2] σε ιδιόκτητο οικόπεδο, για να χρησιμεύσει ως οικογενειακή τους κατοικία. Τελικά όμως πιο κατάλληλο κρίθηκε ένα άλλο κτίριο, μεγαλύτερο, το οποίο έκτιζαν την περίοδο εκείνη οι ίδιοι εργολάβοι στη γωνία των οδών Ασκληπιού και Ηπείρου. Επειδή το κτίριο αυτό δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί, δόθηκε η δυνατότητα να τροποποιηθεί ο εσωτερικός του χώρος σύμφωνα με τις ανάγκες ενός σύγχρονου διδακτηρίου και να κτισθεί δίπλα και ένα συμπληρωματικό ισόγειο κτίσμα[3]. Αργότερα προστέθηκε στο δεύτερο κτίσμα και ένας επί πλέον όροφος.
Το κτίριο του Αρσακείου το γνωρίζουμε από ερασιτεχνική φωτογραφία, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό των Αθηνών «Ελλάς» το 1909. Απ’ όσο γνωρίζω, η ως άνω φωτογραφία είναι η μοναδική που έχει εντοπισθεί μέχρι σήμερα[4], παρ' όλο που το εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα λειτούργησε επί 35 χρόνια στην πόλη μας και αποφοίτησαν απ' αυτό πάνω από 800 δασκάλες[5].
Στις χειρόγραφες «Αναμνήσεις» του ο παλιός δήμαρχος Μιχ. Σάπκας αναφέρει ότι: «Το Αρσάκειον Λαρίσης παρεσκεύαζε αρίστας διδασκαλίσσας των οποίων εστερείτο τελείως η Θεσσαλία και Νότιος Μακεδονία. […] Αι φοιτώσαι μαθήτριαι, μέλλουσαι διδασκάλισαι, κατέβαλον μηνιαίως δίδακτρα ελαφρά και λογικά. Πλην τούτων εφοίτων και άποροι νεάνιδες ωρισμένου αριθμού, προτεινόμεναι υπό του Δημοτικού Συμβουλίου ως υπότροφοι του Δήμου, μέχρι αποπερατώσεως των σπουδών των. Ο Δήμος κατέβαλε τα μισθώματα των δύο διδακτηρίων καθ’ όλα τα έτη της λειτουργίας του Αρσακείου και εχορήγει ετησίαν επιχορήγησιν σοβαράν προς κάλυψιν των ελλειμάτων του Αρσακείου μας».
Το 1937, όταν αποφοίτησε η τελευταία τάξη του Αρσακείου, σταμάτησε η λειτουργία του. Κατά την Κατοχή καταστράφηκε από τον σεισμό, μεταπολεμικά κατεδαφίσθηκε και αργότερα κτίσθηκε το κτίριο του ΙΚΑ, το οποίο γκρεμίσθηκε πριν από μερικά χρόνια.
Το Αρσάκειο υπήρξε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο προσέφερε μεταξύ των άλλων και σημαντικές πολιτιστικές εκλάμψεις στη Λάρισα. Οι ετήσιες παραστάσεις των σπουδαστριών του αποτελούσαν κοσμικό γεγονός για την πόλη. Η σημερινή φωτογραφία απεικονίζει τα άτομα τα οποία έλαβαν μέρος στην παράσταση της τραγωδίας του Σοφοκλή "Αντιγόνη" κατά τη σχολική περίοδο 1916-1917. Τον ρόλο του Κρέοντα η διευθύντρια της Σχολής Βαρουξάκη είχε αναθέσει στην Ελένη Μαργκά, εκτιμώντας τις μαθητικές αλλά και τις υποκριτικές ικανότητές της. Η Ελένη Μαργκά γεννήθηκε στα Αμπελάκια το 1902. Πατέρας της ήταν ο Δημήτρης Μαργκάς (γνωστός ως Ποτούλης) και μητέρα της η Ευμορφία. Είχε άλλα πέντε αδέλφια: Την Μαρία Τσιλίκη, την Ελευθερία Καζαντζή, την Εριφύλη Κανάκη, τον Κώστα Μαργκά που είχε τον Μύλο Βερνέζι στον Παραπόταμο και τον Θεόδωρο Μαργκά που είχε μύλους και ντριστέλα (νεροτριβή) στα Τέμπη, απέναντι από την Αγία Παρασκευή. Η Ελένη ήταν κατά σειρά το τρίτο από τα έξι αδέλφια. Το σπίτι τους στα Αμπελάκια είχε την μορφή πύργου και το εσωτερικό του ήταν κοσμημένο με πολλά ξυλόγλυπτα στοιχεία, χαρακτηριστικό γνώρισμα στην εσωτερική διακόσμηση των παλαιών αρχοντικών των Αμπελακίων.
Η Ελένη τελείωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο στα Αμπελάκια, στην περίφημη Μανιάρειο Σχολή, ξακουστή σε ολόκληρη την Ελλάδα, στην οποία φοιτούσαν και μαθητές από γειτονικά χωριά. Μετά το τέλος των σπουδών της στα Αμπελάκια η Ελένη ήλθε στη Λάρισα και φοίτησε στο Αρσάκειο. Τελειώνοντας τη Σχολή επέστρεψε στα Αμπελάκια όπου ως δασκάλα πλέον δίδαξε στη Μανιάρειο Σχολή, έχοντας ως διευθυντή τον Σωκράτη Σολωμό, έναν σπουδαίο εκπαιδευτικό, πατέρα της γνωστής συγγραφέας Βάσας Σολωμού-Ξανθάκη. Η Ελένη παντρεύτηκε πριν από το 1934 τον Βασίλειο Κουτσούκη, γραμματέα της Εισαγγελίας στη Λάρισα και απέκτησε δύο τέκνα, το 1935 τον Θεμιστοκλή υπάλληλο του ΟΤΕ και το 1936 την Έλλη καθηγήτρια Γαλλικών στο Α' Γυμνάσιο Αρρένων της Λάρισας. Η τελευταία παντρεύτηκε τον δάσκαλο Νίκο Πατσίκα. Η Ελένη Μαργκά-Κουτσούκη πέθανε το 1985[6].
------------------------------------------------
[1]. Ο απόφοιτες του Διδασκαλείου Θηλέων του Αρσακείου διορίζονταν δασκάλες σε ελληνικά σχολεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.
[2]. Η οικογένεια του Αθανασίου Οικονόμου είχε καταγωγή από τα Ιωάννινα και διέμενε στο Καζακλάρ (Αμπελώνα). Οι τρεις γιοι του Αναστάσιος, Κωνσταντίνος και Νικόλαος Οικονόμου ήταν εμπειρικοί εργολάβοι οικοδομών και η δραστηριότητά τους επεκτεινόταν και στη Λάρισα. Αργότερα μετακόμισαν οικογενειακά στην πόλη μας. Βλέπε: Γουργιώτη Λένα, Οικία Οικονόμου-Φαληρέα, ένα διατηρητέο Νεοκλασικό στη Λάρισα. Πρακτικά επιστημονικής συνάντησης «Ο Νεοκλασικισμός στη Θεσσαλία, μέσα 19ου αιώνα-1920», Λάρισα (2005) σελ. 88-102.
[3]. «…δια την ευχερεστέραν λειτουργίαν του Αρσακείου οι αδελφοί Οικονόμου προθύμως ανέλαβον να κτίσωσιν ετέρας πέντε μεγάλας αιθούσας δι’ εστιατόριον, αναγνωστήριον και τα τοιαύτα, άτινα αναγκαιούσιν εις τας μελλούσας αρσακειάδας». Βλέπε: εφ. «Όλυμπος», Λάρισα, φύλλο της 12ης Ιουλίου 1902.
[4]. Τελευταία εντοπίσθηκαν φωτογραφίες του Αρσακείου μετά την καταστροφή που υπέστη από τον σεισμό του 1941, η λήψη των οποίων έγινε από Γερμανούς στρατιώτες κατά την κατοχή. Βλέπε: Η μνήμη της πόλης. Λάρισα-Κατοχή-Απελευθέρωση. (1941-1944), έκδοση Δήμου Λαρισαίων, επιμέλεια Φωτοθήκη Λάρισας, Λάρισα (2018) σελ. 88-89.
[5]. Βλέπε: Χαρίτος Χαράλαμπος - Κανδήλα Ιουλία. Η ίδρυση και τα πρώτα χρόνια λειτουργίας των Σχολείων Θηλέων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στη Λάρισα.
[6]. Οφείλω ευχαριστίες στον δάσκαλο Νίκο Πατσίκα για τη δημοσιευόμενη φωτογραφία και τις πληροφορίες του βιογραφικού της πεθεράς του Ελένης Μαργκά-Κουτσούκη.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
