Στις 22 Οκτωβρίου του 1900 στο κατάστημα του Διδασκαλείου[1] λαβαίνει χώρα συγκέντρωση φιλόμουσων και μέσα σε ενθουσιώδεις εκδηλώσεις αποφασίζεται η ίδρυση σωματείου με την επωνυμία Μουσικός και Γυμναστικός Σύλλογος, που σκοπός του είναι :
"α) η ενίσχυσις του μουσικού αισθήματος και η διάδοσις της μουσικής, επιτυγχανομένων δια της ιδρύσεως μουσικής σχολής, δια διαλέξεων, δια διδασκαλιών δημοσίων και δημοσιευμάτων περί μουσικής, δια του καταρτισμού σώματος μουσικού (φιλαρμονικής), προς τέρψιν των πολιτών και χορού εξ ερασιτεχνών, και β) η διάδοσις των γυμναστικών και αθλητικών ασκήσεων". Το από 42 άρθρα αποτελούμενο καταστατικό, που η τήρηση των διατάξεων «επαφίεται εις τα ευγενή και φιλόμουσα αισθήματα των μελών του συλλόγου», εγκρίθηκε με Βασιλικό Διάταγμα από 8-12-1900, που δημοσιεύθηκε στο υπ’ αριθμ. 63 φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως στις 12-12-1900. Έτσι με την ίδρυση του Μουσικού και Γυμναστικού Συλλόγου, εισερχόμαστε στη δεύτερη περίοδο της μουσικής κίνησης της πόλης μας.
Πρέπει να ειπωθεί ότι από τις πρώτες επιτυχίες του Μουσικού και Γυμναστικού Συλλόγου ήταν η εκλογή του Διοικητικού Συμβουλίου, που απαρτίσθηκε από τους : Π. Χαροκόπο ως πρόεδρο, τον Δ. Γαλανίδη, δικηγόρο, ως αντιπρόεδρο, τον Ν. Μανωλάκη, δικηγόρο, ως γραμματέα, και τον Κ. Καρακίτη[2] ως ταμία[3]. Η εκλογή του Π. Χαροκόπου ως προέδρου «…δεν υπήρξε», γράφει ο Όλυμπος, «μόνον θετικώς επωφελής, αλλά και αρνητικώς ουχί αζημία, καθ’ ό προλαβούσα τας μεταξύ των μελών αναποδράστους έριδας περί της καταλήψεως του προεδρικού θώκου, διότι η φιλαρχία είναι έμφυτος εις τον Έλληνα, και λέγομεν τα ανωτέρω, γινώσκοντες ότι περί τον πρόεδρον είναι κατ΄εξοχήν Έλληνες».
Από τα πρώτα μελήματα της Διοίκησης του Συλλόγου ήταν η ενοικίαση, ως αίθουσας συνεδριάσεων του σπιτιού Φραγκούλη, με ενοίκιο μηνιαίο 150 δραχμών, μίσθωμα που κρίθηκε δυσανάλογο με τα οικονομικά του Συλλόγου, πράγμα που ελέγχεται από τη διοίκησή του, γιατί «δεν θα παρέλθη ολίγος καιρός και θα καταστή αδύνατος η συντήρησις του Συλλόγου, πράγμα λυπηρόν προκειμένου περί μαθητών, οι οποίοι τοσαύτας εποιήσαντο προόδους υπό του διδάσκοντος κ. Ξυδέα»
Δεύτερο μέλημα του Συλλόγου υπήρξε η διοργάνωση των μουσικών σχολών και έτσι από τον Σεπτέμβριο του 1901 αρχίζει η διδασκαλία, των μεν μαθητών που προοριζόταν για τη Φιλαρμονική δωρεάν, υπό αρχιμουσικό τον Καπελμάγιερ, των δε ερασιτεχνών, με πληρωμή διδάκτρων. Αλλ’ εκείνο που κρίθηκε επίσης σαν λαμπρή επιτυχία της Διοίκησης, ήταν η μετάκληση από τον Μουσικό Σύλλογο, του Γερμανού αρχιμουσικού Μπέμ[4], δασκάλου μεγάλης μόρφωσης, για να διδάξει τον θίασο (μελοδραματικό) που συστάθηκε με την ενέργεια του αξιόλογου αυτού σωματείου.
Κανένας δεν περίμενε, όσο αισιόδοξος και αν ήταν, τόση καρποφόρα δράση του πρώτου Συμβουλίου, γιατί κατά τον επικαιρογράφο της εποχής «…τω όντι, παρά του Συλλόγου τούτου ανεμένομεν μικρόν γυμναστήριον, θεραπεύον στοιχειώδη της πόλεώς μας ανάγκην και περιορισμένην ενέργειαν του μουσικού τμήματος, ουχί δε το παρά το Φάληρον εγειρόμενον περίκομψον και ευρύτατον οικοδόμημα[5], έτι δε ολιγώτερον, μετάκλησιν ξένου μουσουργού, οίος ο κ. Μπέμ».
Κανένας δε φανταζόταν επίσης την πρωτοφανή επιτυχία της πρώτης, κατά τον Μάιο του 1902 συναυλίας του Μουσικού και Γυμναστικού Συλλόγου, με την παρουσία του πρίγκιπα Κωνσταντίνου, διαδόχου τότε του θρόνου. Εκλεκτή χορωδία, στην οποία συμμετείχαν οι Δ. Γαλανίδης, Ν. Ράπτης, Κ. Χριστοδουλόπουλος, Κ. Καραποστόλου, Ι. Θωμόπουλος και άλλοι, έψαλλε δύο έξοχες τετραφωνίες, η δε Ιουλία Λογιωτάτου, σύζυγος του τέως δημάρχου της πόλης μας Μιχαήλ Σάπκα και μητέρα της Μίνας Αθ. Ρίζου, κατά τον επικαιρογράφο της εποχής «κρούει εις το πιάνο, συνοδεία βιολοντσέλλου υπό του κ. Μπέμ, περιπαθέστατον ελεγείον και από μνήμης λαμπρότατον ρόντο» .
Εν τω μεταξύ η Δημοτική Μουσική παρουσίαζε από άποψη εργασίας και πειθαρχίας τέλεια αποσύνθεση, η δε διάλυσή της αναμένονταν ασφαλής και γι’ αυτό και συζητιόταν η συγχώνευση με τη Φιλαρμονική. Το παμπάλαιο ρεπερτόριό της δημιουργούσε την αγανάκτηση των πολιτών και ο Δήμαρχος καλούνταν, κατά τον χρονογράφο της εποχής εκείνης, «όπως λάβη πρόνοιάν τινα υπέρ της ενταύθα Μουσικής, παρέχων αυτή τα μέσα προς προμήθειαν νεωτέρων τινων τεμαχίων, διότι τα νυν κρουόμενα επαιανίζοντο εν τη Κιβωτώ του κατακλυσμού προς τερψιθυμίαν του εγκλείστου Νώε». Η εμφάνιση των μουσικών με παλαιωμένες και καταξεσχισμένες στολές, ερχόταν να πιστοποιήσει την πλήρη εγκατάλειψη της, ο δε χρονογράφος μας βεβαιώνει και κάτι άλλο παράξενο. «Η Δημοτική μας Μουσική», γράφει η Μικρά, «επαιάνισεν επί της εξέδρας της πλατείας Δικαστηρίων άνευ αναλογίων και ηναγκάσθησαν οι δυστυχείς να τοποθετήσουν τα βιβλία των επί του εδάφους και να παιανίσωσι γονυκλινείς, διότι τα αναλόγια είχον μεταφερθεί εις το παρά το Αλκαζάρ καφενείον» .
Αλλά και οι πρώτες δημόσιες εμφανίσεις της Φιλαρμονικής, με τους μικρούς μουσικούς υπό αρχιμουσικόν τον Καπελμάγερ και μετά την παραίτησή του το 1903 υπό αρχιμουσικό τον Ιταλό Αττίλιο Ρουτζέρο, φαίνεται ότι δεν ικανοποιούν τα καλλιτεχνικά γούστα και τις απαιτήσεις των Λαρισαίων, γιατί «η εκτέλεσις της Λουκίας Λαμερμούρ», γράφει ο Όλυμπος, «υπήρξε κατά κοινήν ομολογίαν πλουσιωτάτη εις φάλτσα και παραμορφώσεις».
Η ίδια εφημερίδα, πληροφορούμενη ότι για λόγους οικονομικούς απειλείται η διάλυση του Μουσικού και Γυμναστικού Συλλόγου, γράφει αυτά τα χαρακτηριστικά στο φύλλο στις 25 Ιουνίου του 1905: «Και ως μεν το πρώτον συνθετικόν του Συλλόγου κατενύγημεν την καρδίαν επί τη απειλουμένη συμφορά, ήτις μας στερεί εντός ολίγου Μουσικής, ήτις με ακρίβειαν μαθηματικού περιοδικού χομήτου ενεφανίζετο εις την εξέδραν της πλατείας άπαξ του έτους και εις ορμαθούς παραφωνιών, άφηνε της ψυχολογικής επιδράσεως ανεξιτήλους τας αναμνήσεις, μέχρις ότου εις εν νέον επόμενον έτος θ’ ανήρχετο πάλιν την εξέδραν, να σημειώση νέον σταθμόν προόδου και δράσεως επί την εξημέρωσιν των ηθών ημών των αγρίων» και καταλήγει ειρωνικά «Η ύπαρξις της Λαρίσης απειλείται, εις ήν η Μουσική εσημείωσεν αληθώς σταθμόν αρχαιολογικής ιστορίας και καθ’ ην στιγμήν η παλαιοντολογική σκαπάνη επιμελώς ειργάζετο και εφ’ άπαξ του έτους όπως ανασύρη εκ του βυθού των χρόνων, μουσικά αριστουργήματα της Μυκηναϊκής εποχής»[6[. Ευτυχώς η αρωγή του Δήμου απέτρεψε τη διάλυση της Φιλαρμονικής.
-------------------------------------------------------------
[1]. Βρισκόταν εκεί όπου σήμερα υψώνεται το Δικαστικό μέγαρο. Είχε αρχίσει να κτίζεται το 1973 επί τουρκοκρατίας, με σκοπό να στεγάσει το Γυμνάσιο της Χριστιανικής Κοινότητας της Λάρισας, χωρίς όμως να μπορέσει να ολοκληρωθεί. Μετά την απελευθέρωση και συγκεκριμένα το 1882 ολοκληρώθηκε κτιριακά και στέγασε το Διδασκαλείο μέχρι το 1905, οπότε διατέθηκε για να εγκατασταθούν όλες οι δικαστικές υπηρεσίες.
[2]. Ο Κωνσταντίνος Καρακίτης ήταν γόνος γνωστής αρχοντικής οικογένειας της Λάρισας. Έκανε εξαιρετικές σπουδές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και εκλέχθηκε βουλευτής δύο φορές, το 1902 και το 1905. Στις 25 Δεκεμβρίου του 1911 νυμφεύθηκε την Ελένη Τέτση, κόρη του δικηγόρου Γ. Τέτση, γνωστή και ως Rebelle, από τα φεμινιστικά χρονογραφήματα στην εφημερίδα "Μικρά". Πέθανε το 1934.
[3]. Μέλη του διοικητικού συμβουλίου ήταν οι Αθανάσιος Γεωργιάδης, Ιωάννης Γκέκας, Δημήτριος Δημητριάδης, Ευστάθιος Ιατρίδης και Νικόλαος Φίλιος, όλοι τους επίλεκτα μέλη της Λαρισαϊκής κοινωνίας. Εφ. «Σάλπιγξ», Λρισα, φύλλο της 4ης Φεβρουαρίου 1901.
[4]. Ο Μπεμ σπούδασε μουσική στο Βασιλικό Ωδείο της Δρέσδης από το οποίο αποφοίτησε με άριστα. Αρχικά διορίσθηκε καθηγητής στο ίδιο Ωδείο, όπου δίδαξε επί επτά χρόνια. Ήταν θαυμάσιος πιανίστας και δεινός βιολιστής, αλλά διακρινόταν και για τη διδασκαλία της φωνητικής μουσικής. Ήλθε στη Λάρισα και ανέλαβε τα καθήκοντά του τον Δεκέμβριο του 1901.
[5]. Το αναφερόμενο γυμναστήριο στην περιοχή του Φαλήρου κάλυπτε ολόκληρο τον ελεύθερο χώρο, ο οποίος βρισκόταν νότια του σημερινού κτιρίου του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων, εκεί όπου σήμερα στεγάζονται το Κουτσίνειο και άλλα διδακτήρια.
[6]. Η απαξίωση του Μουσικού τμήματος του Συλλόγου από την τοπική εφημερίδα φθάνει στο σημείο αυτό σε δυσνόητες υπερβολές.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
