Μεταξύ των φωτογραφιών υπάρχουν και ορισμένες άγνωστες και σπάνιες, οι οποίες απεικονίζουν περιοχές της πόλης που μέχρι σήμερα μας ήταν αδιευκρίνιστες. Συγκεκριμένα, ενώ για τα περισσότερα κτίσματα τα οποία περιβάλλουν την Κεντρική πλατεία οι γνώσεις μας ήταν σαφείς και τεκμηριωμένες, ίσως διότι αφορούσαν μεγάλα και εμβληματικά κτιριακά συγκροτήματα, για την ανατολική πλευρά οι πληροφορίες μας ήταν συγκεχυμένες, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα της αποτελείτο από ισόγεια καταστήματα, τα οποία κατά καιρούς άλλαζαν μορφή και χρήση.
Η σημερινή εικόνα αποτελεί λεπτομέρεια φωτογραφίας από επιστολικό δελτάριο που εκτύπωσε και κυκλοφόρησε ο Βολιώτης φωτογράφος Ιωβέλ Ιωσαφάτ (Giussafat). Ο Ιωσαφάτ ήταν ένας σημαντικός φωτογράφος της γειτονικής μας πόλης, μέλος της πολυπληθούς ισραηλιτικής κοινότητός της, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Οι κάρτες του αφορούν κυρίως τον Βόλο και την περιοχή του, ενώ η δημοσιευόμενη σήμερα, η οποία αφορά τοπίο της Λάρισας, απ' όσο γνωρίζω είναι η μοναδική η οποία έχει εντοπισθεί για την πόλη μας. Η τύχη και το τέλος του Ιωσαφάτ δυστυχώς ήταν δυσοίωνα. Συνελήφθη από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής και χάθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Στο σημερινό κείμενο θα περιγράψουμε το μισό τμήμα της φωτογραφίας του Ιωσαφάτ, ενώ το άλλο μισό την επόμενη Κυριακή. Αυτό γίνεται για να αποτυπωθούν πιο καθαρά οι λεπτομέρειες των κτισμάτων, αφού η λήψη τους έγινε από μακριά και να αναγραφούν επί πλέον πληροφορίες που αντλούνται από τη σημαντική αυτή φωτογραφία, η οποία χρονολογείται περίπου στα τέλη της δεκαετίας του 1920 (1928-29).
Όταν βλέπει κάποιος ολόκληρη τη φωτογραφία της κάρτας, γίνεται φανερό ότι ο φωτογράφος στάθηκε στον εξώστη του μεγάρου του Νικ. Καρανίκα, το οποίο βρισκόταν στη γωνία των οδών Ακροπόλεως (Παπαναστασίου) και Γεωργάκη Ολυμπίου (Ίωνος Δραγούμη) και έστρεψε τον φακό του ανατολικά. Με τη λήψη αυτή συμπεριέλαβε μέρος της οδού Αλεξάνδρας (Κύπρου), την αρχή της οδού Πανός, τη Μ. Αλεξάνδρου και το μεγαλύτερο τμήμα της Κεντρικής πλατείας.
Αρχίζοντας την ανάγνωση της φωτογραφίας από αριστερά, στο πρώτο κτίσμα που απεικονίζεται στεγαζόταν το Φαρμακείο του Αγαμέμνονα Αστεριάδη[1], από τα παλαιότερα της Λάρισας, του οποίου η έναρξη λειτουργίας ανάγεται στην τουρκοκρατία και δίπλα του κάποιο αδιευκρίνιστο κατάστημα. Ακολουθεί ένα διώροφο κτίριο το οποίο καταλαμβάνει τη γωνία των οδών Κύπρου και Πανός. Στο ισόγειο είχε ο Μενέλαος Καρυώτης "Κατάστημα Αποικιακών Ειδών" (παντοπωλείο), ενώ στον όροφο υπήρχαν διάφορα γραφεία. Στην απέναντι γωνία ήταν ένα ακόμη κατάστημα αποικιακών ειδών, του Νικολάου Πράττου. Μεταπολεμικά τα παιδιά τους Π. Καρυώτης και Μιχ. Πράττος συνεταιρίστηκαν και άνοιξαν από κοινού κατάστημα τροφίμων στο ισόγειο του ξενοδοχείου "Όλύμπιον", με πρόσοψη επί της Κύπρου.
Στη γωνία των οδών Κύπρου και Μ. Αλεξάνδρου διακρίνουμε ένα μεγάλο διώροφο κτίριο. Στο ισόγειο εντοπίζοντα διάφορα καταστήματα, ενώ στον όροφο υπάρχει η επιγραφή "Ξενοδοχείον Ύπνου ΤΑ ΤΡΙΚΚΑΛΑ Θωμά Οικονόμου". Μετά το 1930 το ξενοδοχείο άλλαξε την ονομασία του σε "Κεντρικόν", το οποίο αρχικά λειτούργησε ως επιχείρηση του Αγραφιώτη και στη συνέχεια του Γεωργίου Σκένδρου. Ακολουθούσε το περίφημο για την εποχή του καφεζαχαροπλαστείο Παλάκα. Τα δύο αυτά κτίσματα (ξενοδοχείο και ζαχαροπλαστείο) περιήλθαν στην ιδιοκτησία του Ανδρέα Κουτσίνα, ο οποίος το 1937 τα κατεδάφισε και στη θέση τους κατασκεύασε τριώροφη οικοδομή, της οποίας το μεν ισόγειο ήταν διαμορφωμένο σε μεμονωμένα καταστήματα, οι δε όροφοι στέγασαν το ξενοδοχείο «Ολύμπιον»[2] με διευθυντή τον Γεώργιο Γάκο. Ήταν το πολυτελέστερο ξενοδοχείο της Λάρισας μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν ανεγέρθηκαν οι νέες σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες.
Αμέσως μετά ακολουθούσε ένα από τα παλαιότερα καφενεία της Λάρισας, ο "Νέος Κόσμος". Το 1898 το συναντούμε στις παλιές εφημερίδες της Λάρισας σαν το καφωδείο του Λιανόπουλου. Αποτελούσε ιδιοκτησία του σπουδαίου εμποροράφτη της παλιάς εποχής Αγγελίδη και αρχικά το λειτούργησε ο Αθανάσιος Μπουσινιώτης. Όταν όμως ο τελευταίος με τον αδελφό του Δημήτριο οικοδόμησαν το 1908 το «Πανελλήνιον», τον «Νέο Κόσμο» ανέλαβε ο Νικόλαος Καρανίκας, ο οποίος μερικά χρόνια αργότερα συνεταιρίσθηκε με τον Μήτσο Αντωνιάδη, ο οποίος υπήρξε κληρονόμος του Αγγελίδη. Στην Κατοχή επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια στους χώρους του δόθηκαν και θεατρικές παραστάσεις. Το κτίριο αυτό με τις θαυμάσιες τοξωτές πόρτες και το περίτεχνο μεταλλικό στέγαστρο άντεξε στις …Σειρήνες της αντιπαροχής μέχρι το 1990 περίπου, οπότε αντικαταστάθηκε από μια σύγχρονη πολυώροφη οικοδομή. Στο βάθος και πίσω από τη στέγη του "Νέου Κόσμου", υψώνεται ο μιναρές του Γενί τζαμί.
Εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι άμαξες σταθμεύουν με τη σειρά κατά μήκος της οδού Αλεξάνδρας (Κύπρου), ενώ επί της Μ. Αλεξάνδρου σταθμεύουν αυτοκίνητα-ταξί. Η εικόνα αυτή αποτελεί ένδειξη ότι η θέση των αγοραίων παραμένει εδώ και 90 και πλέον χρόνια στο ίδιο σημείο.
------------------------------------------------------
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το φαρμακείο Κων. Αστεριάδη στη Λάρισα. Ιστορικά τεκμήρια, εφ. "Ελευθερία", ένθετο "Πολιτισμός", φύλλο της 22ας Δεκεμβρίου 2011.
[2]. Του ιδίου, Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα-2015. Τα κτίρια της Κεντρικής πλατείας. Ανατολική πλευρά. Λάρισα (2018) σελ. 79. Το "Ολύμπιον" σαν κτίσμα είναι το μοναδικό απ' όλα τα προπολεμικά κτίρια το οποίο δεν πληγώθηκε από τις κατοχικές κακουχίες και διασώζεται μέχρι σήμερα. Πριν από μερικά χρόνια άλλαξε χρήση και στους ορόφους λειτουργεί φροντιστήριο.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
